به مناسبت سالروز شهادت حجت الاسلام نواب صفوی؛
«سلام بر آن پیشاهنگ جهاد و شهادت»
سید مجتبی نواب صفوی رهبر گروه فداییان اسلام در روز بیست و هفتم دیماه سال ۱۳۳۴ پس از مجاهدتهای بسیار در راه اسلام به شهادت رسید.
تاريخ : دوشنبه ۲۸ دی ۱۳۹۴ ساعت ۱۱:۰۹
رهبر معظم انقلاب اسلامی شهید نواب صفوی را «سلام بر آن پیشاهنگ جهاد و شهادت در زمان ما» خطاب می کنند و وی را الگوی مبارزات خود در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی می دانند.
بر همین اساس تعدادی از کتابهایی که می تواند به شناخت این شخصیت مبارز اسلامی کمک کند در زیر آورده شده است؛
«مجموعه مقالات همایش نواب صفوی و فداییان اسلام»
به کوشش: نیكبخت میرکوهی، رحیم
معرفی کتاب:
پنجاهمین سالگرد شهادت نواب صفوی و فداییان اسلام فرصتی مغتنم جهت بازکاوی نقش و تاثیر ایشان در تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی فراهم آورد. زیرا نقش فدایان اسلام علی رغم جایگاه سرنوشت سازی که در ملی شدن صنعت نفت داشتند، از سوی گروه های لیبرال و چپ از سر عناد نادیده گرفته شده و عدم توجه نیروهای مذهبی به تدوین و نگارش تاریخ فعالیت های خویش، مزید بر علت گشته است.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با توجه به رسالت خود در تدوین تاریخ انقلاب اسلامی به جهت دست آوردها و تاثیر مستقیم و غیر مستقیم فداییان اسلام در انقلاب اسلامی، ضمن بر عهده گرفتن امور علمی همایش بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت نواب صفوی و فدائیان اسلام، جلد اول مجموعه مقالات همایش را در حول چهار محور: نواب صفوی، زندگینامه، ویژگی ها؛ شکل گیری فداییان اسلام؛ اندیشه های سیاسی اجتماعی؛ فداییان اسلام در تاریخ معاصر ایران؛ منتشر و در اختیار علاقمندان قرار می دهد. علی رغم محدودیت زمانی، برنامه های علمی همایش با استقبال گسترده اندیشمندان و به ویژه پژوهشگران جوان مواجه گردید. از میان قریب به ۲۰۰ مقاله ارسالی به دبیرخانه همایش، پس از ارزیابی و گزینش، این مجموعه برای انتشار آماده گردید. در این مقالات ضمن آنکه نقش فداییان اسلام بازکاوی گردیده، حوادث تاریخی یکی از مقاطع حساس تاریخ ایران (۱۳۳۴-۱۳۲۴) هم بررسی شده است.
«فداییان اسلام به روایت تصویر»
تدوین: عباسي، ابراهيم
معرفی کتاب:
در راستای مبارزات تاریخی ملت ایران علیه جریان‌های هویتشكن ضد دینی، استبداد داخلی و قدرتهای مداخلهگر خارجی، جنبش شیعی و ایدئولوژیك فداییان اسلام دارای جایگاه ویژه واهمیت فوق العادهای است. جمعیت فداییان اسلام به رهبری نواب صفوی در طول بیش از ۱۰ سال فعالیت سیاسی و انقلابی خود علیه رژیم شاه و دولتهای وابسته به آن، حامل دستاوردهای برجستهای از جمله، ملی شدن صنعت نفت در ایران شدند. هر گاه مبارزات نفت در فرایند خود دچار انسداد میشد، اقدامات به موقع فداییان معادلات را به هم میریخت؛ چنانكه سرانجام منجر به ملی شدن صنعت نفت در نهم اسفند ماه ۱۳۲۹ شد.
فداییان اسلام با طرح اندیشهی حكومت اسلامی بر دیگر رویكردهای فرهنگ سیاسی تشیع كه به فراخور شرایط سیاسی - اجتماعی جامعه اتخاذ میشد، مرحلهی نوینی را گشودند.
در میان چالشگران رژیم پهلوی، فداییان اسلام به لحاظ برخورداری از توانمندی، شجاعت، شهامت، بیاعتنایی به دنیا و مظاهر دنیوی و شیفتگی بسیار به عنصر آرمانی و ایدهآل شهادتطلبی، موجب ماندگاری فرهنگ خاصی در میان جوانان مسلمان شدند و سالها پس از خود الهامبخش اقدامات انقلابی شدند. جمعیت فداییان اسلام نه تنها كارآمدی، بلكه مشروعیت سیستم سیاسی عصر خود را به چالش طلبیدند و ضمن پرهیز از هرگونه رویهی سازشكارانه و تقابل با هر رویكرد محافظه كارانه، تعامل را صرفاً در هماهنگی با روش رادیكال خویش جستوجو میكردند. با آغاز نهضت سرنوشتساز امامخمینی در دههی ۱۳۴۰، بقایای فداییان اسلام كه با شكل تكامل یافته و مترقیانهتری از مبارزه روبهرو شدند، مشتاقانه به نهضت امام خمینی پیوستند. نظریهی ولایت فقیه كه منبع قدرت خویش را از جایگاه رفیع مرجعیت كسب میكرد، در ساماندهی هیئتهای مؤتلفه‌ی اسلامی و بازماندگان فداییان اسلام، نقش مهمی ایفا كرد.
مركز اسناد انقلاب اسلامی در راستای اهداف خویش، اقدام به چاپ مجموعهتصاویری از سیر مبارزاتی فداییان اسلام نموده است. تصاویر موجود با حفظ محوریت جمعیت فداییان اسلام مشتمل بر مراحل شكلگیری، مبارزات، محاكمات و شهادت اعضای برجستهی آن جمعیت است كه امیدواریم مورد استفادهی جامعهی علمی و دوستداران تاریخ معاصر ایران قرار گیرد.
«سید مجتبی نواب صفوی : اندیشه ها ، مبارزات و شهادت او»
پدیدآور: خوش نیت، سیدحسین
معرفی کتاب:
مبارزات و حرکت شگرف فداییان اسلام از موضوعات مهم و قابل توجه تاریخ معاصر ایران است که منجر به تحولات سرنوشت سازی در دهه ۱۳۲۰ و پس از آن گردید.
این کتاب که توسط یکی از یاران خوش قریحه و خوش ذوق شهید نواب صفوی نگاشته شده است ، با بررسی اوضاع جهان در آستانه جنگ جهانی دوم آغاز می شود و چگونگی شکل گیری جمعیت فداییان اسلام و عوامل تشدید کننده ی فعالیتهای آنان را توضیح می دهد . زندگانی و اندیشه های نواب صفوی ، رهبر پرجاذبه ی فداییان اسلام و نقش آفرینی آنها در عرصه ی سیاست ایران و سرانجام دستگیری و شهادت شان به شکلی روشمند و گیرا از زبان یکی از نزدیکان نواب صفوی بیان شده است .
«جمعیت فداییان اسلام به روایت اسناد»
گرد آورنده: گل محمدي، احمد
معرفی کتاب:
شكل گیری جمعیت فداییان اسلام به رهبری نواب صفوی ناشی از فضای مذهبی جامعه ایرانی بود كه در آن بر حفظ هویت اسلامی تأكید می شد. نواب با جذب جوانان مؤمن و افراد طبقات مختلف به جمعیت فوق، می كوشید بر جریان های انحرافی و دین ستیز كه فضای جامعه را آلوده می ساختند، فائق آید. خطری كه آنان از ناحیه ی كجروی ها نسبت به امور دین و مذهب احساس می كردند، سبب شد تا در مقابل اقدامات فرهنگی و اجتماعی مغرضان نسبت به دین بایستند. از سوی دیگر روند جریانات سیاسی كشور بویژه قضایای ملی شدن صنعت نفت ، نقش فعال فداییان اسلام را در مبارزه با استعمار در كنار ملت ایران به روشنی بروز داد. اندیشه ی شهید نواب صفوی در اجرای احكام و قوانین اسلام نشان از آن بود كه جمعیت فداییان اسلام تنها راه حل مشكلات كشور را در دین جستجو می كرد. هر چند اعدام انقلابی كسروی ، كشتن عبدالحسین هژیر، از پای درآوردن رزم آرا و هدف قرار دادن حسین علاء همگی اقدام مسلحانه به شمار می روند، اما نشان از آن داشتند كه فداییان اسلام در راه مبارزات مقدس خود، هیچ اهانتی به دین و ملت را روا نشمرده با هیچ كدام از وابستگان استعمار و استبداد كنار نخواهند آمد. شهادت مظلومانه ی نواب صفوی و دیگر اعضای فداییان اسلام هرگز نقطه ی پایان حركت های دین مدار به شمار نمی آید، بلكه طلیعه ای برای مردم مبارز و مشتاق عدالت شد.
«ویژه نامه همایش بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت نواب صفوی و فداییان اسلام»
تدوین: نیكبخت میرکوهی، رحیم
معرفی کتاب:
این ویژه نامه به مناسبت همایش بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت نواب صفوی و یاران فداکارش به کوشش رحیم نیکبخت منتشر شده است.
«خاطرات محمدمهدی عبدخدایی : مروری بر تاریخچه فدائیان اسلام»
گرد آورنده: حسيني، مهدي
معرفی کتاب:
این كتاب شرح زندگی محمدمهدی عبدخدایی، یكی از اعضای جمعیت فدائیان اسلام است كه مقاطعی از تاریخ معاصر ایران شامل تشكیل این جمعیت، ترور رزم‌آرا، تعامل و تقابل ملیون و مذهبی‌ها در دهه ۲۰ و ۳۰، بهائیت، ترور ناموفق سیدحسین فاطمی و ... ضمن آن بازخوانی شده است.
«یادواره شهید نواب صفوی»
تالیف: خسروشاهی، سید هادی
معرفی کتاب:
۲۷ دی ماه ۱۳۸۴ پنجاهمین سالگرد شهادت نواب صفوی و فدائیان اسلام می باشد. بدون تردید این گروه مخلص و مجاهد در تاریخ معاصر ایران تاثیرات شگرفی داشتند و فعالیت های آنان همچون میراثی در پرونده نیروهای مذهبی ثبت گردید. فداییان اسلام به عنوان تنها گروه متشکل که برنامه ای اسلامی برای اداره جامعه و حکومت ارائه دادند، جایگاه ویژه ای در تاریخ معاصر دارند؛ هرچند که تحت تاثیر تبلیغات دشمنان و غفلت دوستان، چهره واقعی آنان تحت الشعاع جریان های فرهنگی غیر اسلامی، نهان است.
برگزاری همایش بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت نواب صفوی و یاران وفادارش، موقعیت مناسبی جهت بازخوانی و یاد و خاطره و نقش حساس و سرنوشت ساز ایشان بود؛ از این رو مرکز اسناد انقلاب اسلامی انتشار کتاب "یادواره شهید نواب صفوی" را در دستور کار خود قرار داد. این اثر مجموعه مقالاتی از حجه الاسلام سید هادی خسروشاهی در مورد شهید نواب صفوی است.
با توجه به علاقه، فعالیت های فرهنگی و مسوولیت های آقای خسروشاهی، نکات و مطالبی از نقش و تاثیر فدائیان اسلام در جهان اسلام به ویژه کشورهای عربی در این مجموعه وجود دارد که برای پژوهشگران و محققان تاریخ فداییان اسلام قابل توجه می باشد.
«تاریخ شفاهی هیات های موتلفه اسلامی»
تدوین: اميري، حكيمه
معرفی کتاب:
در فرآیند انقلاب‌ها و جنبش‌های سیاسی ـ اجتماعی ، گروه‌ها و جریان‌های سیاسی ، با ماهیت و خط مشی متفاوتی مشاركت دارند. در به ثمر رساندن انقلاب شكوهمند اسلامی، نقش و جایگاه نیروهای مذهبی به لحاظ بسترسازی، سازماندهی و فعالیتهای تشكیلاتی، از اهمیت به سزایی برخوردار بود.
از میان گروههای سیاسی، هیأت‌های مؤتلفه‌های اسلامی، تنها تشكل و گروهی بود كه از همان ابتدا فعالیتهای سیاسی ـ مذهبی خود را حول محور رهبری حضرت امام، علیه رژیم استبدادی پهلوی متمركز كرد.
الگوی رفتاری و فكری هیأت‌های مؤتلفه اسلامی در تاریخ تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران، منبعث از سلف خویش یعنی فداییان اسلام بود و حتی برخی از اعضای آن از جمله شهید مهدی عراقی، از فعالین جمعیت فداییان اسلام بودند و متناسب با شرایط و اوضاع و احوال سیاسی ـ اجتماعی رژیم، اقدامات متفاوتی در دستور كار قرار می‌دادند.
هر چند به طور كلی رویكرد فرهنگی ـ مذهبی بر تمام فعالیتهای سیاسی ـ اجتماعی آنها سایه افكنده بود اما برخی مواقع مخصوصا بعد از دستگیری و تبعید امام به تركیه، برخی از اعضای مؤتلفه برای پیشبرد اهداف خویش به تشكیل شاخه‌ی نظامی و اتخاذ خط مشی مسلحانه گرایش پیدا كردند و هر چند این رویه با مخالفت حضرت امام مواجه بود با این حال دست به اعدام انقلابی حسنعلی منصور بعد از تبعید امام خمینی از ایران زدند.
بعد از این اقدام و با دستگیری اعضای اصلی و زندانی كردن آنها، برخی اعضای مؤتلفه كه بیرون از زندان بودند یا بعد از مدتی از زندان آزاد شده بودند، با سازمان مجاهدین خلق (قبل از انشعاب) به همكاری پرداختند. بعد از تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق، از ادامه‌ی همكاری با آنها خودداری كردند و در پوشش فعالیتهای فرهنگی ـ مذهبی از جمله تأسیس مكتب تحقیقات و تبلیغات صادقیه، بنیاد رفاه و تعاون، مدرسه‌ی رفاه، شركت سبزه، شركت صحرا، شركت فیلم در خدمت دین و ... به فعالیتهای سیاسی پرداختند و با نزدیك شدن به سالهای پیروزی انقلاب و آزاد شدن اعضای اصلی آن از زندان در سالهای ۵۵ تا ۵۶ ، همراه و همگام با رهبران انقلاب و مردم در پیروزی انقلاب ایفای نقش كردند.
«چالش مشروعیت در رژیم شاه و ترور نخست وزیر»
تالیف: فيضي، سيروس
معرفی کتاب:
در این اثر، به ریشه‌یابی، تحلیل و تبیین علل و پیامدهای اعدام انقلابی نخست وزیران رژم شاه توسط نیروهای مذهبی می‌پردازد. اعدام انقلابی حاج علی رزم‌آرا و حسنعلی منصور در دو مقطع بحرانی از تاریخ ایران به وقوع پیوست. رزم‌آرا كه مهره‌ای انگلیسی برای جلوگیری از ملی شدن صنعت نفت ایران به شمار می‌رفت، از سوی خلیل طهماسبی ـ از اعضای فداییان اسلام ـ از پای در آمد و این امر از زمره عوامل اصلی و پیش برنده‌ی نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران گردید. حسنعلی منصور نیز عامل پذیرش كاپیتولاسیون و تبعید امام خمینی در سال ۱۳۴۳ به خارج از شكور بود كه او نیز توسط محمد بخارایی از اعضای جمعیت مؤتلفه‌ی اسلامی، به دلیل بی‌حرمتی به مرجع تقلید شیعیان و پایمال كردن استقلال سیاسی كشور اعلام گردید.
«نقش فدائیان اسلام در تاریخ معاصر ایران»
تالیف: حسینیان، روح الله
معرفی کتاب:
فدائیان اسلام در یک مصاف فرهنگی با دشمنان تشیع ظهور کردند و به دلیل ضرورت های زمانی بر بعد سیاسی اقدامات خود افزودند که رفتار سیاسی آن ها موجب تحولاتی عمیق در مقطع ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۴ گردید.
بی دلیل نیست اگر ادعا کنیم آنان آخرین حلقه از عواملی بودند که نیروهای ملی را بر کرسی مجلس نشاندند، صنعت نفت را ملی کردند و مصدق را به زمامداری رساندند.
فدائیان اسلام یکی از جریان های اصول گرایی بود که بر اسلامی تر شدن ایران تأکید می کرد و تنها جریانی بود که برای اسلامی شدن ایران برنامه و ایدئولوژی داشت. نوشتن کتاب برنامه فدائیان اسلام توسط شهید نواب صفوی در همین جهت بود.
این کتاب زمینه های ظهور فداییان اسلام را تبیین، اقدامات آنان را ارزیابی و ایدئولوژی آنها را تحلیل خواهد کرد و نشان خواهد داد که آنان چه نقشی در نهضت ملی شدن صنعت نفت داشته اند.
«نواب اسطوره مهر»
تالیف: قائمی، پروین
معرفی کتاب:
در تاریخ هر ملتی افراد انگشتشماری هستند كه برای تحقق عدالت و پیاده شدن ارزشهای انسانی و اعتقادات دینی حاضر به فدای وجود خود شوند. از اینرو، در صورت ظهور چنین انسانهای وارستهای، دادن عنوان «انسان بزرگ» به آنها گزافه نیست. چنین افرادی به علت مهر و علاقهای كه به هموطنان خود دارند، منحصر به فرد هستند. جمعیت فدائیان اسلام كه پس از فروپاشی خیمهی استبداد رضاشاهی تشكیل شد، تحت رهبری سیدمجتبی نواب صفوی در پی اجرای احكام اسلامی و احقاق حق هموطنان از استعمارگران و اقمار آنان برآمد. وجود نواب مالامال از مهر و محبت نسبت به هموطنان استثمار شده و رنجدیده از تازیانه استعمار بود و ایشان تنها راه رهایی از رنجها را قطع دست اجانب از ثروتهای این كشور، اجرای احكام اسلامی و به دیگر سخن تشكیل حكومت اسلامی میدانستند كه در واقع زمینهساز و الهامبخش بسیاری از مبارزان در نهضت امام خمینی (ره) شد.
این كتاب به طور خلاصه و با زبانی ساده و روان به زندگانی شهید نواب صفوی پرداخته است. امید است كه در شناساندن زوایای گوناگون این شخصیت فقید مثمر ثمر باشد.
«رهبری به نام نواب»
تالیف: قیصری، مهدی
معرفی کتاب:
ایران به علت موقعیت استراتژیك خود همواره مورد توجه دول استعمارگر بوده است. زمانی كه موج استعمار به سواحل ایران رسید زمینهی روی كار آمدن حكومت وابسته و تأمینكنندهی منافع استعمارگران نیز فراهم شد. انقلاب مشروطه كه در واقع واكنشی در مقابل این شكستها و دخالتها بود ناكام ماند و در جریان جنگ اول جهانی بیگانگان بر مملكت استیلا یافتند. پس از جنگ، انگلیسیها رضاخان را بر سر كار آوردند و حكومت دیكتاتوری رضاشاه برای تحمیل تجدد فرمایشی به ملت ایران به سختگیری بر علما و تعطیل مراسم مذهبی و سركوبی هرگونه ندای آزادیخواهی پرداخت.
حكومت رضاشاه دین را عامل عقبماندگی جامعه معرفی میكرد و به شدت با مظاهر دینی میجنگید. كشتار مردم واقعهی گوهرشاد شاهدی بر این مدعاست. پس از تبعید رضاشاه از ایران، گروهی از تئوریسینهای ضددین با حمایت حكومت هر روز بخشی از اعتقادات دینی را به چالش میكشیدند كه این امر برای علمای نجف، كه قطب دینی جهان اسلام بودند، قابلتحمل نبود. از این رو، صدور فتوا برای قتل احمد كسروی را باید از این منظر دید. جمعیت فدائیان اسلام به رهبری نواب صفوی با دغدغهی مذهبی شكل گرفت و تحت رهبری خردمندانهی ایشان با مظاهر استبداد و استعمار جنگید. قتل اشخاص وابستهای همانند رزم‌آرا، هژیر و.. كه مانع اصلی بر سر راه ملی شدن صنعت نفت بودند، جزوی از كارنامهی درخشان فعالیت این گروه میباشد. آنان بدون شك در ملی شدن صنعت نفت سهم عمدهای داشتند.
این كتاب در صدد است تا یك دهه مبارزه فدائیان اسلام را تحت رهبری نواب برای خواننده بازگو كند.
«خاطرات احتشام رضوي»
گرد آورنده: طاهري، حجت‌الله
معرفی کتاب:
همسر شهيد نواب صفوي به دليل مشاركت در بسياري از فعاليتهاي سياسي و فرهنگي آن شهيد، از فداييان اسلام و نحوه‌ي فعاليت آنها و .... خاطرات ارزنده‌اي دارد كه اين كتاب، مجموعه خاطرات ايشان مي‌باشد.
... او پس از دستگيري نواب صفوي (به همراه برخي از همسران و مادران فداييان اسلام)، ضمن تحصن مقابل دادگستري و شهرباني رژيم پهلوي و درخواست آزادي عزيزان خود، سخنان كوبنده‌اي عليه سياست‌هاي سركوبگرانه رژيم شاه ايراد كرد.
او در بسياري از مقاطع حساس زندگي و شهادت نواب چون شيري مي‌خروشيد و چون كوهي مي‌ايستاد. .....
اين كتاب از آن جهت جالب است كه نزديك‌ترين فرد به نواب به تشريح زندگي شخصي و دروني و اخلاق و رفتار فردي وي پرداخته است.
«خاطرات شهيد سيد محمد واحدي»
گرد آورنده: ميزباني، مهناز
معرفی کتاب:
جمعيت فدائيان اسلام يكي از پديده‌هاي منحصر به فرد در تاريخ مبارزات مردم ايران بود كه با ايستادگي در برابر هجمه فرهنگي دشمن، ظهور و جمعي از جوانان مخلص و فداكار را متشكل كرد. هدف اين گروه اجراي احكام اسلام بود كه در مقاطع مختلف تاريخ، به اشكال متفاوت بروز كرد. شهيد سيد محمد واحدي يكي از اعضاي فعال اين گروه بود كه در سال ۱۳۲۴ و در محيطي آكنده از اختناق و سانسور، به ثبت فعاليتهاي اين گروه پرداخت. اين كتاب، مجموعه خاطرات شهيد سيد محمد واحدي از ظهور و تشكيل فدائيان اسلام و شرح فعاليتهاي آنان است كه تصحيح و تدوين شده است.
«روزنامه نبردملت»
گرد آورنده: آقايي، سيد داوود
معرفی کتاب:
این مجموعه شامل شماره های روزنامه نبرد ملت از مرداد ۱۳۲۹ تا مرداد ۱۳۳۲ و همچنین آخرین شماره های سال ۱۳۳۴) می باشد. این روزنامه به عنوان سخنگوی جمعیت فدائیان اسلام و به مدیر مسئولی امیرعبدالله كرباسچیان، در راستای نهضت اسلامی مردم ایران علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی فعالیت می كرد و بازخوانی آن، روشنگر بسیاری از نكات مبهم تاریخ نهضت خواهد بود.
«جمعیت فدائیان اسلام»
تالیف: اميني، داود
معرفی کتاب:
در این كتاب چگونگی شكل گیری جمعیت فدائیان اسلام و عملكرد آن در بین سالهای ۱۳۲۴-۱۳۳۴ و نیز نقش این جمعیت در تحولات سیاسی اجتماعی ایران بررسی شده است
جمعیت فدائیان اسلام یكی از گروههای مذهبی تأثیرگذار در تاریخ سیاسی كشور در دهه ۱۳۲۰ بود و در صحنه های سیاسی و فرهنگی فعالیت كرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز طرفداران آن مجددا اعلام موجودیت كردند؛ سیر این روند با توجه به اسناد و مدارك دست اول در این كتاب بررسی و تحلیل شده است
