نگاهی بر تازه ترین اثر احمد شاکری؛

پستوهای تاریخ در «انجمن مخفی»

22 مرداد 1393 ساعت 14:45

رمان «انجمن مخفی» نوشته احمد شاکری درباره زندگی«بهاء الدین کمال» جوان از فرنگ برگشته‌ای است که به حکم پدر به مدرسه خان در یکی از محله های قدیمی شهر تهران عزیمت می‌کند و در آن جا با ماجراهای تازه‌ای مواجه می شود.

این رمان نخستین بار در زمستان ۱۳۸۶ توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر و در سال بعد(۱۳۸۷) به عنوان یک از کتاب های برگزیده در حوزه داستان از طرف داوران جشنواره انتخاب کتاب سال قلم زرین (انجمن قلم ایران) و هفتمین دوره انتخاب کتاب سال شهید غنی پور انتخاب و معرفی شد.

بهاء، در ابتدای ورود به این مکان با سید احمد آشنا می شود که نویسنده به این بهانه و از طریق سید احمد، شرح مختصری از موقعیت مدرسه خان و بنیانگذارانش را برای مخاطب تعریف می کند:« آشنایی ما با آقا میرزا محسن به سالیان دور باز می گردد که دو در نجف اشرف در محضر یک استاد زانوی تلمذ بر خاک زده ایم؛ و نبود میرزا در این مدرسه، مانع آن نشده که این ارادت روز افزون گردد. میرزا از ایام جوانی، اشتهار به حریت داشته است. اما امر سیاست، ما را مدرسه نشین، و میرزا را خانه نشین کرد. آن زمان والد شما هم می آمدخدمت میرزا، اما به هر حال ، ایشان هم سایه شان سنگین شد...»

بهاء، در همان دیدار اول با سید احمد با بسیاری از ویژگی ها و موقعیت مدرسه خان آشنا می شود و سعی می کند به نوعی جایگاه و نقش خود در این میانه را بشناسد و باز یابد. در ادامه و ازمیان گفته‌های سید احمد و بقیه محصلان مدرسه، بهاء در می‌یابد که کلید بسیاری از معماهای این مدرسه در کتاب وقفنامه یحیای مکی نهفته است. او بدون توجه به رسالتی که به عهده‌اش گذاشته شده (طبابت محصلان مدرسه خان ) به سراغ کتاب وقفنامه یحیای مکی می رود که در آن، بیشتر دستورالعمل های نحوه اداره موقوفات مدرسه خان و چگونگی مواجه با بی عدالتی های زمانه به خوانندگان اوراق که اغلب محصلان همان مدرسه خان هستند یادآوری شده است. پس از این است که با تأمل در سطرهای کتاب وقفنامه به افق های تازه ای در اندیشه های مغشوش خود دست می یابد.

نویسنده در این مرحله از داستان، قصه دیگری را هم به شکل موازی وارد رمان می کند که همان سرگذشت یحیای مکی است: «من یحیای مکی، نیمروزی بود که پس از هنگامه ی حج، از مکه به قصد وادی طف جهاز بر اشتر بسته بودم که قاصدی نامه شیخ لواسانی به من رساند و هنوز جدار شهر مکه برمن مخفی نگشته بود. چون نامه ی شیخ به پایان رساندم، قلاع شهر بر من پنهان شده بود و یقین کردم از حرم بیرون شده ام. پس فریضه ظهر بکردم به دو رکت، به جماعت، که مستوره بر من اقتدا کرده بود و من بر خدایگان اشتر. و نامه بر اشتر بشنیدم، حالیا که افسار اشتر به صاحبش وا گذاشته بودم و اشتر راه بیابان گرفته بود، به مقصدی نامعلوم. و هو یعلم السر واخفی...»

ماجراهای سرگذشت یحیای مکی از زاویه های مختلف روایت می شود که یکی از راویان مکمل در فصل های بعدی، مستوره است. شخصیت بهاء، یک نوع همذات پنداری بین خود و شخصیت یحیای مکی احساس می کند. حضور سمبلیک و نمادین مستوره در ماجراها و سفرهای اشراقی یحیای مکی در وادی طف، ناخودآگاه شخصیت قدسی (دختر میرزا محسن) را به یاد بهاء می اندازد که از کودکی دلبستگی هایی نسبت به او دارد. بهاء با اندیشیدن به قدسی، بخشی دیگر از رویداهای سال های گذشته را به یاد می آورد . از جمله سرگذشت انجمن های مخفی و نقش پدر وی در پیدایش و دوام آن ها که یکی از اهرم های فشار برای استقرار و تثبیت نهضت های مشروطه خواهی در دوران حکومت آخرین شاه سلسله قاجار بوده اند. بازکاوی اندیشه های پدر قدسی ( میرزا محسن) و پدر بهاء (همایون کمال، مدیر مسئول روزنامه یومیه ی جمعیت)، که یکی (میرزا محسن) به حاکمیت مذهب تشیع و دیگری( همایون کمال) به حاکمیت قوانین متجدخواهانه متمایل به تغییر و تحولات در ممالک و دول اروپایی پای می فشارند، از محورهای اصلی قصه در فصل های بعدی رمان است.

در فصل های میانی کتاب، بخش های دیگری از وقفنامه یحیای مکی توسط بهاء مرور می شود که ادامه آن به واقعه عاشورا می رسد. در ذهن بهاء، ماجراهای واقعه عاشورا، یکی پس از دیگری جان می گیرند و او پیوندی گسست ناپذیر بین واقعه عاشورا و رویدادهای پیرامونش در عصر مشروطه می بیند. ماجرای بر دار کردن شیخ فضل الله نوری به واسطه قانونی که محصول برداشت ناصحیح از عصر تجددخواهی است، از گره های ناگشوده در ذهن بهاء است که مدام به دنبال پاسخ های قانع کننده برای این گونه سوال های بی پاسخ در هزارتوهای ذهن مغشوش و مردد اش است.

شاکری درباره این رمان گفت است:« این رمان از سه داستان تشکیل شده که به صورت موازی روایت می‌شوند. نويسنده در اين رمان علاوه بر داستان پردازي، به تاريخ، سياست و مذهب پرداخته و حوادث مهمي چون جريان مشروطه، تحريم تنباکو و انجمن‌هاي مخفي را مورد توجه داشته است. در این اثر سه نوع روایت گنجانده شده است که روایت اول درباره «سلطنت احمد شاه»، روایت دوم «مقتل خوانی واقعه عاشورا» و روایت سوم درباره «دوران مشروطه و ماجراهایی که به شهادت شیخ فضل الله نوری منتهی شد» است.»

به گفته شاکری، عهد مشروطه دارای ظرفیت‌های بالایی است که می توان از آن به عنوان دستمایه های داستانی استفاده کرد. در «انجمن مخفی» شخصیت‌ها کاملا داستانی هستند و جز مکان و زمان نویسنده به دست کاری شخصیت‌های تاریخی پرداخته است؛ به طوری که حتی حوادث اتفاق افتاده نیز زائیده تخیلات نویسنده‌اند.

رمان «انجمن مخفی» اثر «اجمد شاکری» ماجرای نهضت مشروطه و ریخته شدن خون شیخ فضل‌الله نوری با رأی دادگاه رسمی، تقابل در اندیشه‌ی سیاسی ـ اسلامی ناب و التقاطی را در قالب بیان داستانی ترسیم نموده است. رمان حاضر در ۴۸۰ صفحه و تیراژ ۲۵۰۰ نسخه و با قیمت۱۶۹۰۰ تومان از سوی مرکز آفرینش‌های ادبی انتشارات سوره مهر منتشر شده است.

کد خبر: 74191

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcb88bz.rhba9piuur.html