مریم اطیابی- با دکتر عباس مقدم درباره طرح آب رسانی غدیر و عبور خط لوله از محوطه‌های تاریخی خوزستان به گفت و گو نشستیم. متن زیر ماحصل بخش دوم این گفت و گوست.
هنرنیوز: زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد که مجریان طرح غدیر به علت گرانی دلار و هزینهٔ بالای لوله‌گذاری طرح را متوقف کرده‌اند و در صورت توافق با یکی از شرکت‌های داخلی مبنی بر دریافت لوله‌هایی با کیفیت مطلوب ادامه کار خود را از شهریور آغاز خواهند کرد. آیا امکان چنین اقدامی بدون توافق با پژوهشکده میسر است؟
اصلاً و ابداً امکان‌پذیر نیست. کسی هم که از سوی پژوهشکده بررسی و کاوش می‌کند فقط وظیفه بررسی و کاوش دارد. وظیفه حفاظت و جلوگیری از هر گونه آسیب به محوطه‌ها و سایت‌ها بر عهده‌ی اداره کل میراث فرهنگی خوزستان است. وظیفه حاکمیتی این اداره اقتضا می‌کند جلوی هر گونه ساخت و ساز در این محدوده را بگیرد. پژوهشکده هم هیچ مجوزی برای ساخت و ساز صادر نکرده است. آن‌ها بر اساس یک تفاهم‌نامه خواستند بررسی لازم انجام شود. بررسی‌هایی که بخشی از آن هنوز به اتمام نرسیده است. اما اگر منظور این است که نامه آقای میراسکندری مجوز است، از نظر من این نامه مجوز نیست بلکه نامه خامی است که در آن قید شده: «گزارش آقای جوانمردزاده جهت بهره‌برداری». این یک سو تفاهم است و پژوهشکده هیچ مجوزی برای اجرا صادر نکرده است.
هنرنیوز: از طرفی عنوان میشود که هنگام انجام طرح مطالعاتی قبلی با وجود آنکه لوله‌ها از ام‌الدبس و الهایی عبور می‌کرده و با وجود چندین محوطه اشکانی در محدوده «الهایی» این محوطه‌ها در طرح پژوهشکده اصلاً دیده نشده است. چرا؟
این کاملاً اشتباه است. عرصه‌ای که آن شرکت برای خط لوله تعیین کرده است، ۵۰۰ متر بود اما در همان سال ۸۸ ما برایش ۱۵۰۰ متر عرصه گرفتیم و در طول این ۱۵۰۰ متر هر محوطه‌یی که وجود داشته، آقای جوانمردزاده شناسایی کرده است. همچنین مشخص است فرضاً فلان محوطه ۵۰ متر با خط لوله فاصله دارد یا ۱۰۰۰ متر. از سویی یادآور می‌شوم که آن بخش پایین دست یعنی از سوسنگرد تا آبادان پیش از اطلاع پژوهشکده و در سال‌های قبل از ۸۸ توسط شرکت تهران بستون بلوک‌گذاری آن انجام شده است.
هنرنیوز: پس برای آن قسمت مربوط به فاز یک استعلامی گرفته نشده است؟
نه، آن‌ها خودشان این کار را انجام دادند و بعداً پژوهشکده مطلع شده است. میراث خوزستان هم در جریان ماجراست و همه می‌دانند چنین اتفاقی افتاده است. من متأسفم برخی همین موضوع را تبدیل به شایعه کرده‌اند که پژوهشکده مجوز صادر کرده است. چنین چیزی اصلاً رخ نداده است.
هنرنیوز: گفته میشود حال که قرار است مسیر لوله‌ها از ایوان کرخه بگذرد باز هم مناطقی مانند صلح صالحات، صالح داوود، شهرک بهرام در نزدیکی شهر شوش با وجود دارا بودن محوطه باستانی در طرح پژوهشکده باستان‌شناسی دیده نشده‌اند. همچنین چرا پژوهشکده باستان‌شناسی فقط خط اصلی مسیر لوله را بررسی کرده است و خطهای انشعابی را ندید گرفته است؟
این پروژه برای سال ۸۸ است و در این سال منشعباتی برای مسیر خط لوله در نظر گرفته نشده بود. یک خط لوله بوده که از سد کرخه تا پایین امتداد داشته است. پاور پوینت، اسناد و مدارک آن هم موجود است.
طبیعی است طرح‌ها پس از ساخت، شاخ و برگ زیادی پیدا می‌کنند، خط لوله پایین‌تر تعبیه میشود، الحاقات دارد و... این خط هم لوله آب آشامیدنی است یعنی انشعاب یک خط لوله اصلی هنگام ورود به شهرها دور از انتظار نیست. اما طرحی که بر اساس آن، پژوهشکده بررسی‌های لازم را انجام داده، انشعابی نداشت و اکنون بحث‌ها و جدل‌های موجود بر سر آن است که آخرین نقشه‌‌ی ارسالی تهران- بستون برای اعلام نظر پژوهشکده و میراث خوزستان، یکسری انشعاباتی دارد که آن هم اسنادش موجود است و هنوز پژوهشکده فرصت بررسی این انشعابات را پیدا نکرده است که آیا مسیر لوله به آثار برخورد می‌کند یا خیر.
هنرنیوز: طرح غدیر چند درصد پیشرفت داشته و چند محوطه را تاکنون از بین برده است؟
هیچ گزارش مستندی مبنی بر اینکه چند محوطه تخریب شده است وجود ندارد. اشاره کردم این شرکت در پایین دست اقدام به لوله‌گذاری کرده بدون آنکه پژوهشکده مطلع باشد. و بعد بخشی را تسطیح کردند. اما طی بازدید آقای کوروش روستایی و اردشیر جوانمردزاده در سال ۹۱ از آن منطقه، این دو باستان‌شناس اظهار کردند قسمتی که برای تلمبه‌خانه تسطیح کردند، هیچ آسیبی به آثار نرسانده و بستر طبیعی بوده است اما برای صاف کردن آنجا باید از اداره میراث فرهنگی خوزستان استعلام می‌شد و اداره کل خوزستان باید حفاظت آن مناطق را برعهده می‌گرفت.
باز هم یادآوری می‌کنم که قرارداد فقط برای بررسی آن مسیر است و آن گزارش به دست پژوهشکده و مدیران استانی می‌رسد که مدیران استانی بر اساس این گزارش باید تصمیم‌گیری کنند.
هنرنیوز: پس انشعابات اصلاً در آن طرح نبوده است؟
نخیر، انشعاباتی که برای شوش و... گذاشتند قبلاً نبوده است. از نظر ما انشعاباتی که برای شوش می‌خواهند بکشند کاملاً مطرود است چون می‌دانیم تمام این محوطه پر از آثار است. اما تمامی این مسیر بر روی کاغذ است و آن‌ها هم نمی‌توانند بدون استعلام از میراث فرهنگی دست به اقدامی بزنند. و به محض ورود لوله به این منطقه باید جلوی کار آن‌ها گرفته شود.
هنرنیوز: موضوع دیگر اینکه آیا مطالعات خاصی در ام‌الدبس که بنا بر اسناد تاریخی زمانی شهری بزرگ در آنجا حیات داشته، انجام شده است؟ آیاهنگام عبور خط از ام‌الدبس ناظر مقیم حضور داشته است؟ گفته میشود آن منطقه رمل است و خیلی از آثار در روی زمین مشهود نیست. چگونه عبور خط در این منطقه مشخص شده است؟ آقای دکتر احمد چایچی در سال ۹۰ام الدبس را تعیین عرصه کردند که باید از ایشان جویای احوال محوطه‌های ام الدبس شوید اما مسیری که آقای جوانمردزاده تعیین عرصه کردند اصلاً به ام الدبس برخورد نمی‌کند و از آن فاصله دارد.
هنرنیوز: در بررسی‌های آقای جوانمردزاده صحبت از ۱۴ محوطه به میان آمده است. در صورتی که شما عنوان کردید در این طرح ۳۱ محوطه دیده شده است. پس چگونه ۱۷ محوطه دیگر توسط ایشان شناسایی نشده است؟
عرصه‌ای که پژوهشکده درخواست بررسی آن را داد ۲ کیلومتر بود اما شرکت تهران بستون استعلام را در عرصه ۵۰۰ متری از ما خواسته بود که در این عرصه ۵۰۰ متری، ۱۴ محوطه وجود داشت.
هنرنیوز: پس اطلاعات ۱۵۰۰ متر دیگر باقی مانده است؟
ما اطلاعات مربوط به سایت‌های خودمان را به کسی نمی‌دهیم. یعنی چنین اجازه‌ای وجود ندارد و صرفاً بر اساس استعلام اداری ارائه آن منطقی است. بنابراین بر اساس استعلام شرکت تهران- بستون ما ۱۴ محوطه را در آن محدوه شناسایی کردیم و مشخص نمودیم چقدر با خط لوله فاصله دارد. البته نه اینکه به شرکت اعلام کرده باشیم، آقای جوانمردزاده به پژوهشکده اعلام کرده است و پژوهشکده باید در این مورد تصمیم‌گیری کند که آیا این شرکت می‌تواند اقدامی بکند یا خیر. 30 محوطه دیگر هم آقای جوانمردزاده شناسایی کرده که دور‌تر از محوطه خط لوله بوده است.
