حسین زندی- تعطیلات پایان ماه رمضان امسال با ورود کم سابقه گردشگران به استان همدان همراه بود. این اتفاق نه تنها شهروندان را دچار شوک کرد بلکه؛ مدیریت شهری را نیز با چالش روبه‌رو کرد. رسانه‌ها نیز مواردی چون گرانی بیش از حد خانه‌های استیجاری، کمبود سرویس بهداشتی، نبود راهنما و... را به عنوان مصداق‌های نارضایتی مسافران مطرح کردند.
بدون شک باید پذیرفت با اینکه مدیران ارشد شهری در برنامه‌ها و سخنرانی‌های خود بر توسعه گردشگری تاکید میکنند، اما وضعیت گردشگری همدان چندان قابل دفاع نیست. سوال مهمی که مطرح میشود این است که آیا این وضعیت و شرایط یک شبه به وجود آمده است؟ یعنی آنچه به عنوان نقص زیرساخت‌های توسعه گردشگری استان مطرح است در یک دوره زمانی بسیار کوتاه تعطیلات سه روزه پدید می‌آید؟
رشد آمار ورود گردشگران به همدان دلایل گوناگونی دارد. پرداخت یارانه بنزین و تشویق مسافران به سفرهای بدون برنامه و دردسرساز در سال‌های گذشته، عده‌ای از مردم را با چنین مسافرت‌های نابه‌سامانی آشنا کرد. سفرهایی که باعث رشد آمار قربانیان جاده‌ای، آلودگی محیطزیست و... شده و در سایه روحیه مصرف‌گرایی و خرید اتومبیل توسط همه اقشار جامعه دامن زده شد.
آنچه درباره همدان و مشکلات پیش آمده میتوان گفت قرار گرفتن این استان در مسیر تجاری غرب کشور (کردستان) با دیگر نواحی ایران است. اما حلقه مفقوده این مسئله در همدان را باید در ترافیک سنگین مسیرهای تهران به شمال جستجو کرد. تجربه نشان داده هرگاه تعطیلات دو سه روزه در پیش است جاده‌های شمال دچار ترافیک سنگینی میشود و آمد و شد به سختی انجام می‌‌گیرد و بخش بزرگی از زمان گردشگران در راه هدر میشود. کسانی که چنین تجربه‌ای دارند تلاش میکنند مسیر جدیدی را انتخاب کنند. بزرگراه تهران-ساوه یکی از اصلی‌ترین انتخاب‌های مسافران است که توانسته عده زیادی از علاقه‌مندان سفر را به خود جذب کند.
سئوالی که ذهن‌ها را مشغول کرده این است: مگر مدیران همدان آرزوی توسعه گردشگری را در سر نمی‌‌پرورانند؟ مگر نمی‌‌خواهند همدان به عنوان قطب گردشگری کشور معرفی شود و آمار ورود گردشگران افزایش پیدا کند؟ باید پرسید برای برآورده شدن چنین آرزویی چه تلاشی کرده‌اند؟
یکی از ویژگی‌های برخی از مردم که به مدیران نیز سرایت کرده است این است که لقمه را دور چرخانده و سپس در دهان می‌گذارند! در این مورد نیز ابتدا استانی را با اطلاق عنوان‌های پرطمطراقی مانند «همدان پایتخت تاریخ و تمدن» «همدان پایلوت گردشگری غرب کشور» و... معرفی میکنند. انبوه گردشگران را به این شهر دعوت میکنند و پس از ورود گردشگران به فکر ساختن سرویس بهداشتی می‌افتند! در حالی که تجربه ممالک متمدن و نیمه متمدن حتی کشورهایی مانند امارات، ترکیه، مالزی و... نشان می‌دهد پیش از اینکه تبلیغاتی را برای جذب گردشگر آغاز شود، اقدام به ایجاد زیرساخت‌های گردشگری کرده و مسیر ورود و اقامت گردشگران را هموار کرده‌اند. با توجه به موارد اینچنینی میتوان به تفاوت مدیریتی ایران و کشورهای یاد شده پی برد.
ریشه یکی از مواردی که چنین وضعیتی را در همدان به وجود آورده و همچنان نیز ادامه دارد این است که بیشتر مراکز گردشگری، تفریحی، اقامتی و تجاری مانند پارک‌ها، هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز خرید و شهربازیها در بخش کوچکی از شهر یعنی دامنه الوند جانمایی شده است. به نظر می‌رسد افق دید مدیران بیشتر از این منطقه نیست. در طول ۲۵ سال گذشته افزون بر مراکز یاد شده، اغلب اداره‌ها و نهادهای دولتی نیز در این منطقه قرار گرفته و گویی شهر در همین یک نقطه خلاصه شده است.
نبود عدالت در توزیع امکانات شهری در آینده مشکلات بیشتری از جمله ناهنجاری‌های اجتماعی برای شهروندان در پی خواهد داشت. اما اگر در دیگر مناطق شهر از جمله شهرک مدنی، کوی خضر، شهرک فرهنگیان و شمال جغرافیایی شهر امکانات کافی در نظر گرفته می‌شد مدیریت شهری کمتر با چنین چالش‌هایی رو به رو بود.
مسایل عمیق‌تری مانند آموزش اصول گردشگری به شهروندان، در نظر گرفتن اولویت‌‌ها و ضرورت‌های سفر، آموزش میزبان در برخورد با مسافران از جمله مواردی است که در تمام کشور مورد غفلت قرار گرفته و همدان نیز با چنین چالش‌هایی رو به‌روست. به نظر نمی‌رسد با شرایط امروز همدان و رویکرد فعلی مدیران بتوان افق روشنی را پیش رو ترسیم کرد و همدان را به عنوان پایلوت گردشگری غرب کشور بر شمرد مگر اسباب گردشگری همه آماده کنیم!
اما با ایجاد یک نهاد کار‌شناسی و یک ستاد با همکاری نهادهایی مانند معاونت گردشگری اداره میراث فرهنگی، معاونت فرهنگی و گردشگری شهرداری، ستاد اسکان فرهنگیان، هلال احمر، نیروی انتظامی میتوان به صورت موقت شرایط فعلی را مدیریت کرد.
این روزها از پروژه چهارصد میلیارد تومانی گردشگری در محل باغ میوه همدان سخن بسیار گفته میشود. ایجاد اشتغال، جذب گردشگر، توسعه گردشگری، مواردی است که مدام از زبان مسئولان ارشد استان به گوش می‌رسد. اما اگر در چنین پروژه‌هایی مطالعه و کار‌شناسی درستی صورت نگیرد موفقیت واقعی در پی نخواهد داشت. تاکنون در پس ذهن مدیران مقوله‌ای به نام توسعه پایدار گردشگری جایی نداشته است. این روزها با تغییراتی که در مدیریت کلان استان و شهر صورت گرفته است امید می‌رود، استان همدان وضعیت به سامان‌تری را تجربه کند و مسئولان راه مدیران پیشین را ادامه ندهند.
