هنر نیوز - شفیعی: اخوان ثالث هم نیاز به انقلاب را فریاد می‌زد/ بگذاریم خودِ شعر انقلاب، خودش را تعریف كند

شفیعی: اخوان ثالث هم نیاز به انقلاب را فریاد می‌زد/ بگذاریم خودِ شعر انقلاب، خودش را تعریف كند

كمال شفیعی، شاعر و دبیر نخستین دوره جشنواره شعر انقلاب، معتقد است كه كشورهایی كه ادبیات استخوان‌دار دارند، این ادبیاتشان بعد از وقوع انقلاب‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی رشد و قوت یافته است.

به گزارش هنرنیوز، هنوز هم كه هنوز است بعد از گذشت حدود ۴ دهه از وقوع جریانی با عنوان «شعر انقلاب» در ایران، شناخت شاخصه‌ها و مولفه‌های نظری - ماهوی این جریان ادبی فراگیر نشده است. این البته به ضعف كلی جریان پژوهش در كشور مربوط می‌شود؛ ولی تكثرگرایی شعری و در هم‌ تنیدگی موضوعی اشعار امروز هم، به این نامشخصی و عدم فراگیری دامن زده است. از این رو با همه تكرارها و مكررات هنوز هم نیازمند پرسش از مولفه‌های اصلی جریان «شعر انقلاب» هستیم. هرچند شاید تعیین دقیق این مولفه‌ها نه ممكن باشد و نه حتی سودمند؛ اما هر جریان ادبی بعد از گذشت ۴ دهه از عمرش، ناگزیر از پرسش درباره خویش است؛ چه این پرسش جواب محصلی در پی داشته باشد، چه نداشته باشد ضروری است؛ زیرا كمترین سودمندی‌اش وضوح‌بخشی به نقشه راه آینده یا آسیب‌شناسی درون‌گروهی است. با هدف این پرسش‌گری و به بهانه برگزاری «پنجمین جشنواره شعر انقلاب» در حوزه هنری، با شاعران معاصر هم‌سخن شدیم:

كمال شفیعی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری، گفت: كار ما شاید اصلا این نباشد كه بیاییم برای شعر انقلاب اسلامی تعیین مولفه كنیم. ولی می‌توان درباره برخی از تعاریف یا شاخه‌بندی‌ها با هم به نتایج خوبی برسیم تا مبنای كاری‌مان مشخص شود. من فكر می‌كنم شعر انقلاب همیشه وجود داشته است، یعنی حتی قبل از انقلاب اسلامی ما، هم شعر انقلاب و هم ادبیات انقلاب به معنای اعم آن در دیگر نقاط جهان وجود داشته است.

وی ادامه داد: چون وقتی می‌گوییم ادبیات یا شعر انقلاب، خیلی از موضوعات، جنبش‌ها و حركت‌ها ممكن است به ذهن برسد مثلا می‌توان حركت امام حسین(ع) را نوعی انقلاب تلقی كرد و لذا شعرهایی كه از شاعران كهن از جمله محتشم برای امام حسین(ع) سروده است را نوعی شعر انقلاب در نظر گرفت.

این شاعر با بیان اینكه شعر انقلاب یك عنوان كلی است، افزود: مثلا ما می‌توانیم شعر انقلاب كوبا را هم تشخیص دهیم، یا انقلاب روسیه و فرانسه و دیگر انقلاب‌ها در سراسر جهان را در نظر بیاوریم و ببینیم كه هر كدام از این‌ها ادبیات خاص خودشان را داشته‌اند.

شفیعی گفت: وقتی انقلاب‌ها به ثمر می‌رسند و شكل می‌گیرند و چند سالی بر آن ها می‌گذرد، این انقلاب‌ها ادبیات خودشان را تولید می‌كنند و وقتی ادبیات‌شان تولید ‌شد بر مبنای این تولیدات، آن ادبیات خاص تعریف می‌شود.

دبیر نخستین دوره جشنواره شعر انقلاب اسلامی ادامه داد: به عبارت دیگر وقتی ادبیات در یك همگرایی و هموندی تولید می‌شود، عمدتا دارای یك سری مولفه‌های مشترك است؛ این مولفه‌های مشترك توسط موسسات آكادمیك و پژوهشگران تعریف و بازتعریف و واكاوی می‌شود و شاخصه‌های ادبیاتی آن منتشر یا ترویج می‌گردد. مثلا شاخصه ادبیات انقلاب بلشویكی، یا انقلاب آزادیخواهانه فرانسه و یا انقلاب اسلامی ایران و... از دل آثار ادبی تولید شده استخراج می‌شود و معرفی می‌گردد.
به گفته این شاعر و پژوهشگر ادبی بنابراین ما باید بیشتر منتظر خلق آثار قوی در عرصه شعر انقلاب اسلامی باشیم و بگذاریم آثار ادبیاتی خودشان، خودشان را معرفی كنند و فرصت بروز و ظهور بیایند. اساسا یكی از دلایل اصلی برگزاری جشنواره شعر انقلاب اسلامی همین بود كه فرصتی برای بروز و ظهور آثار شعر انقلاب اسلامی فراهم شود.

وی با بیان اینكه در فضای انقلاب‌های سراسر جهان آثار ادبی بزرگی خلق شده‌اند، گفت: ما به راحتی می‌توانیم تشخیص دهیم كه كشورهایی كه ادبیات استخوان‌دار دارند، این ادبیاتشان بعد از وقوع انقلاب‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی رشد و قوت یافته است.

شفیعی درباره پیدایش جریان شعر انقلاب اسلامی توضیح داد: در كشور ما شعر انقلاب خیلی پیشتر از وقوع پیروزی انقلاب اسلامی اتفاق افتاد. مثلا به نظر من شعر «زمستان» اخوان ثالث یك شعر انقلاب است. چون اخوان در آن شعر نیاز به یك انقلاب را فریاد می زند. یا شعر «شطرنج» كه در آن می‌گوید شاهی در میان نیست... به نظر من شعر انقلاب است. یا مرحوم صفارزاده و دیگران هم پیش از وقوع انقلاب اسلامی در بهمن ۵۷ شعرهای زیادی در فضایی انقلابی سرودند.

وی افزود: بنابراین خیلی از شاعران شعرهایی را برای حركت انقلابی می‌گویند تا انقلابی به وقوع بپیوندد، اما عده‌ای هم هستند كه پس از وقوع انقلاب اسلامی برای این پیروزی و حماسه و شاید به نوعی تثبیت آن شعر می‌گویند؛ این دو دسته شاعر ما را مجاز می‌دارند كه این شعر را به دو دسته تقسیم كنیم: نخست شعر انقلابی پیش از وقوع انقلاب و دوم شعر انقلاب پس از پیروزی انقلاب.

این شاعر با بیان اینكه شعر پیش از انقلاب توسط كسانی ایجاد شد كه در آرزوی یك انقلاب بودند و وقوع آن را انتظار می‌كشیدند، گفت: ادبیات پس از انقلاب بیشتر بر اساس شور انقلابی و تاثیری كه انقلاب بر شاعران داشت شكل گرفته و مولفه‌هایش تا حدی شعاری و مبتنی بر شور و احساسات آنی بوده است. بعد از این دوره هم بلافاصله دوران دفاع مقدس اتفاق می‌افتد و بخشی مهمی از ادبیات انقلاب اسلامی صرف دفاع مقدس می‌شود.

شفیعی در پایان گفت: بنابراین می‌توان گفت كه برخی از شعرهای انقلاب اسلامی كه پس از پیروزی به ثمر رسیده‌اند برای قیام ۵۷ سروده شده، بخشی از آن برای جنگیدن و مقاومت در جبهه‌های جنگ تحمیلی بوده و بخشی هم در دوران تثبیت و بازیابی آرمان های انقلاب اسلامی است كه دوران كنونی باشد.