خطر بیخ گوش بافت تاریخی مشهد؛
آیا نفس‌های خانه «کوزه کنانی » و « سرای عزیزالله اف» به شمارش می‌افتد؟
21 مرداد 1394 ساعت 0:43
هر چند براساس طرح تفصیلی مشهد مقدس، بافت مرکزی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) باید کاربری فرهنگی – تاریخی داشته باشد،اما به نظر می‌رسد تلاش برای خروج بناهای تاریخی از فهرست ثبت آثار ملی گریبان بافت تاریخی مشهد را نیز گرفته است تا اثبات کند طرح تفصیلی و بافت تاریخی در مشهد هم حرمت ندارد.
به گزارش هنرنیوز، «دیوان عدالت اداری رای به خروج ۳۵ بنای تاریخی از فهرست آثار ملی داد. مطابق این رای، این بناها دیگر جزو میراث فرهنگی ایران محسوب نمی‌شوند و مالکان آنها می‌توانند نسبت به تخریب و نوسازی آنها اقدام کنند.» نخستین بار در سال ۱۳۹۱ بود که چنین شوکی به جامعه میراث فرهنگی ایران وارد شد و به یکباره سخن از خروج آثار ثبت ملی از فهرست آثار با حکم قضایی به میان آمد. در طول این سالها بارها و بارها رسانه‌ها به ابعاد مختلف این موضوع پرداختند و از ضعف‌های قانونی تا گنجاندن پیشنهادات و تسهیلات قانونی به مالکان بناهای تاریخی برای جلوگیری از تکرار این وقایع را مطرح کردند.
با آمدن دولت یازدهم کمتر به این موضوع پرداخته شد تا آنجا که برخی فکر کردند با حضور مسوولان جدید میراث فرهنگی و برگزاری جلساتی با مسوولان قضایی دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نخواهیم بود. با بازگشت خانه علیزاده به فهرست آثار ملی آن هم با کمک دیوان عدالت اداری تقریباً خروج آثار تاریخی از فهرست ثبت آثار ملی به ورطه فراموشی سپرده شد. غافل از این که سال گذشته بنای «کوزه کنانی» در قطاع یک حرم امام رضا (ع) با حکم دیوان عدالت اداری از ثبت خارج شد و حالا این تهدید گریبان سرای «عزیزالله اُف» در قطاع ۴ حرم را نیز گرفته است.
خانه کوزه کنانی مربوط به دوره قاجار با بیش از هزار متر مربع مساحت در مشهد، خیابان شیرازی، کوچه چهار باغ، کوچه پنجه واقع شده و در ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کمیسیون ماده‌ی ۵ طرح تفصیلی بافت پیرامون حرم امام رضا(ع) را در قالب ۳۶۰ هکتار تهیه و طراحی کرده است که بر این اساس با توجه به خیابان‌های منشعب از حرم مطهر این منطقه به ۴ قطاع تقسیم شده است. البته در این تقسیم بندی سی لکه‌ی تاریخی باقی مانده است که توسط سازمان میراث فرهنگی به عنوان بافت تاریخی مرکزی به همه‌ی دستگاه‌های مربوط ابلاغ شده است.
به گفته‌ی وفا ثابتی، مدیر پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی پیرامون حرم مطهر رضوی «ثامن»، تقاضای خروج از ثبت خانه «کوزه کنانی» را سال گذشته مالکان این بنای تاریخی به دیوان عدالت اداری مشهد ارائه کردند. دادگاه هم در رأی نخست خود خروج این خانه از فهرست آثار ملی را رقم زد که با درخواست تجدید نظر اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی بار دیگر دادگاه برگزار شد، اما قاضی پرونده دفاعیات کارشناسان میراث فرهنگی را قبول نکرد و در اواخر سال گذشته بار دیگر همان حکم اولیه صادر و قطعی شد تا این خانه‌ی تاریخی از فهرست آثار ملی خارج شود.
آن طور که گفته می‌شود حدود ۳۲ سال قبل فردی به نام مهدی امامی که بر اساس اسناد مالک بنا شناخته می‌شود از همه‌ی مردم خمینی‌شهر اصفهان مبالغی را دریافت کرده تا همه در مالکیت این بنا شریک باشند. به همین دلیل هر گونه تغییر در این ملک باید زیر نظر اهالی خميني شهر باشد هر چند پس از گرفتن حکم خروج از ثبت خوشبختانه هنوز این خانه‌ی تاریخی سالم است، اما ثابتی به نکته‌ای اشاره می‌کند که بر اساس آن هر چند مالک کنونی خانه به دنبال مجوز ساخت و نوسازی این بنای تاریخی برای استفاده‌ی زائران خمینی‌شهر اصفهان است، اما خوشبختانه ضوابط و مقررات طرح تفصیلی این اجازه را به آنها نمی‌دهد و تغییر کاربری بنا به مرکز اقامتی در این محدوده‌ی تاریخی از حیطه شهرداری خارج است و براساس تصویب کمیسیون ماده ۵ شهرداری در طرح تفصیلی، تغییر کاربری این بنا فقط به حالت فرهنگی و تاریخی امکان‌پذیر است.
اما سرای «عزیزالله اُف» ، این بنای تاریخی در سه طبقه به دستور حاج غلام حسین سالم مشهدی در سال ۱۳۴۷ ه.ق بعنوان بازار تجارت پنبه در مشهد ساخته شده که این روزها مکانی در بافت مرکزی مشهد و در اطراف حرم مطهر امام به شمار می‌رود که تبدیل به مکانی برای تجارت لوازم صوتی و تصویری و عرضه برخی اجناس دست دوم شده است و در سال ۱۳۷۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. اکنون این بنا هم درخطر خروج از فهرست آثار ملی قرار دارد و احتمال برگزاری دادگاه آن تا چند روز دیگر وجود دارد.
ثابتی در این‌باره می‌گوید:« ۱۲ مالک سرای «عزیز الله اُف» با شکایت به دیوان عدالت اداری مشهد درخواست خروج از ثبت این بنا را دارند، تا کنون نیز دیوان عدالت اداری برای دادن فرصت به اداره کل میراث فرهنگی استان برای دفاع از علت ثبت و حفاظت از این بنا، این شکایت را به ما اعلام کرده است و بخش حقوقی نیز لایحه‌ای را تهیه و با ارائه توضیحات کامل درباره علت ثبت این بنای تاریخی آن را به دیوان عدالت اداری فرستاده است. امیدواریم که در جلسه دادگاه بتوانیم از این بنای تاریخی دفاع کنیم.»
از سویی محمد رکنی، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی با اشاره به این که برای بناهای تاریخی قرار گرفته در بافت تاریخی مرکز شهر مشهد کاربری فرهنگی - تاریخی در نظر گرفته شده است، تأکید می‌کند: اگر هرکدام از مالکان قصد تبدیل این بناهای تاریخی به اقامتی پذیرایی را داشته باشند، اجازه آن را نمی‌دهیم.»
او در عین حال یادآور می‌شود که ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) بیشترین داده‌های فرهنگی یعنی حدود ۳۱ اثر تاریخی را در دل خود جای داده است که اگر حکم خروج هر کدام از بناهای تاریخی توسط دیوان عدالت اداری صادر شود، احتمال حذف آنها از بافت تاریخی که دوره‌های تاریخی تیموری، صفوی، قاجار و پهلوی اول را در خود دارند، وجود دارد.
رکنی مدعی است که اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی صد درصد پیگیر جلوگیری از هرنوع اتفاقی برای دو بنای تاریخی «کوزه کنانی» و «عزیز الله اُف» در مشهد است.
وی همچنین خبر می‌دهد که معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم اعتباری ملی و ویژه برای مرمت سرای «عزیز الله اُف» اختصاص داده است و این اداره کل در حال حاضر در حال پیگیری برای امضای قرارداد با پیمانکار این پروژه است.
فرهاد نظری، مدیر کل دفتر ثبت آثار تاریخی نیز در این باره اظهار می‌کند:«با توجه به این‌که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مقام تشخیص‌دهنده برای ارزشمند بودن بناهای تاریخی است، همه تلاش خود را برای دفاع از حفاظت این بناها می‌کنیم.»
به گزارش هنرنیوز، از سویی مسئولان میراث فرهنگی سازمان و اعضای پژوهشکده‌ی «ثامن» هم از موضوع احتمال خروج و یا تخریب این دو اثر بی خبر بودند و در طول چند روز گذشته از این موضوع مطلع شدند و مشغول نامه‌نگاری به مقامات ذی ربط هستند.
پایگاه میراث فرهنگی «ثامن» با هدف توجه بیشتر به بافت تاریخی مرکزی مشهد ایجاد شده است و دارای پژوهشکده‌ای برای بررسی وجوهات حفاظت از این بافت است که کارشناسان خبره‌ای از جمله مهدی حجت، سید محمد بهشتی، لادن اعتضادی، زهرا اهری، مهرداد قیومی، کامبیز حاجی قاسمی و محمدرضا رحیم‌زاده را به عنوان اعضای این گروه، در کنار خود دارد. حال به نظر می‌رسد با توجه به حساسیت موضوع، پژوهشکده « ثامن » هم نسبت به احتمال هر نوع خطری برای این دو اثر تاریخی واکنش نشان داده و نامه‌ای را خطاب به استاندار ارسال کرده است.
به گزارش هنرنیوز، در این بین جمعی از دانشگاهیان مشهد مقدس در نامه‌ای سرگشاده از مدیریت شهری مشهد خواستند تا این دو بنا و دیگر بناهای تاریخی و ارزشمند بافت تاریخی مشهد را حفاظت کند.
در بخشی از این نامه‌ی سرگشاده آمده است؛ «در میان بهت و افسوس اما پر امید امضا کنندگان این نامه، بنا بر ندای وجدان و رسالت حرفه‌ای خود، با هدف پاسداری از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی مشهد،پایتخت معنوی ایران و در راستای حفظ و نگهداری بناهای ارزشمند تاریخی آن به صراحت اعلام می‌کنیم که دو بنای تاریخی خانه‌ی «کوزه کنانی» (به ثبت شماره ۹۲۵۲ به تاریخ ۱۴/۴/۸۲) و سرای «عزیزالله اُف» (به شماره ثبت ۴۰۳۰ به تاریخ ۱۰/۰۷/۸۰) از نظر تاریخی و شئون ملی واجد اهمیت هستند، تاکید بر صیانت از آنها را مطالبه می‌کنیم.»
به گزارش هنرنیوز؛براساس طرح تفصیلی مشهد مقدس، بافت مرکزی اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) باید کاربری فرهنگی – تاریخی داشته باشد، کاربری که چندان باب میل مالکان بناهای تاریخی نیست و آنها را وادار می‌کند تا در بازار مکاره سود و سودا هرچه سریعتر برای گرفتن حکم خروج از ثبت بناهای تاریخی‌شان تلاش کنند. حال باید منتظر ماند که مسوولان میراث فرهنگی چگونه مسوولان قضایی را مجاب می‌کنند تا جلوی تخریب این دو بنای قاجاری گرفته شود. آیا این دو اثر هم در دولت یازدهم به سرنوشت ۳۵ اثر تاریخی دیگر در دولت نهم و دهم مبتلا خواهند شد؟!
کد خبر: 82263
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcaeuna.49nui15kk4.html
هنر نیوز
http://www.honarnews.com
