چه برسر اثر دوره ساسانی جنوب پایتخت می‌آید؟
تپه میل شهر ری حتی یک راهنما ندارد!
10 بهمن 1390 ساعت 11:45
درحالی که رییس پیشین اداره میراث استان تهران خبر از طرح سایت موزه تپه میل داده بود ،همچنان این مجموعه دوره ساسانی جنوب پایتخت از مشکلات عدیده رنج می برد.
مسیر شهر ری به ورامین با داشتن آثار تاریخی، مسیر خوبی برای گردشگری استان تهران محسوب می‌شود. بر فراز یک تپه ای در روستای قلعه نو واقع در 12 کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین،بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع شده که به تپه میل مشهور است و از آن به اسم آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز نام برده شده است. وجه تسمیه ی تپه میل ساخته شده از سنگ لاشه، آجر و ملاط ساروج ساختار بلند معماری آن بوده، که شبیه میل یا نشانه‌های واقع بر سر راه کاروانیان است.
در ۲۱ تیرماه سال ۹۰ رییس پیشین اداره‌ی میراث فرهنگی استان تهران از امضای قرارداد مطالعاتی با دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان جهت مطالعه سایت موزه محوطه باستانی تپه میل خبرداد و گفت: « محورهای مطالعاتی این پروژه که با اعتباری بالغ بر ۱میلیارد ریال آغاز شده و شامل طرح مسئله و موضوع، شناخت تاریخی، مطالعات کالبدی و گردشگری، جمع آوری اسناد و مدارک پایه و آسیب شناسی است. همچنین مطالعه طرح محتوای موزه، ارایه طرح سایت موزه، تهیه کلیه نقشه‌های فاز یک و دو طرح‌های معماری بناها و فضاهای مورد نیاز سایت موزه اعم از سالن‌های معرفی، تاسیسات و سرویس‌های بهداشتی، ارایه طرح سازه‌ای لازم برای محافظت از آثار باستانی مکشوفه، تهیه طرح محوطه و فضای باز سایت موزه، بررسی کمبود تاسیسات الکتریکی و مکانیکی، ارایه طرح نورپردازی محوطه و .... از دیگر مفاد قرارداد پیمانکاری با دانشگاه آزاد اسلامی زنجان است.» اما ظاهراً با وجود امضای این قرارداد تپه میل همچنان با مشکلات عدیده‌ای رو به رو است.
هر چند تپه میل از یکسال گذشته صاحب موزه شده و اشیای آن داخل ویترین قرار دارند، اما رسول صیقلی- راهنمای گردشگری و فعال میراث فرهنگی استان تهران- به ساختمان قدیمی عقب مجموعه اشاره می‌کند که درونش یک میز ۸ نفره وجود داشته و زمانی نه چندان دور برخی اشیای کشف شده از تپه میل بدون حفاظ و شیشه روی این میز نگهداری می‌شدند.
او تپه میل را از معدود آثار تاریخی می‌داند که روی سر ستون‌های آن نقش ماهی کار شده است. صیقلی می‌گوید:« سال ۸۷ در این مجموعه بخشی از یک ماهی کنده را با گچ شل به دیوار چسبانده بودند، دفعه‌ی بعدی که به آن محل سر زدم، از آن ماهی خبری نبود. پرس و جویی‌های بعدی خبر از افتادن و شکستن این ماهی می‌داد.» 
به اعتقاد این فعال میراث فرهنگی تا یکسال پیش آثار تاریخی شهر ری شاهد توجه خاصی نبودند و همین امر سبب شده تا او از انجام یکسری اقدامات که چندان هم کارشناسانه نیست با عنوان« کاچی بهتر از هیچی» یاد کند.
حریم تپه میل قبلاً فنس نداشت و حضور دو سرباز هم عبور و مرور در آنجا را سخت نمی‌کرد. هر چند اکنون اطراف تپه میل فنس کشی شده، اما همچنان از پشت مجموعه به آن راه دارد. از سویی فنس‌کشی تا جلوی خیابان ورودی باعث شده تا گردشگران به علت نبود زنگ یا دربی برای کوبیدن متوسل به عبور سینه خیز از فنس‌ها شوند و خود را به ساختمان قدیمی برسانند و اعلام حضور نمایند.
صیقلی در این باره می‌گوید:« گویی بازدید از این مجموعه مشمول قانون خاصی نمی‌شود. گاهی درخواست نامه از محل اعزامی می‌کنند و در یک روز و ساعت مشخص اجازه بازدید می‌دهند، گاهی به راحتی می‌توان از مجموعه بازدید کرد. بیشتر وقت‌ها که آمدم، اینجا از گردشگر هیچ خبری نیست. چند باری هم که گردشگران را دیدم، سربازها می‌گویند موزه تعطیل است. انگار باز بودن موزه بستگی به حس و حال سربازان دارد. قبلاً هم که در این مجموعه کاوش انجام می‌شد، بیشتر افراد با نامه حق بازدید داشتند. البته دو سه ماهی است وضع بهتر شده.»
از سویی هر چند مجموعه تپه میل بعد از مدت‌ها صاحب سرویس بهداشتی شده اما همچنان فاقد نیمکتی برای نشستن یا مکانی برای ارائه خدمات رفاهی است.
صیقلی به عنوان یک راهنمای گردشگری که تورهای متعددی به شهرهای مختلف و مخصوصاً اطراف تهران می‌برد، مهمترین مشکل تپه میل را نبود راهنما عنوان و اظهار می‌کند:« چگونه در مجموعه‌ای به این بزرگی هیچ راهنمایی وجود ندارد. این درحالی است که حفاظت شایسته‌ای از این مجموعه نمی‌شود. داربست‌هایی که در اطراف مجموعه و یا بر روی سرستون‌ها و گچ‌بری‌ها دیده می‌شود، سال‌ها پس از کاوش و مرمت همچنان رحل اقامت نبسته‌اند. این داربست‌ها علاوه بر به هم ریختن منظر طبیعی تپه میل سبب می‌شوند به راحتی بتوان از آنها بالا رفت و گچ‌بری‌های تاریخی را کند و برد. همچنین اگر چه سربازان گاه گاهی اخطار می‌دهند، عکاسی ممنوع است و یا به گچ‌بری‌ها دست نزنید، اما کمبود نیرو باعث می‌شود به راحتی گردشگران به این موضوع بی توجهی کرده و با زدن فلاش‌های متعدد از این آثار بدون حفاظ عکاسی کنند.»
او ادامه می‌دهد: « بی‌توجهی به این مجموعه تا بدان حد است که در قسمت بالا یعنی محل طاقی ها که پلان‌هایی برای دادن اطلاعات زمان ثبت یا کاوش وجود دارد، اطلاعات به زبان انگلیسی، بخشی به میلادی و بخشی به شمسی آمده باشد، به گونه‌ای که یک گردشگر خارجی با خواندن متن گمان می‌کند این بنا در سال ۱۳۰۰ میلادی به ثبت رسیده در حالی که منظور ۱۳۰۰ شمسی بوده است.»
به گزارش هنرنیوز،جهت بنای تپه میل در راستای شرقی و غربی است. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو پایه تاق دار باقی مانده است.
این تپه نخستین بار در سال ۱۹۰۹ میلادی از سوی هیات فرانسوی به سرپرستی پزار و سپس طی سالهای ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۴ توسط هیات ایرانی به سرپرستی مهندس علی حاکمی مورد کاوش و مرمت قرار گرفته است.
آخرین دوره مطالعات باستان شناسی در این تپه به پژوهشهای زرین تاج شیبانی در سال ۱۳۷۸ بازمی گردد.
مریم اطیابی
کد خبر: 36391
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcb8fbf.rhb09piuur.html