رضا بابازاده مقدم مدیر اداره نقاشی دیوارنگاری و گرافیک محیطی زیباسازی شهرداری تهران درباره نقاط قوت و ضعف دیوارنگاره‌های شهری به سوالات ما پاسخ داد.
 
بی‌سامانی دیوارنگاره‌های شهری  حاکی از عدم مدیریت صحیح به آن ها نیست؟
 
طبیعتاً بخشی از فعالیت‌هایی که در حوزه دیوارنگاری شکل می‌گیرد؛ در سازمان زیباسازی باید مدیریت شود و برای آن برنامه‌ریزی‌هایی راهبردی شکل گیرد. البته تمامی فعالیت‌های مناطق بیست و دو گانه زیر نظر زیباسازی شهراری تهران نیست. چراکه سازمان زیباسازی و ادارات زیربط آن برنامه‌ریز، قانون گذار و ناظر بر فعالیت‌های زیباسازی در شهر تهران هستند و نقش اجرایی آن‌ها در سطح مسائل خاص محدود است. بخش عمده اجرای دیوارنگاری و یا هر هنر دیگر که در سطح زیباسازی انجام می‌شود؛ توسط مناطق که به عنوان عوامل اجرایی دارای اعتبارات خاص هستند؛ انجام می‌گیرد.
 
یعنی طرح‌های آن‌ها مورد تایید شما قرار  نمی گیرد. پس ادارات مناطق بیست و دو گانه زیر نظر شما نیستند و مستقلاً فعالیت می‌کنند؟
 
بخشی از برنامه‌ها که سازمان زیباسازی خود مجری آن‌هاست؛  تابع مقررات سازمان‌ است. سازمان به عنوان یک نهاد متولی و ناظر، طبیعتاً هسته‌های نظارتی خود را به این شکل تشکیل می‌دهد که شوراهای نظارتی را در رشته‌های مختلف انتخاب کند و ارزیابی بر طرح‌ها را انجام دهد و اگر آن‌ها را تأیید کند؛ مورد اجرا قرار می‌دهد و یا به مناطق ابلاغ می‌کند. 
 
عملکرد اداره دیوارنگاری نیز به همین شکل است؟
 
اداره نقاشی دیواری نیز بر طبق شیوه‌نامه دارای کارگروهی متشکل از صاحب نظران و کارشناسان است، که عمدتاً از جمله اساتید و هیأت علمی دانشگاه هستند. این کارگروه طرح‌هایی که از طرف هنرمندان به سازمان زیباسازی پیشنهاد می‌شود؛ بررسی می‌کنند. در طول هفته تمامی آثار که از طرف مناطق مختلف و هنرمندان پیشنهاد شده، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
 
طرح‌هایی که روی دیوار می‌بینیم؛ عملاً از نظر مفهوم متناسب با جامعه شهری نیستند و از سوی دیگر با محیط هم‌خوانی ندارند. از سوی دیگر مفهوم مثبت و اثربخشی هم ندارند. بخشی هم از نظر اصول مبانی ایراد دارند. در واقع این ایراد به آن‌ها وارد است که نه کنتراست رنگی و نه تناسب رنگی دارند و حتی به عنوان یک تابلو مستقل قابل قبول نیستند. با توجه به تعدد هنرمندان و دانشجویان هنر دو شبهه پیش می‌آید. یا آثاری که به دست شما می‌رسد در همین حد ضعیف است و یا انتخاب و داوری دچار مشکل است. معیارهای شما برای انتخاب دیوارنگاره‌ها چیست؟
 
نکته دوم را رد می‌کنم. دلیل نخست این مشکل به ذهنیتی بستگی دارد که در مورد نقاشی دیواری وجود دارد. نکته‌ای بسیار مهم است. حجم وسیعی از افراد چه در سطح دانشجویی و چه افرادی که احساس می‌کنند قادرند اثری هنری خلق کنند و توان اجرای نقاشی را دارند، آثار خود را برای ما ارسال می کنند. بسیاری تصور می‌کنند خلق یک طرح روی دیوار می‌تواند توسط هر کسی انجام شود. این اشتباه مرسومی است. برخی تصور می‌کنند دیوارهای شهر بوم‌های خالی نقاشی‌ست و می‌تواند توسط هر کسی که توانایی کشیدن قلم‌مو را در ترکیب دارد؛ مورد اجرا قرار دهد.
انگیزه‌ای پشت این تفکر هست، که هنری نیست! این انگیزه منفعت طلبی مادی است که در این حوزه به سبب دولتی بودنش اتفاق می‌افتد. وقتی امری به سفارش دولتی بدل می‌شود؛ تا حدی از ماهیت هنری خارج می‌شود و یک شکل اقتصادی به خود می‌گیرد. این شکل اقتصادی برای افرادی که سود‌جویی مالی بیشتری دارند؛ اتفاق می افتد. حال این که این افراد توانمند هستند و قابلیت دارند؛ جای سوال است و عمدتاً پاسخ منفی است. کما این که بسیاری از کارهایی که در سطح شهر اتفاق می‌افتد با هدف و انگیزه اقتصادی انجام شده، بی آن‌که با سازمان ارتباط داشته باشد. عمدتاً حجم این آثار وسیع است و حوزه دیوارنگاری را به حوزه ای بدل کرده که هر کسی به خود اجازه می‌دهد در آن ورود پیدا کند. مشکل ما این است. خیل زیادی از درخواست کنندگان اجرای نقاشی دیواری غالباً با هدف کسب منفعت مالی چنین امری را تقاضا کرده‌اند؛ بدون توجه به این که اساساً تخصص و تجربه دارند یا نه.
 
چرا ازظرفیت دانشجویان در این راستا استفاده نمی‌شود؟
 
هنر امری تخصصی است. از هنرجویان و دانشجویان که فارغ التحصیل می‌شوند؛ لزوماً هنرمند نیستند. نمی‌توانیم تصور کنیم که همه دانشجویان به یک گرایش هنری توانمند باشند و یا همه قادر باشند که برای شهر نقوش دیواری را پیشنهاد کنند. این موضوعی است که با توجه به توانمندی دانشجویان قابل تمیز است.در حوزه دیوارنگاری هم روند به همین ترتیب است. اگر هر فرد بر اساس توانمندی‌های خود دست به انجام یک کار بزنند قطعاً در آن موفق خواهند بود. اما امروز گرایش از تخصص به منفعت طلبی تغییر کرده. بسیاری از این افراد نه تجربه دارند و نه از نقاشی دیواری اطلاع و دانشی دارند. در این میان سرمایه گذارانی هستند که از توان اجرایی دانشجویان استفاده می‌کنند و آن‌ها هم هیچ نسبتی با نقاشی دیواری ندارند.

ضعف دیوارنگاره ها را می پذیرید؟

سیاست‌هایی که در این زمینه وجود دارد؛ نقاشی دیواری را به عنوان یک عنصر تزئینی مورد نظر قرار می دهند و آن را یکی از ابزارهای پیرایش شهر می‌دانند. بنابر این سطح وسیعی از شهر از نقاشی‌هایی پر می‌شود که نه با شهر سنخیتی دارد و نه ربطی به فضای معماری شهری و نه با فرهنگ مردم.
 
 

هنر نیوز