به مناسبت تولد «میلوش فورمن»؛

پرواز کن، بر فراز آشیانه فاخته!

30 بهمن 1391 ساعت 13:28

امروز سالروز تولد «میلوش فورمن» کارگردان اهل جمهوری چک هالیوود است. او که معروفترین چهره سینمایی جمهوری چک است و هواداران زیادی در سراسر دنیا دارد در ایران با فیلم «پرواز بر فراز آشیانه فاخته (One Flew Over the Cuckoo's Nest)»‏ یا «دیوانه از قفس پرید» شناخته می شود که بر اساس رمانی به همین نام نوشته «کن کیسی» ساخته شده‌است.

 
در یادداشت زیر نگاهی خواهیم داشت به نکاتی خواندنی و جالب درباره ساخت این فیلم و آنچه بر سر عوامل گروه آمده است. 

نام کتابی که فیلم براساس آن ساخته شده از شعر کودکانه آمریکایی زیر گرفته شده‌ است: 

Wire, briar, limber-lock
Three geese in a flock
One flew east, one flew west
And one flew over the cuckoo's nest

سیم، رُز، دست و پا بسته
سه غاز در یک گله
یکی به شرق پرواز کرد، یکی به غرب
و دیگری بر فراز آشیانه فاخته پرواز کرد
 
در کتاب راوی داستان این سرود را از کودکیش به خاطر می‌آورد. در میان آمریکاییان، «کوکو(فاخته)» کنایه از انسانهای پریشان می‌باشد و گاهی به کنایه، بیمارستان روانی را «آشیانه فاخته(Cuckoo's Nest)» می‌نامند.
 

در کتاب شخصیت رئیس سرخ پوست، این ترانه را از کودکی خود به یاد می‌آورده ‌است. با وجودی که این بخش در فیلم‌نامه نیامد، ولی هنوز عنوان فیلم وجه تسیمه خود را حفظ کرده‌است: دو نفر به دلایل مختلف مردند، و دیگری آزاد شد.
«کرگ داگلاس» قبل از پسرش مایکل (که یکی از تهیه کنندگان فیلم بود) حقوق ساخت فیلم از روی کتاب را برای مدت طولانی در دست داشت. در نهایت این مایکل بود که مقدمات ساخت فیلم را فراهم کرد.
بسیاری از استودیوهای آن زمان پیشنهاد ساخت این فیلم را رد کردند. یکی از دلایل آنها این بود که ساخت فیلم بر اساس فیلمنامه، اثر را بسیار طولانی خواهد کرد.
قبل از اینکه «لارنس هاوبن» و«بو گلدمن» فیلمنامه را بنویسند، کن کیسی یک فیلمنامه برای فورمن نوشت ، اما فورمن فیلمنامه را رد کرد چون کیسی بر حفظ نریشن اول شخص از زبان رئیس برومدن اصرار داشت.
بازیگران و عوامل فیلم مجبور بودند برای عادت به محیط آسایشگاه روانی با بیماران روانی حاظر در بیمارستان «اورگانم کار کنند. هر یک از بازیگران یا خدمه به ناچار، از نزدیک حداقل با دو یا سه بیمار روانی کار کرده بود.
بیشتر صحنه هایی که نیکلسون همراه با «دین.آر بروکز(دکتر اسپی وی)» بازی کرده بود بداهه بود، از جمله پرسیدن در مورد عکس ماهیگیری و... تمام عکس العملهای بروکس واقعی بود.
کرک داگلاس، میلوش فورمن را در تور وزارت امور خارجه امریکا در پراگ ملاقات کرده بود و بعد از اینکه به فورمن گفته بود که او برای ساخت این فیلم کارگردان مناسبی خواهد بود، قول داد تا کتاب «پرواز بر فراز آشیانه فاخته» را برای او بفرستد. کتاب هرگز به دست فورمن نرسید، احتمالا کتاب توسط دولت جمهوری چک که آن روزها کمونیست و اهل سانسور بود مصادره شده بود. 

کاراکتر «مک مورفی» که جک نیکلسون نقش آنرا بازی کرد در ابتدا به «جیمز کان» و «مارلون براندو» پیشنهاد شده بود، از طرف دیگر طبق اظهارات «مایکل داگلاس»، میلوش فورمن دوست داشت تا «برت رینولدز» این نقش را بازی کند. نقش از آن نیکلسون شد و او که پیش از این سه بار برای فیلمهای «پنج قطعه آسان (۱۹۷۰)»، «آخرین مأموریت (۱۹۷۳)»، « محله چینی‌ها (۱۹۷۴)» نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر مرد و برای «ایزی رایدر(۱۹۶۹)» نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شده بود، آنقدر خوب این نقش را بازی کرد تا برای اولین بار اسکار را دستانش بگیرد. 

بازیگران زیادی برای ایفای نقش پرستار رچد پیشنهاد شدند، از جمله «کالین دوهارت»، «جرالدین پیج»، «آن بانکرافت»، «اِلن برستین»، «جین فوندا» و «آنجلا لندز بوری» ولی نقش به «لوئیز فله چر» رسید. فله چر یک هفته قبل از شروع فیلم برداری قرارداد بازی در این فیلم را امضا کرده بود. او به مدت شش ماه به صورت متناوب به دست فورمن تست می شد و هر بار فورمن به او می گفت که به نقش نزدیک نیست ولی بار دیگر او صدا می زد و از او می خواست دوباره تست بدهد. نقش به فله چر رسید و او با ظرافت کامل به ایفای نقش پرداخت. جایزه انجمن منتقدان فیلم نیویورک سال ۱۹۷۵ و جایزه اسکار و گلدن کلوب سال ۱۹۷۶ و جایزه بفتا ۱۹۷۶ به فله چر رسید. 

در فرهنگ عامه، پرستار رچد به مظهری از بوروکراسی سرد با خشونت پنهان و ظاهری انساندوستانه تبدیل شده است. پرستار رچد، در سال ۲۰۰۳ به انتخاب انستیتوی فیلم آمریکا در رتبه پنجم منفورترین شخصیتهای تاریخ سینما، پس از شخصیتهایی همچون «هانیبال لکتر(سکوت بره‌ها)» و «نورمن بیتز (روانی)» قرارگرفت.
فورمن ابتدا «شلی دوال» را برای نقش «کندی» در نظر گرفته بود، ولی نقش کندی به «میوز اسمال» بازیگر سریالهای تلویزیونی آمریکا رسید. شلی دوال بازیگری بود که ۵ سال بعد به همراه نیکلسون در فیلم «درخشش» اثر«استنلی کوبریک» نقش همسر نیکلسون را بازی کرد. 

«ویل سمپسون» که نقش «رئیس برومدن(سرخپوست)» را بازی کرد پارکبانی در اورگان بود که در پارکی نزدیک به محل فیلمبرداری کار می کرد. سمپسون به خاطر این برای بازی در این فیلم انتخاب شد که او تنها بومی آمریکایی بود که گروه توانستند پیدا کنند که هیکل و اندازه اش به کاراکتر آمده در کتاب می خورد.
قبل از شروع تصویر برداری فورمن مستند «Titicut Follies» اثر «فردریک وایزمن» مستندساز معروف آمریکایی را برای گروه نمایش داد و تا به آنها برای حس گرفتن برای زندگی در یک آسایشگاه روانی کمک کند.
شایعاتی وجود دارد که نیکلسون برای صحنه هایی که بازی کرد تحت درمان ای.سی.تی(درمان با تشنج برقی) قرار گرفت.
به استثنای سکانسهای ماهیگری(که سرآخر فیلم برداری شد) بقیه سکانسها به طور متوالی گرفته شده است.
یکی از اتفاقات فیلم که برای همیشه به یاد دست اندرکاران فیلم می ماند این بود که هنگام گرفتن صحنه ماهیگیری همه بازیگران جز جک نیکلسون «دریا زده» می شوند.

یاسین پورعزیزی

کد خبر: 54616

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcb00bs.rhba8piuur.html