نگاهی به تازه‌های نشر موسیقی ایران

در سکوت بشنوید!

20 مهر 1392 ساعت 10:28

شاید نخستین پیشنهاد درباره این آلبوم این باشد که در سکوت شنیده شود.

«آرتیمان» درمانی برای شلوغی سرسام آور زندگی معاصر است! این تعبیر ساده از «آرتیمان» شاید نزدیک‌ترین عبارت را در توصیف آن بیان می‌کند. آرتیمان در مفهوم واقعی خود شنونده‌اش را به آرامش و سکوتی تأمل برانگیز وادار می‌کند. این اثر که می توان آن را دومین اثر رسمی «مرتضی شیرکوهی» دانست؛ در نخستین روزهای انشتار بازتاب بین المللی داشته و دوبار در کشور فرانسه و توسط نوازنده فرانسوی پیانو در دو سوئیت سنفونی اجرا شده است و ازین رو شایسته توجه می نماید.
آلبوم آرتیمان شمال ۱۷ مینیاتور برای پیانوست که این قطعات کوتاه همانند یک مجموعه داستانی با یکدیگر در ارتباط هستند. این آلبوم حاصل تأثیر زیبایی‌های شگرف مسجد شیخ لطف الله و کلیسای بیت‌اللهم اصفهان ساخته شده‌است. اما هنر موسیقی بنا به ذات خود، یک واقعه را به طور ملموس بازنمایی نمی‌کند. به همین سبب این آلبوم تنها می‌تواند نتیجه تأثیر حسی این مکان بر خالق آلبوم آرتیمان باشد. و ما تنها می‌توانیم برداشت شخصی از این مجموعه داشته باشیم و در واقع ذهنیات ما برگرفته از تجربیات مشترک با خالق اثر نیست و به همین سبب هرگز قادر به درک واقعیت نهفته در یک اثر موسیقایی نخواهیم بود. شاید بتوان گفت این رخداد پیرو اصلی‌ست که سال‌های متمادی متفکران را به تأمل واداشت. تأمل و تفکر چالش بر انگیزی که سرانجام مرگ مولف نام گرفت. آن‌چه انکار همیشگی در فهمیده شدن معنای واقعی یک اثر هنری را اثبات می‌کرد. در حقیقت گرچه شاید آرتیمان هرگز برای مخاطبش از دید شیرکوهی تعبیر نشود؛ اما حقیقت آن است که بیان ناب یک اثر هنری همیشه مخاطب را به واقعیات متوجه می‌سازد.
فضای خلوت این قطعات، یا به عبارت دیگر سادگی و سکوت نهفته در این اثر امکان تأمل و تفکر را به مخاطب می‌بخشد و او را کمک می‌کند تا داستان شخصی خود را در تلفیق با این اثر خلق کند. چیزی شبیه به رویاهای دوره کودکی. در واقع این آلبوم به مخاطب کمک می کند تا فارغ از امواجی که هر لحظه ذهن ما را به خود درگیر می‌کند و امکان رویا پردازی را از ما سلب می کند؛ لحظه‌ای آرام با درونیات خود خلوت کنیم. آرتیمان به سبب آرامش درونی اش این امکان را به مخاطب می‌بخشد که هم‌چون کودکی خیالپردازی کند و از مسیر عواطف و رویاهایش قدری از جهان واقع و دشواری های روزمره فاصله گیرد. در زندگی معاصر بشری که پر از صاویر ناهم‌گون و اصوات ناخواسته و بعضاً آزار دهنده است؛ با آثاری از این دست لحظاتی را در خلوت سپری کرد.
در این آلبوم استفاده درونی از عناصر موسیقی ایرانی کاملاً مشهود است و این امر را می‌توان برگرفته از هویت ملی این آهنگساز دانست. آرتیمان گرچه با یکی از سازهای کلاسیک غربی نواخته می‌شود؛ اما از روح زادگاه مولفش جدا نیست و هر لحظه به هویت ملی خالق اثر رجعت می‌کند. البته اصالت و روح هنر ایرانی را در راستای اصول بینامتنی می‌توان در آثار این هنرمند دید. چراکه در ناخودآگاه مولف اثر اصول انکارناشدنی از زادبودم و شنیده ها و دیده‌های ملی و میهنی وجود دارد که نمی‌توان از کنار آن‌ها بی تفاوت گذشت. به هر روی رنگ‌آمیزی اثر در راستای باورهای هنرمند خالقش شکل می‌گیرد و آرتیمان از این قاعده مستثنی نیست.
علاوه بر تمام خصوصیات منحصر به فرد این اثر، می توان برخی از قطعات این آلبوم را به عنوان قطعاتی مینیمالیستی مورد بررسی و دقت قرار داد. گرچه لازم به یادآوری دوباره است که بر خلاف تصور عامه از موسیقی مینیمال که آن‌را برخاسته از هنر غربی می دانند؛ این هنر برگرفته از تفکرات مردمان شرق است و به وضوح بازگوی هویت عمیق و رازآمیز هنر شرقی است. مینیمالیسمم عنصری غالب بر تفکر شرقیست، شاید یکی از بارزترین وجوه آن‌را بتوان در باغ‌های شنی ژاپنی جست و جو کرد. این باغ‌ها که تنها با شیارهایی در دل شن شکل می‌گیرند؛ بخش بزرگی از تفکرات مردمان شرق را بازگو می کنند. مردمی که در پس هر نگاهشان صدها تفکر پنهان است و بر خلاف صراحت بی واسطه هنر غرب، هرگز تیزی مفهومش به ذهن مخاطب برخورد نمی‌کند. موسیقی و نقاش در شرق همیشه رازآمیز و برگرفته از فرم‌های ساده و عمدتاً تک رنگ بوده است. شرقیان بیش از آن‌که به تجسد بیرونی یک اتفاق معتقد باشند به روح درونی و ماورایی آن اعتقاد دارند و همین اعتقاد در آثارشان به کوتاه گویی بدل می‌شود که حاصلش فرم‌های هندسی و ساده شده است. گرچه سادگی در هنر شرق دور و نه در هنر ایرانی قابل جستجوست؛ اما راز آمیزی هنر شرقی وجه مشترک این دو هنر و وجه شباهتشان با آرتیمان است. موسیقی مناطق و نواحی ایران از این قانون یعنی سادگی پوسته ظاهری و معنای رازآمیز تابعیت می کند. چیزی شبیه به ذکر که با تکرار یک ریتم؛ حالتی ویژه را القا می‌کند. درباره موسیقی مینیمال، تکرار بازگویی همان ذکر است در یک قالب موسیقایی.
البته چند قطعه از این آلبوم مینیمال است. شاید شنیدن این آلبوم نیازمند لحظاتی ناب است. باید نغمه‌های این اثر را در خلوت نابی شنید تا روشنی ملایمش را به وضوح لمس کنیم. برخورد صادقانه هنرمند با پیانو سبب شده تا مخاطب این حس را داشته باشد که از ورای دری نیم باز، در معرض تابش نوری ملایم قرار گرفته است.
دو قطعه اندکی با قطعات دیگر آلبوم متفاوت اند. این تفاوت می‌تواند به مثابه نقطه افتراق معنایی برای قطعات آلبوم باشد. به هر حال روایت این اثر برگرفته از سکوت و خلاء هنر شرقی‌ست.
مرتضی شیرکوهی متولد ۱۳۵۷ در تهران و برگزیده سه دوره جشنواره موسيقي فجر در بخش آهنگسازي كلاسيك و همچنين برگزيده استعدادهاي درخشان در بيست و هشتمين دوره جشنواره موسيقي فجر است. آلبوم «آكادميك»، «دوئت براي فلوت و پيانو كوئينتت بومي» و «پرلود و فوگ در سل و لا» از جمله آثار این آهنگساز هستند.

کد خبر: 64641

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdca6ini.49nyy15kk4.html