یادداشتی بر هنر مردمان سرزمین پارسی؛

آن چه درباره ایل قشقایی نمی دانیم

22 اسفند 1390 ساعت 12:26

ایل قشقایی مردمانی با فرهنگ غنی ایرانی هستند. ازین رو شناخت آن هااز ارزش زیادی برخوردار است.

مردمانی که امروزه آنان را قشقایی می نامیم، ساکنان شمال باختری ایران بودند؛ که ۷ قرن پیش بر اثر فشار سیاسی به مرکز و جنوب ایران کوچیدند. قشقایی‌ها مردمی هنرمند و هنر شناس‌اند و آثار هنری آنان دهها سال است که شهرت جهانی یافته است. می‌توان گفت؛ در میان هنر‌های این قوم دست بافته‌های قشقایی بی نظیرند، بافته هایی که صبر وسادگی این قوم را به نمایش می‌گذارند. 

دست بافته‌های خلاقانه ی این قوم فرش، قالی، گلیم، جاجیم و گبه است. در این میان گلیم های بافته شده در ایل قشقایی از زیبایی بی نظیری بر خوردارند. از عوامل برتری گلیم های قشقایی طرحهایی اصیل ، چشم‌گیر و الوان است که نمودی بارز از غنای فرهنگی این قوم به شمار می‌رود.
نقوش بافته شده در گلیم این مردمان هنرمند، حاصل خلاقیتهای ذهنی بافندگان و متاثر از اندیشه‌ها و رویاهای مردم قوم قشقایی است. این نقوش همچنین بازتابی از میراث نیاکان و زندگی روزمره آنان است. 



آن‌چه نقطه عطفی در طرحهای گلیم است، هم‌نشینی نقوشی است هماهنگ و رنگین. عمده ترین نقش گلیم قشقایی لچک و ترنج و محرمات(راه راه) است. گلیم قشقایی دارای فضایی رنگی است؛ تکه‌های رنگارنگ در گلیم این قوم، ترفندی است هنرمندانه، که فضاهای مختلف در یک گلیم را از هم جدا می‌کند.
خصوصیت بارز گلیم این قوم، نقوش تزیینی و ساختار بسیارساده است. گلیم رایج در قشقایی دارای زمینه ساده و طرح‌های رایج در آن افشان، قاب قابی و خشتی است. این دست‌بافته بیشتر دارای حاشیه مداخل است ونقشهای ریز و ساده دارد. رنگ بندی در گلیم های قشقایی بسیار شاد و سر زنده است بخصوص رنگ زرد طلایی در دست‌بافته این قوم به وفور یافت می‌شود. برای شناخت بهتراین طرح‌ها, آن‌ها را درچند گروه جای می‌دهند.
از جمله طرح‌های پر کاربرد این نوع گلیم، نقش های هندسی است که ازمهمترین نقشهای قشقایی هستند. شانه و قیچی جزئی از آنهاست. نقش عمده قشقایی ها شانه وقیچی است. نقش شانه که تجسم شانه های چوبی و فلزی دو طرفه است، در گلیمهای لری فارسی بدون نقش میانی –که شانه کوچکتری است-به کار میرود. قشقاییها همواره آن را همراه با نقش قیچی در نوارهای پهن افقی قرار میدهند . گروه خاص و متمایز گلیم های مشهور به "شانه ای"از این سبک آرایش مرکب برخواسته اند 


صورت اصلی نقش قیچی، که چهار پره از هم گشوده قیچی مانند است؛ بر محور یک لوزی جای گرفته اند. این حالت تنها در طرح "رند" گلیم های قشقایی بافته می‌شود.
به غیر از نقوش ساده هندسی نقشهای مستقلی نیز هستند که از ترکیب دو نقش دیگر به وجود آمده اند. مانند نقش ایت گلی که یکی از آنهاست. 



برخی از نقشهای هندسی نیز وجود دارند که الهام گرفته از فرمهای معماری هستند. مانند سرمه دان و چلیپای شکسته.

از مهمتردن نقوشی که در روی گلیمهای قشقایی دیده می‌شود حاشیه ها هستند که آنها نیز انواع مختلفی دارند. مداخل متداول ترین نقش حاشیه ای است. گونه ای از آن به عنوان لاله عباسی شناخته شده است. فراوانی کاربرد مداخل در معماری-از زمانهای بسیار دور-بنایی بودن این نقش را گواهی میدهد. 


پس از نقش مداخل ، متداول ترین وپر بارترین نقش حاشیه ای گلیم های فارس، لگنج است. لگنج از نقش های حاشیه ای مرکب است که سه نگاره مستقل ومتفاوت در آفرینش آن به کار گرفته شده اند. لگنج گهگاه با شگرد خاصی بافته می‌شود که تکه هایی از آن مجزاو برجسته به نظر می‌رسد. 


چپلقه(=چپ حلقه)از نقشهایی است که در گلیم بافی قشقایی برای حاشیه های فردی به کار می اید. چپلقه نیز مانند حاشیه های دیگر به شیوه طراحی مثبت و منفی ورنگ پردازی تیره و روشن بافتته می‌شود.
از آنجایی که مردمان قشقایی همواره به صورت ایلیاتی و در طبیعت زندگی کرده اند، انس و الفت بسیار با حیوانات دارند. این احساسات عمیق آنان به حیوانات در دست بافته های گلیمی آنها تجلی یافته است. از جمله حیواناتی که نقش آنان در قوم قشقایی به طور انتزاعی به تصویر در آمده، شیر و طاووس است. شیر نمادی از مردانگی وصلابت و طاووس سمبل خوشبختی ولطافت زنانه. 

کد خبر: 38046

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcaiwne.49nay15kk4.html