به‌تازگی پروژه ساخت سه مجتمع تجاری در شمال و جنوب میدان حسن اباد نشان از تلاش برای تخریب این میدان تاریخی دارد. پروژه‌هایی که دو مورد از آنها به خواست اداره میراث فرهنگی متوقف شده است اما یکی از آنها همچنان با سرعت به ساخت‌وساز ادامه می‌دهد.
به گزارش هنرنیوز؛ ساخت مجتمع‌های تجاری بلندمرتبه، دو سمت میدان تاریخی حسن‌آباد را تهدید می‌کند. ساخت‌وسازهایی که با نظارت نامناسب سازمان میراث فرهنگی و با صدور مجوز توسط اداره شهرداری‌های مناطق ۱۱ و۱۲تهران صورت گرفته بخش مهمی از حریم بصری و زیبایی این میدان را از بین خواهد برد.
احسان رستمی پور در روزنامه فرهیختگان نوشت: به‌تازگی پروژه ساخت سه مجتمع تجاری در شمال و جنوب این میدان نشان از تلاش برای تخریب این میدان تاریخی دارد. پروژه‌هایی که دو مورد از آنها به خواست اداره میراث فرهنگی متوقف شده است اما یکی از آنها همچنان با سرعت به ساخت‌وساز ادامه می‌دهد.
ضلع شمال‌شرقی سایه تجاری‌سازی بر سر تاریخبا فاصله یک کوچه از ضلع شمال‌شرقی میدان، اسکلت پنج‌طبقه یک ساختمان دیوار چین شده سر برافراشته که اداره میراث فرهنگی استان تهران مدعی توقف کارش به دلیل رعایت‌نکردن ضوابط حریم ثبتی میدان حسن‌آباد است. ساختمانی که تاور عظیم آن چندسالی است توجه رهگذران میدان حسن‌آباد را جلب می‌کند. براساس مجوزهای اداره میراث فرهنگی استان تهران قرار بوده ساختمانی به‌طور پلکانی با ارتفاع‌های ۵/۷ متر و ۵/۱۰ ساخته شود تا حریم منظری و زیبایی میدان حسن‌آباد نیز حفظ شود اما از آنجا که این ضوابط رعایت نشده و ساختمان به‌طور یکپارچه در پنج‌طبقه ساخته شده، نامه‌نگاری‌های اداره میراث فرهنگی استان تهران به شهرداری منطقه ۱۲ این پروژه را متوقف کرده است.
در خیابان حافظ و در نزدیکی‌های میدان حسن‌آباد هم در یک شب، اسکلت ساختمانی پنج‌طبقه بالا رفته که قرار است یک مجتمع اداری - تجاری شود تا هم حریم بصری و زیبایی منظره این میدان تاریخی را مخدوش کند و هم دیگر به راحتی کوه‌های شمالی تهران از این میدان مشخص نباشد. این مجتمع تجاری در کوچه‌ای با عرض کمتر از هشت متر در حالی مجوز ساخت پنج طبقه را دریافت کرده که در آن محدوده این نخستین ساختمان با چنین ارتفاعی است. همچنین به علاوه پنج‌طبقه روی زمین که در تابلوی اعلان ساخت‌وساز اعلام شده، طبقه همکف نیز به دلیل ساخت واحد‌های تجاری ارتفاع بیشتری از دیگر طبقات دارد و با احتساب طبقه همکف تعداد طبقات این ساختمان برخلاف تابلوی اعلان مجوز ساختمان شش طبقه است و مشخص نیست شهرداری منطقه ۱۲ براساس چه ضوابطی اجازه ساخت به این مجتمع تجاری – اداری داده است. با این حال چندی پیش وجیه قاسمی، مسئول روابط‌عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، در حضور رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل این اداره به بازدید از این ساختمان در حال ساخت اشاره کرد و گفت: «معاون میراث فرهنگی استان تهران از این پروژه بازدید داشته و قرار شد مسئولان شهرداری منطقه ۱۲ جلوی ادامه ساخت این مجتمع را بگیرند تا وضعیت آن بررسی شود.»
این در حالی است که دو هفته بعد از این اظهارات همچنان ساخت‌وساز در این مجتمع با شتاب ادامه دارد و دیوار چینی دو طبقه نخست و سقف‌زنی تا طبقه سوم آن پایان یافته است. روابط‌عمومی اداره کل میراث فرهنگی در پیگیری مجدد برای بررسی سرانجام این ساختمان خبرداد: «هیچ استعلامی برای ساخت این مجتمع از اداره کل میراث فرهنگی استان تهران گرفته نشده و یگان حفاظت میراث فرهنگی از این بنا بازدید کرده است. پس از این بازدید نامه‌ای خطاب به شهرداری منطقه ۱۲ در دست تهیه است تا به وضعیت این مجتمع در حال ساخت رسیدگی شود.»
ضلع جنوب‌غربی فاجعه در انتظار میدانبا تخریب چندین پلاک پشت ضلع جنوب‌غربی میدان حسن‌آباد، شرایط برای ساخت یک مجتمع تجاری آماده شده است. در این بخش از میدان حسن‌آباد و با فاصله یک پلاک از بنای ثبتی میدان، پشت پوسته جداره اصلی حسن‌آباد قرار است مجتمعی ساخته شود که روی تابلوی ساخت‌وساز، تعداد طبقات روی زمین آن، چهار طبقه اعلام شده است. طبقاتی که در صورت ساخت آن حریم بصری و زیبایی این ضلع از میدان از بین می‌رود. هرچند پوسته قدیمی جداره خیابان وحدت اسلامی حفظ می‌شود، پشت این جداره چندین پلاک تخریب شده تا مجتمع تجاری جدیدی چسبیده به بنای میدان حسن‌آباد ساخته شود. تعداد طبقات این ساختمان و مخدوش‌شدن حریم بصری میدان حسن‌آباد منجر به آن شده تا با درخواست میراث فرهنگی، شهرداری منطقه ۱۱ از ادامه ساخت این مجتمع تا رسیدگی به پرونده آن جلوگیری کند. این در حالی است که به دلیل قرار‌گیری این پروژه در کنار یک بنای ثبتی، ارائه مجوز ساخت تنها با نظر اداره میراث فرهنگی تهران مقدور بوده است و مشخص نیست کارشناس این اداره با چه استنباطی در کنار یک بنای تاریخی دو طبقه اجازه ساخت یک مجتمع تجاری چهار طبقه را داده است.
روابط‌عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در پاسخ تصریح کرد: «نخستین مجوز این ساختمان مربوط به دوره‌های پیش بوده اما در استعلام‌های جدید برای این ساختمان ضوابط پلکانی در نظر گرفته شده است. براساس این ضوابط ساخت تا عمق پنج متر تنها با رعایت حداکثر ارتفاع دو طبقه مجاز است و بعد از آن حداکثر چهار طبقه اجازه ساخت دارد.»با این حال به نظر می‌رسد اداره میراث فرهنگی استان تهران به تازگی متوجه مخدوش شدن حریم میدان حسن‌آباد با ساخت این مجتمع در چهار طبقه شده و جلوی ادامه فعالیت ساخت‌وساز در آن را گرفته است. براساس اعلام روابط‌عمومی این اداره، با هماهنگی شهرداری منطقه ۱۱ تلاش می‌شود کل این مجتمع با حداکثر ارتفاع دوطبقه ساخته شود. این در حالی است که مالک این مجتمع اصرار به ساخت چهار طبقه دارد و مشخص نیست کلاف حقوقی‌ای که مجوزهای میراث فرهنگی ایجاد کرده چه نتیجه‌ای را برای میدان تاریخی حسن آباد رقم بزند.
چهار ضلع تاریخی حسنآبادمیدان حسن‌آباد در دوره پهلوی اول ساخته شده و در سال ۱۳۰۹ به اتمام رسیده است. این میدان به تقلید از معماری غربی و توسط قلیچ باقیان ساخته شده و مهندس آن معمار شناخته‌شده ارمنی، لئون تادوسیان بوده است. پیش از انقلاب تندیسی از ملک‌المتکلمین در این میدان نصب بوده که پس از انتقال به انبار پارک‌شهر مفقود شده است. کل میدان سنگفرش شده تا محل گذر عابران باشد اما این میدان یکی از گذرهای اصلی خودروها در خیابان امام خمینی است. ورودی متروی حسن‌آباد نیز بدون در نظرگرفتن برهم‌خوردن زیبایی این میدان، سال‌هاست در میانه این میدان تاریخی جا خوش کرده است.
مغازه‌دارهای این میدان تاریخی نیز از هیچ کوششی برای تعرض و مخدوش‌کردن نمای این میدان دریغ نمی‌کنند و شب‌ها نیز بنای میدان فاقد نورپردازی مناسب است. با این حال بنای این میدان در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۹۷۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده اما عملیات ساخت‌وساز در نزدیکی آن به‌ویژه تجاری‌سازی افسارگسیخته که سودهای کلانی نصیب مدیریت شهری می‌کند، اطراف این میدان تاریخی پایتخت را تهدید می‌کند.
خاطره تلخ ضلع جنوبشرقیاما میدان حسن‌آباد که مدت‌ها به میدان هشت‌گنبد معروف بوده، در دهه چهل با ساخت شعبه بانک ملی، ضلع جنوب‌شرقی این میدان به‌طور کامل تخریب شد و به جای ضلعی که قرینه سه‌ضلع دیگر بود، مجتمعی چهارطبقه با نمای شیشه‌ای ساخته شد.
هرچند که پیگیری‌ها منجر به باز‌سازی نمای این ضلع از حسن‌آباد روی نمای شیشه ساختمان شده است، هنوز تعداد طبقات آن و تابلوی بانک ملی به دیگر اضلاع این میدان تاریخی طعنه می‌زند.
تخریب تاریخ در ضلع شمالغربیدر ضلع شمال‌غربی این میدان، قبرستان تاریخی وجود داشت. این قبرستان و حمامی که در کنار آن قرار داشت جزء آثار تاریخی بودند که روایت‌های مختلفی از آنها وجود دارد؛ از دفن بودن سر میرزاکوچک‌خان تا حمام جنی، بخشی از خاطرات تهران است که به این ضلع میدان حسن‌آباد پیوند خورده بود.
اما این ضلع نیز از ساخت‌وساز درامان نماند و قبرستان قدیمی حسن‌آباد جای خود را به مرکز آتش‌نشانی داد. در چند سال گذشته سنگ‌قبرهای قدیمی این قبرستان از جمله سنگ قبر میرزارضا کلهر خوشنویس دوره قاجار از بین رفته و تنها یادگار آن، لوحی در میدان حسن‌آباد است که به بزرگان دفن‌شده در این منطقه اشاره دارد.
