گزارش هنرنیوز از کشف یک اثر؛
چرا تابوت اشکانی گور به گور شد؟
26 خرداد 1393 ساعت 15:06
تابوت اشکانی در حالی هنگام کندن پی ساختمانی در دستک علیا سر پل ذهاب استان کرمانشاه توسط مالک کشف شد، که باستان‌شناسان بر سر تاریخی بودن این ملک دچار اختلاف نظر هستند و اظهارات متفاوتی را بیان می‌کنند.
مریم اطیابی- به گزارش هنرنیوز، پیرو تماس تلفنی مسئول اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرپل ذهاب و با توجه به صورتجلسه مورخ ۲۴/۲/۹۲ پاسگاه انتظامی قره بلاغ مبنی بر تخریب محوطه فرهنگی – تاریخی داخل روستای دستک علیا از توابع شهرستان سرپل ذهاب بازدید کارشناسی از سوی دفتر مرکزی اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه از این منطقه به عمل می‌آید.
در گزارش کارشناسان باستان‌شناسی به نامهای «کامیار گودرزی» و «نورالله کریمی» تأکید شده است که طی بررسی ها ومطالعات انجام شده بر روی داده‌های فرهنگی و باستان شناختی به دست آمده در حین تخریب محوطه؛ از جمله تابوت سنگی، قطعات سفال و استخوان های انسانی مشخص شد که محوطه داخل روستای دستک علیا به دوران تاریخی اشکانی – ساسانی (حدفاصل ۲۲۵۰ تا ۱۴۰۰ سال قبل) تعلق دارد.
در متن این گزارش همچنین آمده است:« شخصی به نام سیف اله مرادی در رأس محوطه فرهنگی – تاریخی دستک علیا ۳ با یک دستگاه بیل مکانیکی به مالکیت و رانندگی آقای علیشاه رفتاری ساکن روستای پاتاق محدوده مربع شکلی را به درازای ۱۰متر، پهنای۱۰متر و عمق بین ۵/۱ تا ۲ متر به گفته خود، جهت احداث منزل مسکونی ایجاد کرده است.
ولی طی بررسی‌های به عمل آمده به نظر می رسد نامبرده بیشترازآنکه به فکرساخت منزل مسکونی باشد؛ هدفی دیگری را به منظور کشف عتیقه و سودجویی دنبال کرده است.
لازم به ذکر است که در حین خاکبرداری در ضلع شمالی محدوده فوق الذکر در عمق ۲ متری آن یک تابوت سنگی به ابعاد متوسط ۱×۵/۱ متر نمایان می شود که شخص مذکور علی رغم آگاهی کامل از اینکه این تابوت سنگی یک داده با ارزش فرهنگی – تاریخی است ولی مبادرت به تخلیه اسکلت انسانی و اشیا احتمالی داخل آن نموده است و با جابجایی آن به صورت عمدی بخشی از این شی با ارزش تاریخی را تخریب نموده است این در حالی است که مالک بایستی با مشاهده این تابوت سنگی کار را تعطیل و در اسرع وقت مراتب را به نزدیکترین یگان انتظامی و ارگان دولتی ذیربط اطلاع می داد لذا مالک زمین نه تنها این کار را انجام نداده است؛ اقدام به تخریب تابوت نیز نموده است لازم به توضیح می باشد تمام اقدامات فوق الذکر خلاف ضوابط و مقررات میراث فرهنگی صورت گرفته است و موجب تخریب فیزیکی محوطه، نقض حریم منظری آن و تخریب داده های با ارزش فرهنگی از جمله تابوت سنگی و اسکلت داخل آن شده است.»
به گزارش هنرنیوز، پیرو این گزارش از سوی جلیل رحیمی- مدیر وقت اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه- نامهای به تاریخ ۳۰/ ۲/ ۹۲ به دادستان سرپل ذهاب نگاشته می‌شود. در بخشی از این نامه آمده است:« با توجه به نظر باستان‌شناس قبرسنگی و کوزه‌های سفال قطعاً حاوی اشیا با ارزش بوده اند لذا از نامبردگان به علت تخریب اشیا آثار باستانی و سرقت قطعات آن شاکی و برخورد قضایی مورد استدعاست. در پایان آقای بهزاد حسنی نماینده حقوقی این اداره کل جهت دفاع و پاسخگویی به حضور معرفی می‌گردد.»
این که پیگیری‌های حقوقی اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه در مورد این پرونده به کجا رسید، نتیجه‌ای برای خبرنگار هنرنیوز نداشت چرا که مسئول جدید بخش حقوقی – خانم پرواره – پس از شنیدن صحبت‌های خبرنگار مبنی بر این که ماحصل این شکایت به کجا رسید؟ گوشی خود را قطع کرد و تماس مجدد ماحصلی جز بوق‌های ممتد موبایل وی نداشت.
از سویی مرادی بار دیگر درخواست احداث واحد مسکونی در همان مکان را داده است که این بار هیئتی از کارشناسان باستان‌شناسی به نامهای «کیومرث اعظمی»، «مصطفی دوستی» و «هادی شریفی» پیرو هماهنگی با معاونت میراث کرمانشاه به تاریخ ۲۳ /۱/۹۳ بازدیدی از محل مورد درخواست در دستک علیا به عمل آورده و اعلام نموده است:« نظر به حفاری صورت گرفته و عدم نیاز به حفاری مجدد و نیز عدم تشخیص وجود اثر تاریخی، فرهنگی در محل احداث واحد مذکور، ضمن اخذ تعهد محضری مبنی برعدم حفاری جدید و احداث بنا به نظارت کارشناسان اداره برابر کروکی زیر، با ساخت و ساز نامبرده موافقت می‌شود.»
در حالی این اتفاقات درباره این محوطه رخ داده است که «کامیار گودرزی» و «نورالله کریمی» دو باستان‌شناسی که بار نخست این محوطه را تاریخی اعلام کرده بودند هیچ کدام حاضر به گفت و گو با هنرنیوز نمی‌شوند و در نهایت به این جمله بسنده می‌کنند که ما نظر خود را اعلام کرده‌ایم و باقی قضایا را باید از معاونت و ریاست دنبال کنید.
اما کیومرث اعظمی یکی از باستان‌شناسی که در هر دو هیئت حضور داشته در این باره به هنرنیوز می‌گوید:« در مرحله نخست که ما این محوطه را بررسی کردیم حدود شش اثر را در اطراف روستا ثبت کردیم اما شاید بیش از ده بار به داخل روستا رفتیم و اثری ندیدیم چرا که سطح روستا کاملاً بکر است و ما تشخیصی ندادیم .وقتی روی سطح اثری نیست نمی‌توان جلوی کسی را برای سخت و ساز گرفت. در ضمن این مکان در فهرست ثبت ملی هم نبود. »
وی درباره این که چرا با وجود پیدا شدن تابوت این محوطه باستانی اعلام نشده است، بیان می‌کند:« این جا یک محدوده‌ای است که کوچ نشینی در آن اثبات شده است و آثار به صورت پراکنده در آن وجود دارد و بعضاً یک اثر هست اما امتداد لایه‌های فرهنگی وجود ندارد. مالک آنجا را برای پی ساختمان کنده و به تابوت رسیده اما کل محوطه بکر است و وجود آثار دیگر را نشان نمی‌دهد.»
از سویی استاد مهدی رهبر- باستان شناس پیشکسوت- که خود بر روی محوطه‌های کرمانشاه کار انجام داده است، درباره یافتن تابوت و نوشتن گزارشات متناقض باستان‌شناس توضیح می‌دهد:« قرار نیست که از دل محوطه تاریخی بنز بیرون بیاید به هرحال یا سفال است یا تابوت یا جسد و... هر چیزی که تا ۵۱ سال از عمرش گذشته باشد ارزش تاریخی دارد. در نتیجه با کشف این تابوت ما دارای یک محوطه باستانی هستیم که حداقل ۲۰۰۰ سال از عمر آن می گذرد و باید حفاظت بشود و به دست هرکس تخریب بشود قابل تعقیب است.»
وی درخواست نام باستان‌شناسان و گزارش هر دو گروه را می‌کند و پس از خوانش دو گزارش می‌افزاید:« باستان‌شناسان سری نخست درست گزارش داده‌اند و باستان‌شناسان گروه دوم اشتباه کردند. اولاً چرا پس از درآمدن تابوت این محل ثبت ملی نشده است. دوم چگونه پس از شکایت، فرد مذکور توانسته درخواست مجوز بدهد؟ در یک صورت امکان‌پذیر است که بخش حقوقی در مقابل مالک متخلف محکوم شده باشد. در چنین حالتی بد به حال اداره میراث فرهنگی که بخش حقوقی‌اش نتوانسته در مقابل یک متخلف از حق خود دفاع کند. این فرد اقدام غیر قانونی کرده است و باید محکوم می‌شد. سوم مگر می‌شود با کشف قبور در عمق زمین گفت که این محوطه باستانی نیست!گمانه زنی کرده است؟ در سطح زمین خوب هیچ کس چیزی نمی‌بیند. کاملاً اتفاقی در عمق زمین تابوتی پیدا شده است، قدر مسلم تابوت‌های دیگری هم در عمق زمین وجود دارد که در سطح زمین اصلاً دیده نمی شود مگر آن که گمانه‌زنی انجام شود. اینها باستان‌شناسان تازه‌کارند و آگاهی ندارند. یک باستان‌شناس هرچقدر هم که خبره باشد بدون گمانه زنی نمی‌تواند چنین تشخیصی بدهد مگر با گمانه‌زنی! از طرفی این واقعاً خیلی بد است که یک روستایی بتواند سازمان میراث فرهنگی را محکوم کند آن هم علی رغم نامه تندی که آقای رحیمی به دادستان سرپل ذهاب نوشته و تمام موارد را بیان کرده است. چطور این فرد توانسته مجوز ساخت و ساز بگیرد؟!»
از سویی علیرضا مرادی بیستونی- معاون میراث فرهنگی استان کرمانشاه- که خود باستان‌شناس است، درباره این محوطه توضیح می‌دهد:« سخنان آقای رهبر صحیح است در دستک علیا به جای یک محوطه، سه محوطه ثبتی وجود دارد که خارج از محوطه روستا هستند. اما این روستا خودش روی بافت تاریخی قرار نگرفته است. مالک از کارشناس اداره میراث فرهنگی وقت برای ساخت منزل مجوز می‌گیرد که در حین کندن پی به تابوت سنگی شکسته‌‌یی برخورد می‌کند ( شکستگی قدیمی است و مربوطه به زمان حال نیست) که نیمه‌ی یک تابوت کامل است، مالک اعلام می‌کند و کارشناسان میراث به محل مربوطه اعزام می‌شوند، پی‌کنی ساختمان هم انجام می‌شود اما اطراف آن هیچ اثر دیگری یافت نمی‌شود. اما به دلیل جابه جایی تابوت علیه مالک شکایت انجام شد، منتهی چون مجوز صادر شده بود، ملک هم خارج از محوطه تاریخی هم بود درنهایت حکم برائت و منع تعقیب صادرشد. اما اطمینان خاطر دارم در محوطه تاریخی ثبتی اتفاق رخ نداده است.»
او پیدا کردن آثار به صورت اتفاقی و پراکنده را کاملاً طبیعی می‌داند و در پاسخ به پرسش هنرنیوز که آیا این پراکندگی اثر دال بر کوچرو بودن است؟ اظهار می‌کند:« در این تپه‌ها نمی‌توان اعلام کرد که جوامع کوچرو زندگی می‌کردند یا یکجانشین و شهری، اما بعید می‌دانم کشف تابوت مربوط به دوره جوامع کوچرو باشد.»
معاون میراث فرهنگی کرمانشاه ادامه می‌دهد:« امکان کندن خانه‌های اطراف این ملک هم نیست. از طرفی همین مالک هم طبق طرح هادی که به خانه‌های روستایی برای مقاوم‌سازی وام داده می‌شد اقدام به چنین کاری کرده است.»
مرادی در پاسخ به این پرسش که آیا پس از یافتن تابوت در این محل گمانه‌زنی انجام شده است؟ توضیح می‌دهد:« هنگام صدور مجوز کارشناس میراث فرهنگی به محل رفته اما این محوطه جزو تپه‌های ثبتی ما نبوده و بافت روستایی بوده و طبیعی است که در چنین بافتی بر روی سطح اثری یافت نشده است. هنگام پی‌کنی برای ساخت و ساز این تابوت کشف شده است. خود مالک هم تصور می‌کرده یک آبشخور حیوان یا وان پیدا کرده است. این تابوت هم اکنون در انبار موزه اداره مرکزی کرمانشاه نگهداری می‌شود اما چون هیچ شئی‌یی حتا یک تکه سفال هم همراه آن نبوده، دوره آن نامشخص است . اما در کل تابوت‌های وانی شکل مربوط به دوره اشکانی هستند،هرچند این تابوت وانی شکل هم نیست و اندکی متفاوت است. در نهایت این که حتا یک قطعه سفال هم اطراف آن پیدا نشده که ما بگوییم محوطه تاریخی بوده در سطح هم چیزی مشاهده نشده است. »
کد خبر: 72634
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcba0bz.rhb5fpiuur.html