به گزارش هنرنیوزدر آغاز این نشست موسوی بجنوردی با اشاره به روند شکل گیری و فعالیت مرکز دایره المعارف جهان اسلام اظهار داشت: در اسفند سال ۱۳۶۲ مرکز دایره المعارف جهان اسلام با هدف شکل گیری حرکت‌های علمی و ادبی ایجاد شد؛ نخست با الگوبرداری از دایره المعارف فرانسه شروع به کار کرد و «اصحاب دایره المعارف» نام گرفت؛ در آن سالها که زمان زیادی از پیروزی انقلاب اسلامی نمی گذشت ایران خود را در آستانه تحولات بزرگی میدید که با استعانت از زیربنای علمی نیاز به بالندگی فکری و فرهنگی مردم در آن احساس میشد. لذا مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برای تحقق این هدف تاسیس شد و فعالیتهای خود را در این راستا و با این نیت آغاز نمود که تا امروز کماکان ادامه دارد.
وی به نقش محوری شورای علمی در دایره المعارف جهان اسلام اشاره کرد و گفت: این شورا متشکل از ۴۶ استاد در رشته های مختلف است و تمام پروژه‌های علمی از انتخاب یک مدخل بحث برانگیز گرفته تا طرحی بزرگ مثل تدوین کتاب تاریخ جامع ایران که جدیدترین فعالیت مرکز است همه و همه بر اساس تطبیق در شورای علمی صورت میگیرد.
بجنوردی فعالیتهای مرکز دایره المعارف جهان اسلام را زیر نظر اساتید و معاونان سرشناس علمی برشمرد و تصریح کرد: رسالت علمی این مرکز، تکریم عالمان از طریق طبقه بندی سطوح علمی آن‌هاست؛ مدیران بخش های مختلف در این مرکز بعد از گذشت چندین سال به مشاوران عالی مرکز تبدیل می‌شوند. امتیازاتی برای آنان در نظر گرفته می‌شود که بعد از درگذشت آنها نیز خانواده هایشان بتوانند از آن بهره مند شوند.
وی از رفتگان بزرگ دایره المعارف اسلام که از معاظم علمی بودند یاد کرد و گفت: اساتیدی چون شرف‌الدین خراسانی، ایرج افشار، باستانی پاریزی، استاد گنجی پدر جغرافیای ایران، عبدالحسین زرین کوب و... از بزرگان و چهره های ملی و بین‌المللی بودند که ما را در این مرکز همراهی کردند و متاسفانه از میان ما رفتند. این موضوع اگرچه دشوار است که جایگزینهایی برای این بزرگان یافت شود اما از نظر ما تربیت افرادی چون آنها امکان پذیر است.
رئیس مرکز دایره المعارف جهان اسلام در ادامه تصریح کرد: اگر به فهرست موضوعی مقالات فارسی نگاه کنیم، حدود ۱۱۵۰ مجله اسلامی در آن لیست بندی شده که مربوط به شرق شناسی و اسلام شناسی است که تنها بخشی از آن ها در ایران وجود دارد و ما تنها سعی کرده‌ایم بخش‌هایی از آن را گردآوری کنیم که از این میان تعدادی هم کتاب‌های زیراکس شده و فتوکپی است البته بدون منبع نمی‌توان اقدام تحقیقاتی انجام داد. بسیاری در ابتدای راه تدوین کتاب جامع تاریخ ایران معتقد بودند این کار شدنی نیست. چراکه متخصصانی برای این کار وجود ندارد و همچنین منابع کافی در دسترس نیست.
وی در خاتمه تاکید کرد: تاریخ جامع ایران بزرگ‌‌ترین سند ملی و هویتی ایران در طول چندین هزار سال است و بازگو کننده شخصیت ملی ماست. بنابراین دعاوی ما مبنی بر نقش ایران در سازندگی و تمدن بشری در این اثر منعکس شده است.
در ادامه این نشست دکتر مجتبایی مشاور عالی کتاب «تاریخ جامع ایران» با اشاره به جایگاه مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی گفت: این مرکز کتابخانه‌ای دارد که شامل تمام کتاب‌های مورد نیاز برای کارهای پژوهشی است و به عنوان یکی از مراکز جامع از این نظر فعالیت می‌کند. حتی کتابخانه مجلس شورای اسلامی که یک مرکز شناخته شده است، از نظر غنای آثار و آرشیو در رتبه پایین‌تری از این مرکز قرر دارد.
این استاد پیشکسوت در ادامه سخنان خویش درباره بخشهای مختلف کتاب »تاریخ جامع ایران» توضیح داد: تاریخ معارف فولکلور ایران، مردم شناسی، جامعه شناسی، تاریخ معارف بزرگ اسلامی به زبان عربی که در دست انتشار است، از جمله اقدامات پیشین این مرکز است و از همه این‌ها مهم‌تر تدوین و انتشار مجموعه بیست جلدی تاریخ جامع ایران است که ۲۶ خرداد ماه از آن رونمایی می‌شود و همواره ضرورت وجود آن در بین منابع تاریخی و دایره المعارف ها محسوس بود.
وی با بیان این مطلب افزود: امتیاز بزرگ این مجموعه در پرداختن به موضوعات مختلف تاریخی است و بخشهای پیش از تاریخ، دوران هخامنشی، اشکانی، ساسانی، دوره بعد از اسلامی از بخشهای مختلف آن را شامل می‌شود.
مجتبایی مهمترین امتیاز این کتاب را وجه ایرانی آن برشمرد و گفت: تاریخ جامع ایران تا کنون نمونه ایرانی نداشته است. اگرچه دانشگاه کمبریج نمونه مشابهی را تدوین کرده است اما طبیعتا بر اساس نگاه مستشرقان بوده است و نگاه فرهنگی ایرانی بر آن حاکم نیست. این اتفاقات در کشورهای دیگری نظیر هند افتاده است و آنها نیز چند سال قبل تاریخ جامع هند را از نگاه خود گردآوری و منتشر کردند.
در ادامه این نشست جعفری دهقی، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی را یک مرکز آموزشی برشمرد و گفت: این مرکز رویکرد آموزشی هم دارد کما اینکه مولفان شیوه مقاله‌نویسی، ویراستاری را در آن می‌آموزند و مدرسه‌های تابستانی در این مرکز برگزار می‌شود و در حال حاضر هم آموزش زبان باستانی ایلامی در این مرکز صورت میگیرد. به‌تازگی نیز دومین همایش بین المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در اینجا برگزار شد.
وی خاطرنشان ساخت: در زمینه‌های ایران شناسی، ایران باستان مجموعه‌های علمی خاصی وجود دارد. این مرکز توانسته ارتباط و تعامل علمی خوبی با مولفان داخلی و خارجی بزرگ و برجسته برقرار کند که یکی از محسنات آن تدوین کتاب تاریخ جامع ایران بوده است.
سجادی نیز در ادامه این نشست درباره عملکرد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی نیز بیان کرد: این مرکز صرفا محلی برای تدوین دایره‌المعارف نیست. بلکه اندیشه بلندی را دنبال می‌کند و می‌توان گفت حساس‌ترین نهاد فرهنگی نسبت به فرهنگی گذشته و فعلی ایران است. آثار منتشر شده طی سی سال گذشته در این مرکز گواهی است بر پشتوانه فکری و فرهنگی آن هاست و متکی بر آرا و اندیشه و نظرات جمع کثیری از اساتید است که در قالب شورای علمی در این مرکز فعالیت می‌کنند. بنابراین مرکز رسالتی برای دانایی ارتقای سطح فرهنگ ملی و دینی برای خود قائل است. علاوه بر این بخش مهمی از نواقص فرهنگی، غلط های رایج فکری و ادبی را هم در این مرکز تصحیح کرده‌ایم.
وی یکی از جلوه‌های این رسالت را انتشار کتب مرجع دانست و گفت: این مجموعه برای ایجاد آگاهی نسبت به پیشینه فرهنگی که راه گشای است. دانشمندان خارجی که برای معرفی هویت ملی و تثبیت منافع فعلی و آتی ایران کوشیده‌اند، صرف نظر از سطح کیفی کارشان جای خوشحالی دارد اما تاریخ‌نگاری وظیفه هر ملتی است که تاریح دارد.وگرنه جامعه بی‌تفاوت نسبت به تاریخ خود محکوم به زوال است.مرکز دایره‌المعارف این رسالت را همیشه بر خود واجب دانسته که نسبت به تاریخ و هویت سرزمین خود کوشا باشد.
سجادی افزود:خرسندیم که بعد از گذر چهارده سال با استفاده از مهمترین منابع ایران و غیر ایرانی این مجموعه منتشر شده است، البته تدوین آن همچنان ادامه خواهد داشت و ممکن است تعداد مجلدات آن بیشتر و بیشتر شود زیرا این آغاز راه است.
گفتنی است مراسم رونمایی از مجموعه بیست جلدی «تاریخ جامع ایران» روز سه شنبه ۲۶ خرداد ماه در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی برگزار می‌شود.
