هنر نیوز - نگاهی به سریال جستجوگران

جستجوگران برخلاف تردست كه فیلم طنزی است یك ژانر معمایی و ماجراجویانه‌ است كه به فیلم‌های پلیسی پهلو می‌زند و به لحاظ ساختاری به جنس این‌گونه سینمایی نزدیك است. حتی كارگردان تلاش كرده است نوع روایت و ساختار بصری سریال نیز سینمایی باشد و از معیارهای كار تلویزیونی فاصله بگیرد شاید به همین دلیل است كه یك نوع تناقض و آشفتگی در قصه می‌بینیم كه گاهی این تصور را در مخاطب ایجاد می‌كند كه سریال دارای پرش‌ها و گسست‌های دراماتیكی بوده كه منطق درونی روایت را مخدوش می‌كند.

جستجوگران یك داستان پلیسی ناب نیست و كمترین دلیل آن نیز غیر پلیسی بودن آن است بدین معنی كه اساسا پای پلیس در میان نیست و محوریت داستان بر اساس جستجو و تلاشی است كه دو بازرس و مامور مالیاتی یعنی بهرامی (مسعود رایگان) و مجید مقدم (پیام دهكردی) در هر اپیزود یكی از پرونده‌های قضایی درباره مفاسد اقتصادی را پیگیری كرده و حوادث و اتفاقاتی كه در مسیر این جستجو رخ می‌دهد عناصر قصه را می‌سازند. اساسا جستجوگران از یك فیلمنامه 6 اپیزودی تشكیل شده كه طی 13 قسمت، داستان یكی از پرونده‌های اقتصادی كه بازرسان سازمان بازرسی كل كشور با آن درگیر بوده‌اند، به تصویركشیده می‌شود. فیلمنامه این سریال را محمدعلی سجادی به رشته تحریر درآورده كه كارگردانی و تدوینگری آن را نیز عهده‌دار بوده است. ظاهرا كارگردان با رجوع به پرونده‌های واقعی قوه قضاییه در زمینه مفاسد اقتصادی از واقعیت‌های موجود الهام گرفته است. در تیتراژ ابتدایی سریال نیز با نمایش بریده جرایدی كه اخبار متنوعی از مبارزه با مفاسد اقتصادی و شبكه‌های مافیایی به تصویر كشیده می‌شود كه هم بر ماهیت قصه تاكید دارد و هم به نوعی ارجاع داستان به واقعیت‌ها و حوادث موجود را تداعی می‌كند. ساختار سریال اپیزودیك است و در هر یك از این اپیزودها با عنوان بندی خاصی از هم تفكیك شده است. مثلا 3 قسمت اول تازه وارد نام داشت و اپیزود دوم نیز با نام فیش نقدی آغاز شده است. به دلیل همین فرم اپیزودیك، بازیگران به دو گروه عمده بازیگران ثابت و مهمان تقسیم می‌شود و در هر اپیزود بازیگران جدیدی به مجموعه اضافه می‌شوند، اما بازیگرانی مثل مسعود رایگان، پیام دهكردی و رضا بابك از بازیگران اصلی آن هستند. به نظر می‌رسد تجربه همكاری مسعود رایگان با سجادی در فیلم مخمصه و بازی قدرتمندی كه وی در نقش یك مافیایی مرموز بازی كرده است بستر این همكاری مجدد را فراهم كرده است. رایگان كه در سریال شمس العماره شخصیت طناز و متفاوتی را در كاراكتر هرمز خان بازی كرده بود به فاصله اندكی دوباره در جستجوگران در برابر دیدگان مخاطب نشست و نقشی متفاوتی را در این سریال در قالب شخصیت بهرامی بازی كرد. قابلیت‌های حرفه‌ای و شخصیت آرام و جنس صدای او در كنارماجراجویی‌ها و شخصیت برونگرای مقدم با بازی پیام دهكردی، تركیب متضاد، اما جذابی از یك زوج بازرس را خلق كرده كه هم نقطه ثقل داستان بر تعامل آن دو تكیه دارد و هم جذابیت بیشتری به قصه بخشیده است. علاوه بر پرونده‌ای كه به وسیله آنها در حال رمزگشایی است و بالطبع تعلیق و هیجان داستان نیز به آن واسطه است، اما مناسبات عاطفی و انسانی میان بهرامی و مقدم جذابیت بیشتری به داستان بخشیده و كارگردان تلاش كرده است تا با دوری از فضای خشك و رسمی كار حرفه‌ای این دو، تصویر ملموس و باورپذیرتری از محیط كاری و روابط انسانی حاكم بر یك اداره بازرسی به تصویر بكشد. شتاب زدگی، میل به پلیس بازی و ماجراجویی، سر به هوا بودن و رفتارهای خودسرانه مقدم در كنار سكون، سیاست ورزی و خویشتنداری، پرهیز از كنش‌های هیجانی بهرامی در عین این‌كه تصویر متناقض نمایی از بازرسان به نمایش می‌گذارد و به آن تنوع می‌بخشد تعلیق‌های حقوقی پرونده‌ها را در مناسبات حرفه‌ای شخصیت‌های قصه می‌آمیزد و آن را عمیق‌تر می‌كند. اضافه شدن پری شاكری را به این ماجرا نیز بعد دیگری از مناسبات حرفه‌ای را بازنمایی می‌كند و گویی سجادی قصد داشته است با شخصیت باهوش و زیركی كه از شاكری ارائه می‌دهد تصویر مثبتی از یك كارمند زن در اداره بازرسی به نمایش بگذارد كه هم با تصاویر كلیشه‌ای زنان در سریال‌های خانوادگی متفاوت باشد و هم نقش او را در گره‌گشایی از پرونده‌ها مورد تاكید قرار دهد. خوشبختانه تا اینجای كار كه در دام شعارزدگی فمنیستی گرفتار نشده است.

توجه سجادی به مفاسد اقتصادی در جامعه با توجه به عقبه اجتماعی و سیاسی آن البته یك جسارت و ریسك كردن به حساب می‌آید و حتی باید منتظر واكنش‌هایی از سوی برخی افراد حقیقی و حقوقی نسبت به این سریال باشیم كه ممكن است عملكرد آنان را زیر سوال ببرد. جستجوگران صرفا یك داستان انتزاعی نیست حتی اگر قصه آن برگرفته از ذهن و خیال نویسنده و كارگردان آن باشد. این سریال ضمن تاثیرپذیری و ارجاع فیلمنامه به پرونده‌های واقعی در زمینه مفاسد اقتصادی بخشی از واقعیت‌های اقتصادی در جامعه را انعكاس می‌دهد كه تحلیل آن مبتنی بر یك موقعیت پیچیده و چند لایه است. در واقع از طریق رازگشایی این پرونده‌ها به نوعی نظام اقتصادی و مناسبات بیمار حاكم برآن نیز آسیب‌شناسی می‌شود. به همین دلیل است كه شخصیت‌های منفی و خلافكار در این سریال با تصویر متداول آن در سریال‌های دیگر متفاوت است و ظاهر قابل تشخیص و غیر موجهی ندارد. جستجوگران كه به واسطه وزنی، سه‌گانه رستگاران و دلنوازان را تكمیل كرده است بر دو عنصر داستانی بیش از بقیه تكیه می‌كند؛ یكی شخصیت پردازی و دوم موقعیت‌سازی معمایی و گره افكن كه تعلیق داستان را شكل داده و به آن صورتی دراماتیك می‌بخشد. تصویربرداری جستجوگران به لحاظ ایجاد تعلیق بیشتر و رنگ‌آمیزی پلیسی و ماجراجویانه به سبك تصویربرداری رستگاران شباهت دارد و نوع قاب‌بندی و زاویه دوربین، صورتی كلاسیك و تخت ندارد و كارگردان سعی كرده است با بهره‌گیری از تكنیك‌های فنی، هیجان و التهاب درام را به بیننده القاء كند و فضای معمایی داستان را بهتر ترسیم كند. تجربه و علاقه محمدعلی سجادی به آثار پلیسی جنایی را در این سریال می‌توان مشاهده كرد. او كه آثاری همچون مخمصه، جنایت و اثیری را در كارنامه سینمایی خود دارد از عناصر و مولفه‌های سینمایی مورد علاقه خود در جستجوگران استفاده می‌كند تا این بار مدیوم تلویزیون را برای سینمای خود محك بزند.