داریوش سالاری در گفتگو با هنرنیوز؛

سنتور خط دهنده به سازهای دیگر است

3 مهر 1391 ساعت 12:18

سالاری گفت: شکل مضراب های سنتور توسط سازندگان ارمنی به شکل چنگ شکسته طراحی شده و تکامل می یابد. نهایتاً در ارکسترهای ایرانی سنتور ساز مایس ارکستر است. سنتور خط دهنده و نت دهنده به سازهای دیگر است.

سنتور بر پایه بررسی‌ها و پژوهش‌ها یکی از کهن‌ترین سازهای گستره ایران به شمار می‌رود. بررسی دیرینه گردش و تحول ساز سنتور نشان می‌دهد که این ساز طیف گسترده‌ای از سبک‌ها و مکاتب گوناگون را در سده کنونی به خود اختصاص داده، به گونه‌ای که پس از یک بررسی اجمالی، می‌توان اذعان داشت حداقل ۱۵ سبک و مکتب گوناگون و فعال در این عرصه شهره ویژه و عام‌اند. به همین بهانه با «داریوش سالاری»، یکی از سازندگان سنتور، به گفتگو نشسته ایم؛ 

درباره نقش سنتور و محل قرار گرفتن آن در ترکیب سازبندی اجراها صحبت بفرمایید. 

سنتور، «مایس» ارکسترهای ایرانی است. مایس، سازی است که اکثر سازهای دیگر از آن کوک می گیرند و چون حجم صدای سنتور زیاد است در رابطه با ترکیب بندی ارکستری موسیقی ایرانی فضا را کاملاً پر می کند یعنی پایه و اساس صداها را در اجراها ایفا می کند. در ترکیب سازبندی این موضوع مهم است که اجرا در چه فضایی برگزار خواهد شد. 

سنتور و نوازندگان سنتور در بین دیگر نوازنده ها از چه جایگاهی برخوردار هستند؟ 

وقتی سنتور «مایس»  است و بقیه سازها از آن کوک می گیرند در نتیجه می توان گفت سنتور در میانه همه سازها قرار می گیرد و دیگر سازها از آن وام می گیرند. 

می توان گفت سنتور به دلیل حجم صدای بالا در مرتبه ای بالاتر از بقیه سازها قرار می گیرد؟ 

هر سازی یک کاراکتری دارد. مثلاً صدای سنتور صدای برخورد امواج دریا با صخره ها است. تار سازی است که نجواهای عاشقانه می کند. سه تار حماسی است. تنبک و دف نشان دهنده پیچش صدا در کوهستان است. نی، حالت روستایی و شبانی دارد. هر سازی ویژگیها و کاراکترهای خاص خود را دارد. نمی توان گفت یک ساز در مرتبه ای بالاتر یا پایین تر از دیگر سازها قرار می گیرد. 

در رابطه با ساز سنتور و مشکلات کوک آن صحبت بفرمایید. 

اصولاً سیستمی که از ۲۰۰ سال پیش تا به حال حکمفرماست، غلط است. به دلیل اینکه سیم سنتور سیم استانداردی نیست می توان گفت به نوعی این سیم به سنتور تحمیل شده است. هم چنین به دلیل اینکه اگر سیم سنتور را به حالت استاندارد درآورند، پاره خواهد شد به جای آن تصمیم گرفتند اندازه سنتور را کوچکتر کنند. سیم سنتور حالت فنری دارد و مرتب به سمت عقب برمی گردد. سیم فنری مانند باید تحت فشار باشد تا به عقب برنگردد و چون نمی توانند سیم سنتور را نگه دارند، در نتیجه اندازه ساز را کوچکتر کرده اند. 

سنتور حین اجرا ممکن است از کوک خارج شود؟ 

بله. با توجه به اینکه سیم سنتور سیم صنعتی است نمی توان برای آن استانداردی قائل شد. اصل قضیه این است که این سیم هیچ گاه در ایران تولید نشده است. در زمان قاجاریه سیم های سنتور سیم های هندی بوده است و قطرهایی به اندازه ۴۵ و ۵۰ داشته است و نمایانگر سازهای کشمیری بوده است که این ساز توسط حسن سنتورخان از هندوستان به قاجاریه رسید. به دلیل اینکه در ایران به سیم های با کیفیت خوب نمی توانستند دسترسی داشته باشند، از سیم های فرانسوی و آلمانی استفاده کردند. همچنان در ایران سیم سنتور تولید نمی شود و از کشورهای گوناگون وارد ایران می شود. در ایران طی سال های متمادی ساز سنتور به سلیقه خود نوازندگان تغییر داده شد. اصولاً سنتور یا شاهانطور (مقصود از طور، طور ماهیگیری است) توسط امیر خسرو دهلوی از چنگ ایرانی ساخته شد. شاهانطور قطر زیادی داشته است که با دو خنجر فلزی زده می شد تا رفته رفته تکامل پیدا کرد و در ۲۰۰ سال گذشته توسط حسن سنتورخان به ایران آورده شد. ساز سنتور رفته رفته ظریف تر شد و با آمدن برق به تهران، از سیم های برق برای ساخت آن استفاده شد و ابریشم کنار گذاشته شد. هم چنین شکل مضراب های سنتور توسط سازندگان ارمنی به شکل چنگ شکسته طراحی شده و تکامل می یابد. نهایتاً در ارکسترهای ایرانی سنتور ساز مایس ارکستر است. سنتور خط دهنده و نت دهنده به سازهای دیگر است. 

شکل مضراب سنتور بر چه اساسی اینگونه طراحی شده است؟ 

کلید سل سنتور شبیه مضراب آن است و این طراحی سازندگان ارمنی آن است. در گذشته شکل مضراب سنتور قاشقی بود و ارامنه که از بیشترین سازندگان ساز در ایران بودند و پس از آنها شاگردان آنها که کلیمی بودند، مانند عزت الله، شیرازی، محلوجی و... از سازندگان سنتور بودند. 

مشکلات سازندگان سنتور را چگونه ارزیابی می کنید؟ 

یکی از مشکلات نوازندگان و سازندگان سنتور این است که صنف مشخص و حامی ندارند و چون ساخت سنتور حالت آکادمیک در ایران ندارد انرژی به گونه ای هرز و هدر می رود. اگر دانشگاهی باشد که آموزش ساخت سنتور را بدهد و همین کار تکامل پیدا کند، معایب و ایرادات کار گرفته می شود. به دلیل اینکه سنتور آکادمیک نیست همه در این عرصه با مشکلات خاصی مواجه می شوند. 

همیشه کارهای هنری باید با برنامه ریزی و نظم همراه باشد ولی متأسفانه ما هنوز حتی جایی را نداریم تا کارهایمان را تأیید کند یا خط مشی به سازندگان بدهد. ما حتی سرمایه گذاری نداریم که بر روی سیم های سازها سرمایه گذاری کنند و کیفیت آنها را بالا ببرند. چون سیم ها کیفیت خوبی ندارد در نتیجه سازها سریع کوک خود را خالی می کنند. 

در پایان اگر نکته ای را لازم به ذکر می دانید بفرمایید. 

بعد از انقلاب اسلامی، استقبال مردم از سازهای سنتی بسیار خوب و چشمگیر بوده است. نکته بسیار مثبتی که به چشم می خورد این است که مردم ایران فرهنگ خود را دوست دارند و می خواهند فرهنگشان زنده بماند. فقط باید یک سری معیارهایی تعیین کرده و آنها را بپذیریم و قبول کنیم تا مردم بدانند که چه کاری می خواهند انجام دهند.

کد خبر: 46704

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcay0ny.49niw15kk4.html