گزارش هنرنیوز از نشست نقش نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی نوین در تفسیر قرآن کریم؛

قائمی نیا: زبان شناسی نقش مهمی در توسعه مطالعات دینی دارد

25 دی 1392 ساعت 13:08

نشست تخصصی نقش نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی نوین در تفسیر قرآن کریم عصر دیروز با حضور حضور دکتر قائمی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، دکتر پاکتچی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق و خانم دکتر عامری، عضو هیئت علمی دانشگا ه تربیت مدرس در سالن شهدای گمنام دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

در آغاز این نشست دکتر عامری ضمن اشاره به مفاهیم و معانی واژه «تفسیر» گفت: کلمه تفسیر به لحاظ لغوی به اشکال مختلفی تعبیر شده است. اغلب به معنای آشکار کردن و باز نمودن و پیدا کردن امری مخفی است. دلالت بر مقصود خداوند به اندازه طاقت بشر دارد. مسئله تفسیر قرآن امر جدیدی نیست، بعد از اینکه آیاتی به قلب پیامبر نازل شد در زمان حضرت علی (ع) شکل تفسیر گرفت. 

وی با بیان این مطلب افزود: کاربرد نظریه ها و دو علم زبان شناسی و نشانه شناسی در تفسیر قرآن قابل تامل است علم زبان شناسی خود لایه های مختلفی دارد و مطالعات معنا شناسی در سطح دیگری از مطالعات کلامی است که از زمان پیدایش تا کنون در فهم متون تاثیر بسزایی داشته است. 

دکتر قائمی نیا در ادامه این نشست درباره مطالعات خود و روند آن اظهار داشت: مطالعات من از سال ۷۳ در حوزه کلام جدید و فلسفه دین بود که در این باب بر روی مباث هرمنوتیک که بسیار مطرح شده علاقه مند بودم تا کار کنم. اما نقص عمده در مباحث هرمنوتیک وجود داشت اگرچه هرمنوتیک در زمره مباحثی است که بسار مورد توجه روشنفکران دینی است. 

وی با تاکید بر نقش زبان شناسی گفت: در عالم مطالعات دینی خیلی وقت ها زبان شناسی مقابل هرمنوتیک است. زبان شناسی بر خلاف هرمنوتیک کارکرد ایجابی دارد. به واقع مشکل اصاصلی این بود که هنوز نظمو سامان خاصی ددر این حوزه وجود نداشت. 

دکتر قائمی نیا با تاکید بر اینکه در مطالعات سنتی تئوری هایی مطرح می شود اما دنبال نمی شود گفت: زبان شناسی موضوع تازه ای است و به کارگیری اصول و ضوابط زبان شناسی جدید می تواند راه جدیدی را باز کند زیراکه مبانی و اصول آن قابل جذب هستند و راه جدیدی را باز می کند که جنبه های معانی و دلالت های متون دینی را به دست می دهد لذا این نکات سبب شد تا من به سراغ مباحث نشانه شناسی و زبان بروم. 

وی به نقش زبان شناسی در توسعه مطالعات دینی اشاره کرد و تصریح نمود: هدف من در این کار اول نشانه شناسی و معرفت دینی بود. هدف بعدی من این بود که تلفیقی معرفتی از مباحث جدید و مباحث سنتی را به هم بیاورم. برای اینکه داده جدیدی در مطالعات دینی باز شود و تلفیق ایجاد شود. 

وی در تشریح کار خود گفت: در این راستا دو سطح از معنا شناس قرآن را پیدا کردم. یک سطح روابط درونی، در سطح روابط بینامتنی از نشانه شناسی اکو کمک گرفتم. «تفسیر المیزان» خود یک تفسیر بینامتنی است. تحلیل نشانه شناختی به معنای امروزی است و مفهوم آن این است که زبان اولا و بالذات اتفاق ذهن گوینده را نشان میدهد. زبان ثانیا و بالعرض صحنه هایی را که می خواهد توصیف می کند. زبان شناسان شناختی فاصله تحلیل های زبانی را کم کردند و معنا را با مفهوم سازی گوینده یکی در نظر گرفتند. لذا اگر قائل به ذهن خداوند باشیم داده های زبان شناسی بهترین محل برای بررسی زبان قرآن است. بر اساس ۳۵ اصل در زبان شناسی نتایج قابل توجهی به دست آوردم. 

در ادامه این نشست دکتر احمد پاکتچی اظهار داشت: در طول ۱۴۰۰ سال همواره علما به دنبال فهم متون مقدس بودند. در گذشته با قرآن و احادیث زندگی می کردند و چالشی هم بدان معنا وجود نداشت. اما ناگهان در دوره معاصر جهان اسلام با مدرنیته مواجه شد. 

وی با بیان این مطلب افزود: مسائلی چون ربا، زن و بردگی هنوز حل نشده است و شمار زیادی مباحث دیگر. اگر به سوره مجادله بنگریم دربازه عمل زهار گفته شده است آیا اگر این هرگز برای ما معمول نبوده است می توان گفت که کارایی ندارد؟ به گمان من آنچه به ما اجازه میدهد تا در این باره به واکاوی بپردازیم ابزار گفتمان است و نشانه شناسی. 

وی به ارتباط عاطفی بین خدا و انسان اشاره نمود و گفت: در قرآن خبر داده می شود و این خبر با یک سلسله ویژگی های عاطفی همراه است به نظر می رسد اگر عنصر عاطفه را از گزاره های قرآنی حذف کنیم دچار لغزش شده ایم کما اینکه در مکتب نشانه شناسی پاریس سمت و سوی هیجانات وجود دارد. 

دکتر پاکتچی در ادامه به سایر مکاتب نشانه شناسی پرداخت و گفت: ارزش بوطیقایی قرآن مشحون از تکنیک هاست و زبان به سمتی می رود که استفاده حداکثری از داده های بوطیقایی بشود و لذا هرچه به این سمت برود از ارزش های بوطیقایی فاصله می گیرد. 

وی در خاتمه تصریح کرد: آن چیزی که در کتاب و سنت ارزش دارد جوانب متافیزیک آیات و روایات است و دلالت های وجودی کما اینکه ما در عالم مسیحیت هم تقابل های متافیزیکی را شاهد هستیم. 

در پایان این نشست پرسش و پاسخ هایی در این حوزه از جانب اساتید دانشگاه و دانشجویان حاضر در جلسه مطرح شد.

کد خبر: 68106

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcai6ni.49naw15kk4.html