مریم اطیابی- ناندل( Naandal )، ، روستایی از توابع بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران و در ارتفاع ۲۳۰۰ متری به خاطر نزدیکی اش با دماوند از مسیرهای خوب و اصلی جهت صعود به قلّه دماوند است و کوهنوردان زیادی به همین منظور به این روستا مراجعه می‌کنند. جاده انشعابی کیلومتر ۵۳ جاده‌ی هراز، بین تونل شماره‌ی ۷ و ۸ قرار دارد. در بین دو تونل، دوراهی سمت غرب جاده قرار گرفته که به روستاهای حاجی دلا، میان‌ده، رزن، کرف و سپس ناندل منتهی می‌شود. طول این مسیر در حدود ۱۵ کیلومتر و جاده‌ای خاکی است که البته اکنون آسفالت شده است.
روستای ناندل دو طایفه علیزاده و صالحی را در دل خود جای داده است که سالیان سال است راهنمای کوهنوردان عاشق دماوند هستند. رجبعلی علیزاده و علی صالحی دو تن از این راهنمایان پیشکسوت ۸۰ ساله‌‌اند که زمانی گردشگران را با مال و قاطر از ابتدای جاده هراز از «کهرود» به «ناندل» می‌آوردند و امکانات صعود را برای آنها فراهم می‌کردند.
راهنمایان پیشکسوت ناندلی
اکنون ناندل نامی آشنا برای صعودکنندگان است و حتی علاقه‌مندان به خرید ویلا اینجا را هم در امان نگذاشته‌اند. روستایی که با وجود زیبایی‌های چشم‌گیر و وصف نشدنی‌اش از داشتن پزشک و مدرسه راهنمایی و دبیرستان محروم است. و آب گوارای آن در دبه روزانه با حدود ۲۴ وانت و در حجم ۴۰ هزار لیتر روانه آمل می‌شود تا به فروش برسد. اما این همه باعث نمی‌شود تا دوستداران طبیعت و دماوند دست از تلاش بردارند و نخواهند خود را به معیارهای روز دنیا نزدیک کنند.
در اکوکمپ دماوند چه وجود دارد؟سهند عقدایی طراح و مجری تورهای طبیعت گردی و کوهنوردی در داخل و خارج کشور، مدیرعامل شرکت خدمات مسافرتی و طبیعت گردی اسپیلت البرز یکی از این افراد است. او توانسته برای نخستین بار در بخش شمالی کوه دماوند دو اکوکمپ کوهستانی احداث کند. یکی در روستای ناندل در ارتفاع ۲۳۰۰ متری دامنه‌های شمالی و دومی کمپ پیشرفته کوهنوردی است که در ارتفاع ۴۳۵۰ یال شمال شرقی دماوند به صورت پرتابل برپا شده و در میانه مسیر صعود قله دماوند، محل استقرار و خدمات رسانی به کوهنوردان است.
از امکانات این اکو کمپ‌ها می‌توان به ۱۲ باب لوج چادر اختصاصی، برپایی آشپزخانه مجهز با حضور آشپز مجرب در ارتفاع، وجود چادرهای غذاخوری و سالن گردهم آیی کوهنوردان، ۴ چشمه سرویس بهداشتی و حمام،موتورخانه، تلسکوپ،منبع آب، کمک‌های اولیه،ارتباطات رادیویی و... اشاره کرد.
وی ۲۹ مرداد جمعی از کوهنوردان، آژانس‌داران حوزه طبیعت‌گردی و مسوولان حوزه طبیعت‌گردی و کوهنوردی را با خود همراه کرد تا از نزدیک شاهد اقدامات خوب وی برای ساخت این اکوکمپ در روستای ناندل باشند و شاید این اقدام بخش خصوصی دستمایه‌ای شود برای تلاش بخش دولتی جهت ارائه تسهیلات بیشتر و همچنین ترغیب سایر بخش‌های خصوصی برای ایجاد زیرساخت‌های مناسب و کارآمد جهت توسعه گردشگری پایدار.
او توانسته با تأکید بر حفظ محیط زیست برای نخستین بار در ایران طرح حمل فضولات انسانی به ارتفاعات پایین کوه را اجرا کند. طی این طرح، تمام فاضلاب انسانی تولید شده در سپتیکی که در زیر توالت کوهستانی نصب شده، جمع می‌شود؛ سپس در مخازنی دربسته به ارتفاعات پایین منتقل شده و آنجا طبق اصول علمی روند تجزیه و تبدیل آن به کود مناسب کشاورزی انجام میگردد تا بدین وسیله از رهگذر حضور کوهنوردان در ارتفاعات، از تجمع فضولات انسانی در یک نقطه از کوه و به دنبال آن آلودگی منابع آب و محیط زیست اطراف جلوگیری به عمل آید.
آشپزخانه مهمترین رکن اکوکمپوی با اشاره به این که برای ساخت این اکوکمپ‌ها تاکنون حتی از یک کاسه سیمان هم استفاده نکرده است،به قیاس وضعیت اکو کمپ‌های کلیمانجارو ( بلندترین کوه آفریقا) و موبلان ( بلندترین رشته کوه آلپ) و البروس ( بلندترین کوه قفقاز) با پناهگاه‌های کوه دماوند می‌پردازد و می‌افزاید:« برای رسیدن به کوه کلیمانجارو حداقل ۵ روز پیاده روی نیاز است چرا که امکان تردد خودرو در این جاده وجود ندارد. برای رفتن به« موبلان» از مدت‌ها قبل باید ثبت نام کرد. و برای رفتن به «البروس» هر گردشگر باید ۷۰۰ تا ۸۰۰ دلار پرداخت کند. کمپ« اورست» هم شامل صدها لوج کوهستانی است که به کوهنوردان خدمات ارائه می‌دهد. اقامت در لوج‌های کوهستان نیازمند یک سری استانداردها است. اکو کمپ به دلیل اقامت یکی دو روزه کوهنوردان باید چشم‌انداز خوبی به قله و مسیر صعود داشته باشد.
پس مکان‌یابی کمپ بسیار حائز اهمیت است. آشپزخانه و غذاخوری اختصاصی از دیگر امکانات مورد نیاز است. یکی از مهمترین آیتم‌ها در کوهنوردی تغذیه است. به دلیل ارتفاع‌زدگی و بی‌اشتهایی باید مایعات فراوانی به کوهنوردان برسد. باید با سوپ و نوشیدنی‌ها صعود فرد را تضمین کنیم. رکن هر کمپ آشپز آن است و حتی رییس آن کمپ محسوب می‌شود. در این شیوه آشپزخانه تجهیز شده در ارتفاع یک استاندارد دارد که باید در آن گاز و سیستم حمل و نقل برای آشپزخانه لحاظ شود. جوش آوردن آب در ارتفاعات اگر آشپزخانه تجهیز شده ای وجود نداشته باشد کار ساده ای نیست و این امر مشکلاتی را برای کوهنوردان ایجاد می‌کند. چادرهای غذاخوری هم فرصتی برای خوردن غذا و گپ و گفت و گو درباره سفر هست.»
عقدائی مورد دیگر در اکو کمپ‌ها را اتاق اجتماعات می‌داند چرا که در کوهستان گاهی هوای نامناسب برای صعود سبب می‌شود گردشگران ساعتهای طولانی به واسطه شرایط جوی ناچار شوند در پناهگاه بمانند. از سویی استحمام با آب گرم و اقامت در چادرهای اختصاصی مسأله دیگری است که عقدائی بدان اشاره می‌کند. در حوزه منابع انسانی باربرها و راهنمایان حرفه‌ای موضوع دیگری است که باید در اکوکمپ‌ها مورد توجه قرار گیرد.
۱۰۰۰ دلار بیعانهاو همچنین با تأکید بر استفاده از توالت صحرائی و سیستم دفع فضولات انسانی و زباله‌ها با رعایت استانداردهای محیط زیست توضیح می‌دهد: «هر گروه از کوهنورادان هنگام بازگشت باید متعهد به برگرداندن زباله‌ها باشد. در کشورهایی با موقعیت صعود به کوهستان گاهی حدود ۱۰۰۰ دلار بیعانه نگه می‌دارند تا شما هنگام بازگشت زباله‌های خود را تحویل دهید و سپس پول را دریافت کنید. همچنین ظرفیت پذیرش گردشگر هم باید مورد توجه قرار گیرد. زمانی که در یک منطقه کوهستانی تعداد زیادی از افراد تجمع می کنند این عمل باعث تخریب محیط زیست می‌شود. آنها حتی اگر آشغال نریزند همین راه رفتن و تردد متوالی، موجب کوبیده شدن زمین و آلودگی صوتی می‌شود. ضمن اینکه منطقه اطراف پناهگاه ظرفیت جذب فضولات انسانی را ندارد و همه اینها آلودگی میکروبی و صوتی را به همراه می‌آورد و سبب از بین رفتن پوشش گیاهی و فراری شدن جانوران در اطراف پناهگاه را می‌شود.»
این آژانس‌دار بر عدم جاده سازی در اطراف کوهستان هم تأکید دارد و معتقد است ساخت جاده اکوسیستم منطقه را برهم می‌زند.
دل‌آزردگی دماونداو با اشاره به این که فضای اختصاصی خاصی در پناهگاه‌های کوهستان ایران وجود ندارد و حتا گاهی ده برابر ظرفیت پذیرای گردشگران کوهستان است، تصریح می‌کند:« امکان طبخ غذا هم به دلیل نبود آشپزخانه مجهز در ارتفاعات برای کوهنوردان ایرانی وجود ندارد. توالت‌های عمومی و غیر بهداشتی که فضولات انسانی آن سرریز شده است، از دیگر مشکلات پناهگاه‌ها در ایران است. همچنین حجم زیاد زباله نیز نباید فراموش شود. فرسودگی خاک به دلیل حضور گردشگر بیش از ظرفیت مخصوصاً در جبهه جنوبی دماوند از دیگر مسآئل است. چند سال پیش هم دماوند درگیر موضوع جاده‌سازی شد که به همت اهالی و فعالان حوزه گردشگری و محیط زیست و مسوولان ذی‌ربط این موضوع خوشبختانه منتفی شد.»
۲۰۱۵ طبیعت‌گردی کوهستاندر این بین
هادی صابری دبیر فدراسیون کوهنوردی کشور هم درباره حضور فعال بخش خصوصی در حوزه طبیعت‌گردی کوهستان اظهار می‌کند:« اهمیت حفظ محیط زیست کوهستان در سطح دنیا بسیار حائز اهمیت است. در کشورهایی مانند انگلستان حتی در مورد اجابت مزاج در کوهستان هم کتاب وجود دارد اما در سال ۲۰۱۵ با نگاهی به وضعیت گردشگری کوهستان در می‌یابیم ما در این حوزه ضعیف عمل کرده‌ایم. از این منظر اقدام آقای عقدایی قابل تقدیر است چرا که ساخت چنین اکوکمپی با توجه به کمبود امکانات هزینه زیادی دربرداشته است و از طرفی احداث آن با مطالعات علمی و کارشناسی دقیقی همراه بوده است. فدراسیون کوهنوردی هم هر کمکی بتواند در این زمینه انجام خواهد داد.»
آموزش مردم محلی و گردشگرانم
حمدعلی فیاضی، مدیرکل کمیته طبیعت گردی کشور هم با گرامیداشت یاد و خاطره لیلا اسفندیاری و عباس جعفری دو کوهنورد مشهور ایرانی معتقد است که در احداث این اکوکمپ آنچه شایسته تقدیر است توجه به حفاظت محیط زیست، علمی بودن و تطابق آن با مدل‌های خارجی است.
او ابراز امیدواری می‌کند که از ظرفیت‌های جامعه بومی هم در این راستا بهره گرفته شود و آموزش مردم محلی و گردشگران هم سرلوحه کارعقدائی و سایر فعالان این حوزه گیرد.
فیاضی با اشاره به ضرورت توجه به طبیعت‌گردی آن هم به دلیل شرایط اقلیمی ایران می‌افزاید:« در طول دو سال گذشته از ۳۷ هزار و ۹۴ روستا بیش از ۵ هزار روستا به دلیل خشکسالی از رونق افتاده‌اند. بسیاری از روستاها منابع کشاورزی و دامپروری خود را از دست داده‌اند. از این رو گردشگری پایدار می‌تواند راه نجات و زمینه‌ساز ایجاد اشتغال، توزیع ثروت، توانمندسازی صنایع دستی در این روستاها باشد.»
وی درمورد اقدامات کمیته طبیعت‌گردی هم اظهار می‌کند:« کارگروهی در کمیته طبیعت‌گردی تشکیل شده است و بحث استانداردسازی گردشگری ماجراجویانه را مد نظر قرار داده و پس از تصویب چارچوب‌ها ، موارد را به فعالان این حوزه در همه استان‌ها ابلاغ کرده است.»
۱۹۵ درصد رشدمدیر کل کمیته طبیعت‌گردی با اشاره به رونق گردشگری ماجراجویانه ادامه می‌دهد:«۲۶۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۳ گردش مالی این نوع گردشگری در جهان بوده است. ظرف دو سال ۱۹۵ درصد در دنیا رشد داشته است که بخشی از این نوع گردشگری در دریا و رودخانه‌های خروشان و بخشی در کوهستان و ... است.»
وی در بحث آموزش هم به موسسه ارسباران اشاره می‌کند که برای نخستین بار دوره آموزش کوهستان را به شکل حرفه‌ای و تخصصی برگزار کرده است و فدراسیون کوهنوردی هم گواهی‌نامه ای برای فارغ‌التحصیلان صادر کرد.
تعطیلی معادن فیاضی اشاره‌ای هم به دماوند داردی و توضیح می‌دهد که با تشکیل یک کارگروه و احصا مشکلات و با همکاری دولت و دادستانی معادنی که زباله‌های خود را در جبهه جنوبی دماوند تخیله می‌کردند، تعطیل شده‌اند.ساماندهی و ایمنی طبیعت‌گردی هم از سوی کمیته طبیعت‌گردی دنبال می‌شود.
ثبت در گینس علی شادلو یکی از فعالان حوزه طبیعت‌گردی و از اعضای موسسه ارسباران هم با اشاره به این که اقدام عقدایی از فکر تا اجرا یک سال طول کشیده و این در ایران چیزی شبیه معجزه است و باید در گینس ثبت شود، خطاب به فیاضی تشریح می‌کند: «کارهای زیادی تا کنون معطل سند توسعه طبیعت‌گردی مانده است. هرچند درب اتاق شما همیشه به روی ما باز است اما یک خواهش عاجزانه و چند فوریت دارم. مطمئنم منفعتی که اکوکمپ عقدائی به محیط زیست دماوند می‌رساند به هیچ عنوان خود سازمان محیط زیست با توجه به وظایف ملی‌اش نمی‌تواند به دماوند برساند. و این نشانگر ورود مسوولانه بخش خصوصی به گردشگری و اکوتوریسیم پایدار است.»
آموزش فقط با ۱۷۰۰ تومان!او ادامه می‌دهد:« مجموعه‌های آموزشی حوزه طبیعت‌گردی نیاز به یک بازنگری ساختاری در دستورالعملهای بالادست خود دارند. هیچ جای دنیا با ساعتی ۵۰ سنت یعنی ۱۷۰۰ تومان هیچ انسانی را آموزش نمی‌دهند. از سویی بحث راهنمایان کوهستان یکسالی است که مغفول باقی مانده است. از سال ۸۷ برای آن کارکارشناسی شده و یک پرونده قطور مکاتبات با قطر حدود ۱۵ سانت موجود است. مسوولان هیچ اقدام خاصی در خصوص توریسم با علایق ویژه انجام نداده‌اند. اگر می‌خواهیم حرفی برای گفتن داشته باشیم باید هرچه سریعتر اقدامات لازم در این زمینه انجام شود.»
