بسیاری از مردم جنگ را با صدای صادق آهنگران و کویتی پور به یاد می آورند. آنها که نوایشان قلبها سربازان وطن را مطمئن، زانوان را استوار و ذهن ها را آرام می ساخت تا با روحیه وارد میدان نبرد با دشمنان این خاک شوند. اما در گذشته هم این تزریق روحی به شکل دیگری بوده آن هم با نوای مردانی با نام «عاشیق». هنرمندی آگاه، عالم و عامل به مسائل دینی و احکام شرعی. انسانی پاک دامن و مورد احترام و حرمت همه مردم که در غم ها و شادی های آنها شریک است. او همیشه خواهان شادی و جشن و سرور است و جشنها و عروسی ها بی وجود او رونقی ندارد. عاشیق آذربایجانی هنرمند مردمی است و باید در چندین هنر مهارت داشته باشد؛ او هم شاعر است و هم آهنگ ساز، هم خواننده و هم نوازنده، هم هنرپیشه و هم داستان سرا. به عبارت دیگر، عاشیق در تمامی عرصه ها خلاق است و هنرمندی است که این همه را با انگشتان ماهر و صدای دل نوازش اجرا می کند... در طول تاریخ، حماسه ها و دلیری های دلاور مردان در جنگ های مختلف یکی از موضوع های مورد علاقه آذربایجان بوده است. هر عاشیق حماسه های دلیرمردان زمان خود را در قالب شعر می آورد و آن را همراه ساز خود می سراید و می نوازد. این گونه عاشیق به یکی از رسالتهای مهم خود که همانا حفظ حماسه ها و پهلوانی های ابرمردان تاریخشان بوده، جامه عمل می پوشانند و آن را سینه به سینه به آیندگان تحویل می دهند.»

کتاب خنیاگران آذربایجان به معرفی عاشیق و عاشیق‌های ایرانی می پردازد و دایره بررسی خود را محدود به آذربایجان و پس از معرفی چند عاشیق برجسته این خطه تمرکز خود را محدود به 8 سال دفاع مقدس می کند. در پیش گفتار به عاشیق های جنگ چالدارن و عاشیق های اوایل قرن نوزده و دوران حمله روسیه تزاری به ایران و همچنین عاشیق های دوران مشروطه اشاره می کند، آنها که در دوران زندگیشان با ساز خود در کنار سربازان قرار می گرفتند و حماسه ها خلق می کردند. در ادامه با این پرسش که عاشیق ها در طول 8 سال حماسه کجا بودند سفر خود را آغاز می کند و عاشیق های سه ناحیه قره داغ و دشت مغان و تبریز را می شناند و اشاراتی به برخی از سروده ها و نواخته های آنها می کند حتی عاشیق هایی را که تفنگ در دست گرفتند و شهید شدند.

کتاب به زیبایی به این نکته اشاره می کند که «اگر عاشیق متعلق به قومش بود دیگر هیچ وقت در مدح رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار شعر نمی سرود. اما عاشیق به معنای وسیع، صدای انسانهای آزاده، صدای داستانهای حقیقی و صدای حقیقت است. و این حقیقت می تواند رسول خدا باشد، می تواند علی(ع) باشد، می تواند کوراغلو باشد، می تواند ستارخان باشد، و هم می تواند شهدای هشت سال دفاع مقدس باشد و ...». گونه های اشعار ادبیات عاشیقی از جمله «قوشما»، «گرایلی»، «بایاتی»، «تجنیس»، «اوستانامه»، «دئییشمه»، «مخمس» و «منظومه» نیز در کتاب به اختصار معرفی می شوند. توضیحات برخی از نامها و اصطلاحات به انضمام چند تصویر از عاشیقان معروف در انتهای کتاب آمده است.

در کتاب می خوانیم عاشیق فتح ا... برای به شوق آوردن جوانان غیرتمند آذربایجان برای دفاع از خاک کشورشان می سراید و می نوازد: 

ال اله وئرین آقارداشلار
یئرییین دوشمن اوستونه
ظالیملر پیمان باغلاییب
گلیرلر ایران اوستونه
 
دست در دست هم دهید، ای برادران
به سمت دشمن حرکت کنید
ظالمان پیمان بسته اند
به سوی ایران می آیند
 
«خنیاگران آذربایجان» نوشته عمار احمدی تولید دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری است که در  147 صفحه و در قطع رقعی و با قیمت 6900 تومان توسط سوره مهر منتشر شده است. 

هنر نیوز