کارگردانی نمایش هیولاخوانی را محمد یعقوبی نویسنده و کارگردان آثاری چون خشکسالی و دروغ، نوشتن در تاریکی، زمستان شصت و شش و دل سگ به عهده دارد. این نمایش که با بازی های مناسب و قابل قبول احمد ساعتچیان، آیدا کیخایی، علی سرابی و ناصر عاشوری در سالن چهارسوی تئاتر شهر به اجرا رفته است، در تمرکز بر بن مایه های اجتماعی با کارهای پیشین یعقوبی مشابه است.
فضای تازه این اثر و تلفیق نگاه ویژه نغمه ثمینی به مقوله زمان و زن با عناصر اجتماعی و سیاسی آثار محمد یعقوبی موجب شده است که نمایش، ارزشی مضاعف بیابد.
نمایشنامه نویس شکلک در اثر جدید خود به مقوله سانسور در جامعه می پردازد و خودسانسوری را بدترین آفت برای اندیشه می داند؛ سانسوری که هرچند از سرکوب کردن احساسات خود آغاز می شود، اما در نهایت، به محدود کردن افراد دیگر اجتماع می انجامد. شخصیت سالخورده و نابینای نمایش –ابراهیم- در ابتدای جوانی به سانسور اندیشه ها و احساساتش پرداخته است در سالخوردگی متصدی نابود نمودن اندیشه های جدید و روشن نویسنده های جوان شده است. تأثیر تلسط وی بر روی افکار دیگران تا جایی پیش می رود که پسرش –یونس- نیز شغل پدر را در پیش می-گیرد.
بن مایه اساسی دیگر این اثر، جایگاه زن در جامعه است. هیولاخوانی همانند دیگر نمایشنامه های نغمه ثمینی از وجود شخصیت زن بهره برده است؛ البته، برخلاف عالیه نمایش شکلک، مرضیه هیولاخوانی همچون آقاعمه/ماه لیلی خواب در فنجان خالی، نه تنها تحصیل کرده است، بلکه به تدریس نیز می پردازد. مرضیه، سعی می کند شخصیتی مستقل و به دور از خودکامگی مردان نمایش از خود ارائه دهد. نویسنده و کارگردان کوشیده اند تا مرضیه، شخصیت پویایی داشته باشد و تا پایان داستان، مسیر استقلال روحی و فکری را طی کند و موفقیت دست یابد. این همان غایتی است که ماه لیلی/آقاعمه نمایش خواب در فنجان خالی، پس از گذر صدوبیست سال بدان دست می یابد.
زمان ذهنی زنان از دیگر نکات برجسته نمایشنامه های نغمه ثمینی است. زنانی که تنها شاهدان مقطعی از زمان اند و این زمان برای آنان، چندپاره می شود. مرضیه هیولاخوانی، تنها کسی است بیدار شدن شوهرش از خواب دوساله را می بیند و با او به گفتگو می نشیند؛ در حالی که ابراهیم- عمو و پدر همسر مرضیه که او را از کودکی بزرگ نموده است- این زمان را درک نمی کند. این زمان ذهنی، به گونه ای دیگر برای مهتاب نمایش خواب در فنجان خالی نیز اتفاق می افتد.
تولد نوزاد در انتهای هر دو نمایشنامه شکلک و هیولاخوانی، ذهن بیننده را با ابهام مواجه می سازد؛ چرا که این نوزادان هنگام تولد، دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند. نوزادی که به شکل پیر به دنیا می آید (شکلک) و کودکی که هنگام تولد، پوست تنش آکنده از کلمات قرمز است (هیولاخوانی).
در نمایش شکلک، دو کودک به دنیا می آیند؛ کودک اول، پیر و از کار افتاده است. نوزادی که مدت ها اهالی خانه، انتظار او را می کشیدند؛ اما پس از تولد، هیچ یک علاقه ای به دیدن او ندارند. فرزندی که متولد می شود میوه اندیشه ناصواب افراد داستان است؛ حسن شکلکی، تا آخر نمایش نیز زیر یوغ اسارت شعبان جعفری است یا عالیه ای که هیچ گاه به فردیت نمی رسد و علیه حسن شکلکی طغیان نمی کند. اما نوزاد دوم سالم و بدون هیچ عیب و نقصی است. کودکی که نتیجه به فردیت رسیدن پدر و مادرش است. والدینی که دارای اندیشه های صحیح و مستحکمی هستند. در نمایش هیولاخوانی اما بیننده می یابد که ثمره رشد شخصیت زن داستان پس از سقط سه نوزاد مرده، کودکی است که در هنگام تولد، بر تن خود، کلماتی از قبیل عشق، علاقه و دوستی دارد؛ واژگانی که مرضیه هیچگاه حتی شجاعت بیان آن ها را نیز نداشته است.
بر این اساس، نمایش هیولاخوانی را باید پیشرفتی در سیر نمایشنامه نویسی نغمه ثمینی دانست. پیشنهاد می کنم تافرصت باقی است، تماشای این نمایش را که هر روز تا ۱۵تیر، ساعت ۶ بعدازظهر در سالن چهارسوی تئاتر شهر به اجرا می رود از دست ندهید.
مروارید نیک بین
