هنر نیوز - سلوک مفاهیم در مکنونات هستی و کتاب«از گذر گل تا دل»

سلوک مفاهیم در مکنونات هستی و کتاب«از گذر گل تا دل»

«از گذر گل تا دل» نوشته‌ «سید حسام‌الدین سراج»، از سوی انتشارات نیستان منتشر شد.
به گزارش هنرنیوز، سراج در این کتاب به تحقیق و بررسی تطبیقی دو هنر موسیقی و معماری پرداخته و انگیزه‌ خود را حساسیت و علاقه به موسیقی و معماری و دریافت وجوه اشتراک بسیار دانسته و مکنون این دو هنر را بیان نموده است؛ چرا که او، همان‌طورکه در مقدمه‌ کتابش اشاره می کند، لطف الهی زادگاهش را اصفهان قرار داده، از کودکی شیفته‌ معماری اصیل و ماندگار بناهای آن دیار بوده و از طرفی از همان دوران طفولیت مسحور هنر موسیقی اساتید همان دیار به ویژه استاد کسائی گشته و پرورش یافته است.
سراج در مقدمه آورده است: «امروز، هر چه به گذشته باز می‌گردم، قرابتی شگفت انگیز میان این نوای موسیقی و آن فضای معماری می‌یابم» و در ادامه می نویسد: «عشق به این هنر که در واقع از سرچشمه‌ واحدی نشئه می‌یافت، مرا به شاگردی این دو مکتب فرا می‌خواند و چه توفیقی بالاتر از این. به فضل حق در محضر اساتید موسیقی زانوی ادب زدم و توفیق شاگردی در دانشکده‌ی معماری یافتم».
در فصل اول کتاب «‌انسان، هنر، زیبایی‌« از آنجا که مخاطب و سازنده و مجری هر دو هنر موسیقی و معماری انسان است، کوشش کرده است تا به پژوهشی در باب شناخت انسان دست یابد، از این رو در مبحثی با نام «روزنه‌های ارتباط انسان و هستی»، به بررسی رابطه‌ انسان و هستی و سیر انسان و روزنه‌هایی که این سیر از طریق آن‌ها صورت می‌گیرد، پرداخته که در این میان «گوش و چشم و فؤاد» را با دقت بیشتر و بر مبنای آیات قرآنی انجام داده است.
وی در ادامه‌ فصل دیدگاههایش درباره‌ موضوعاتی چون «انسان»، «انسان و هنر»، «انسان و هنر و زیبایی» را با بکار گیری آرای افلاطون و هگل در باره‌ی هنر بیان کرده است.
در فصل دوم با اشاره به آرا و نظرات افلاطون و افلاطونیان و همین طور فیثاغورث به اهمیت عدد و هندسه به عنوان مطلوب ترین زبان فلسفی، اعداد را به عنوان نمادهایی که در درون خود اشاره بر معنای خاصی دارند و در عین حال حضور اعداد در صحنه‌ طبیعت را مورد تأمل قرار داده است. «سراج» می‌نویسد: «معماری متنزع از هندسه و سنت‌های هندسی است. در حالی که موسیقی متنزع از ریاضی و نسبت‌های ریاضی است. از طرف دیگر، وقتی نسبت‌های ریاضی ترسیم شوند وبه خط دربیایند، سازنده‌ی هندسه‌اند. از این رو، معماری و موسیقی در وجه انتزاعی خود به هندسه و ریاضی منجر می‌شوند و شناخت هندسه و عدد کمک شایانی به بهتر شناختن معماری و موسیقی، مقایسه آن‌ها با یکدیگر و کشف وجوه اشتراک یا افتراق آن‌ها خواهد بود». حضور فورمول‌ها و رابطه‌های متعدد ریاضی و اشکال و رسم های هندسی همراه با مثال و تصویرهای مرتبط با جنبه‌ آموزشی به این فصل جذابیتی بیشتر داده است.
در سه فصل بعدی کتاب، زیبایی شناسی نسبت ها در موسیقی و معماری همراه با محاسبات عددی و اشکال هندسی، نسبت‌های عددی بدن انسان و نماها و بناها مورد بررسی قرار گرفته اند و همچنین آموزه‌های تئوری موسیقی همراه با توضیحاتی درباره‌ فیزیک صوت در موسیقی و همین‌طور فیزیک نور و رنگ در معماری در فصل چهارم و توصیف و تعاریف اصطلاحات موسیقیایی نیز از بخش‌های مهم کتاب است.
در فصل پنجم که «معماری نغمه یا ترجمان تصویر ملودی، ترجمان ملودیک معماری» نام دارد خود می‌نویسد: «هنرها از آنجا که از یک منشاء فطری نشئه می‌گیرند قابلیت ترجمه به یکدیگر را دارند ـ هرچند که هر کدام در بیان خاص خود استحکام و قدرت بیشتری را دارا هستند اما با این وجود تشابه فراوان میان آن‌هاست. مثلا پرسپکتیو در معماری مشابه با (fade out) در موسیقی است یعنی حالتی که یک ریتم تکرار می‌شود و در حال تکرار ضعیف می‌گردد تا به خاموشی برسد یا تقارن در معماری مشابه با تقارن آینه‌ای در موسیقی است». وی در ادامه تصاویری از بناهای مشهور ایرانی را همراه با ترجمان ملودیک آنها به عنوان مثال گرد آورده است.
مؤلف کتاب در پایان نتیجه گیری‌ها و جمع‌بندی ها را که مشتمل است بر یادآوری وجوه اشتراک آن‌چه در طبیعت و در هنر به چشم و گوش انسان خوشایند است.
«سراج» در حسن ختام نوشته است: «پس از بررسی نسبت‌ها و رسیدن به این نکته که معماری وجه عینی هندسه، و موسیقی وجه عینی ریاضی است و مقایسه‌ بین دو هنر با یکدیگر، نهایتا این نتیجه حاصل می‌آید که علت زیبایی موجود در این دو هنر بازگشت به تناسبات زیبا در هندسه و عدد است که در معماری طول و عرض و ارتفاع و در موسیقی فرکانس نت‌هاست، بستر معماری (مکان)، و بستر موسیقی (زمان) است.»
کتاب «از گذرگل تا دل» نوشته‌ی «سید حسام‌الدین سراج» توسط انتشارات نیستان با شمارگان2200 نسخه در مهر ماه 90 منتشر و در دسترس علاقمندان هنر قرار گرفته است.