هنر نیوز - سعدی افشار: کسی دیگر از پدر سیاه ایران سراغی نمی گیرد

سعدی افشار: کسی دیگر از پدر سیاه ایران سراغی نمی گیرد

به یاد عمو نوروز و حاجی فیروزی تصمیم گرفتیم با هنرمندان پیشکسوتی که عمر خود را در راه نمایش های روحوضی و سیاه بازی گذاشته اند به گفت و گو بنشینیم وقتی به سراغ سعدی افشار رفتیم این هنرمند فکر کرد که ما قصد دست انداختن آن را داریم زیرا اظهار کرد کسی دیگر سراغی از پدر سیاه ایران سراغی نمی گیرد.
به گزارش هنر نیوز به نقل از خبرگزاری سینمای ایران،نمایش سیاه بازی وتخت حوضی از نمایش ها ی سنتی ایران است و سال ها مردم ما به تماشای این نمایش ها می نشستند و مورد استقبال مردم قرار می گرفت به خصوص زمانی که حال و هوای عید می آمد مردم ذهنشان به سمت آن سیاه بامزه با اربابش می رفت که با کارها و بداهه گویی های خود لبخند به لبان مردم می آورد ولی در سال های اخیر نمایش های سیاه بازی کم رنگ شده است و کم تر پیش می آید که نمایش ها رنگ و بوی گذشته را داشته باشند. به این بهانه با چند پیشکسوت نمایش های سیاه بازی از جمله سعدی افشار که آن را پدر سیاه بازی ایران می نامند به گفت و گو نشستیم. وی که این روزها خانه نشین شده و کمی هم کسالت دارد می گوید: اگر قصد دست انداختن مرا دارید بگویید این روزها کسی به سراغ این موضوع ها نمی رود.
وضعیت سیاه بازی را چگونه می بینید؟
سال ها است که نمایش سیاه بازی و تخت حوضی کم رنگ شده و به آن بی توجهی می شود مشکلات فراوانی بر سر راه این نمایش ها است که موجب بی رونق شدن آن می شود. نمایش هایی که به اجرا درمی آید رنگ و بوی گذشته را ندارد نمی توان به هنرمندان این دوره خرده گرفت آنها تلاش خود را می کنند ولی مشکل ایجا است که از میان فعالان و بازیگرانی که سال های سال عمر خود را در راه سیاه بازی گذاشته اند و از هم دوره ای های من بودند تنها من زنده هستم. نمایش های سیاه بازی در وضعیت بدی به سر می برند و می توان گفت نمایش های سیاه بازی در کما است کم رنگ شدن این نوع نمایش ها دلایل مختلفی دارد بخشی از آن به خود ما یعنی هنرمندان بر می گردد که فکری به حال وضعیت بد این نمایش ها نمی کنند.
مشکلات بر سر راه سیاه بازی را در کجا می دانید؟
خود من قسمتی از این مشکلات را گردن می گیرم زیرا دیگر توان ادامه فعالیت هنری خود را ندارم و دیگر کسی از هنرمندان دوره خودم باقی نمانده که انگیزه ای پیدا کنم و یک کار را به اجرا در آورم بارها از طرف افراد مختلفی که در عرصه نمایش ایرانی فعالیت می کنند به من گفته شده کلاس های آموزشی برای بازیگران و دانشجویان رشته تئاتر بگذارم تا تجربیات خود را به آنها انتقال دهم ولی آموزش دادن حوصله و انرژی می خواهد که من دیگر ندارم.
تعداد کمی از سریال ها و فیلم های تلویزیونی از سیاه به عنوان نقش در فیلم ها استفاده کرده اند ورود سیاه به سینما و تلویزیون می تواند به احیای این هنر نمایشی و ملی که می تواند هنر در معرض خطر یونسکو باشد کمک کند؟
درست است که ورود سیاه به سینما و تلویزیون موجب تداعی این نمایش برای مخاطب می شود، اما متأسفانه حضور سیاه در سریال ها بسیار کمرنگ است و کارگردانان تنها یک نگاه ابزاری به کارکتر سیاه داشته اند در صورتی که پرداختن به نقش سیاه احتیاج به تخصص و سال ها تجربه دارد.
سفرهایی را در زمینه سیاه بازی به اروپا داشتید چرا آنها تکرار نشد؟
بله سفرهایی داشتیم اما طاقت فرسا، به سختی کار کردم آن هم به حساب این که قرار است سنت‌های کشورم را به نمایش بگذارم حساب آبرو بود و می خواستم رو سفید برگردم ولی بعد از آن دیگر قبول نکردم، توانش را هم ندارم که با این فشار و شرایط کاری را آماده و در اروپا یا دیگر کشورها اجرا کنم.
پیش از این سیاه بازی در خانه ها اجرا می شد چرا در آپارتمان ها اجرای سیاه بازی نداریم؟
در قدیم همه خانه ها حیاط دار بود و در مراسم شای و عروسی بازیگران نمایش های تخت حوضی و سیاه بازی را دعوت می کردند که نمایش اجرا کنند ولی مراسم های عروسی و شادی امروزه به شکل دیگری برگزار می شود. در آپارتمان سیاه بازی کردن پر دردسر است و به دلیل سرو صدای آن دیگر همسایه ها آزرده می شوند. ما چند بار در آپارتمان اجرای برنامه داشته ایم اما دو یا سه بار موجب دستگیری و به زندان افتادن ما شد البته زود آزاد شدیم ولی همین موضوع موجب شد دیگر به سراغ اجرا در آپارتمان و دردسرهایش نرویم.
دید جامعه هنری و غیر هنری نسبت به سیاه بازی چگونه است؟
متاسفانه بسیاری از مردم، مسئولان و حتی برخی هنرمندان سیاه بازی را هنری دم دستی می دانند در حالیکه اینطور نیست. برای نمایش های سیاه بازی باید حد اقل چهار یا پنج نفر بازیگر داشته باشیم از خصوصیات بازیگران سیاه بازی بداهه گویی آنها است این بازیگران باید در محور داستان نمایش بذله گویی و دیالوگ های طنز بگویند تا تماشاچی جذب آنها شود. یک سیاه باز باید نرمش بدن و صدای خوبی داشته باشد و به موقع حرف بزند. نباید سیاه بازی را ساده و پیش پا افتاده دانست خود من 20 سال زحمت کشیدم تا بتوانم یک سیاه باز قابل قبول شوم. سیاه بازی یک هنر مردمی است و بازیگران آن باید هنر سیاه بازی از درونشان جوشش کند و زیاد نمی توان با آموزش به کسی این هنر را آموخت.
اگر قرار باشد هنر دیگری را غیر از سیاه بازی انتخاب کنید چه هنری است؟
به جز سیاه بازی هنر دیگری به دلم نمی نشیند که در آن فعالیت کنم چندین بار پیشنهادهای مختلفی در تئاتر داشتم که در آن بازی کنم ولی من بازیگری هستم که سال های سال بداهه گویی کردم و نمی توانم با متن کنار بیایم.
سرانجام سیاه بازی را چطور می بینید؟
به بهبود یافتن نمایش سیاه بازی امیدوار نیستم زیرا افرادی که در این عرصه فعالیت حرفه ای می کنند بسیار کم هستند و حتی می توان آنها را به تعداد انگشتان یک دست دانست.