هنر نیوز - سُفره‌ای پهن است و همه کپی می‌کنند!

معاون پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به تشریح ۳ مشکل اساسی صنعت اسباب‌بازی در کشور پرداخت و تاکید کرد: اسباب‌بازی یک صنعت دارای زنجیره ارزش است و باید تمام اعضای حاضر در این زنجیره را دید؛ بنابراین نباید در یک اتاق در بسته درباره آن تصمیم‌گیری کنند.

به گزارش هنرنيوز ،‌آیدین مهدی‌زاده در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، با اشاره به اینکه سال ۱۴۰۲ واکاوی چالش‌های صعنت اسباب‌بازی توسط مجلس شورای اسلامی انجام و منتشر شد، گفت: به دنبال این موضوع عملا از آذر سال قبل تاکنون مطالعه و آسیب‌شناسی را بر این مطالعه متمرکز کرده‌ایم. قصد تدوین نظامی جدید نداشتیم بلکه سعی کردیم همان مشکلات شناسایی شده را برطرف کنیم. البته در خرداد و تیر ماه سال جاری عملا شرایطی مشابه کُما را تجربه کردیم و فعالیت‌ها با شدت گذشته پیش نرفت. وی با تاکید بر اینکه برخی مشکلات در حوزه اسباب‌بازی آنقدر بنیادی هستند که درصورت مرتفع نشدن نمی‌توان توقع داشت سایر موارد هم به نتیجه برسند، توضیح داد: اگر دولت جدید می‌خواهد با نگاهی نو برای صنعت اسباب‌بازی کاری انجام دهد در ابتدا باید ۳ مشکل بنیادین و زیرساختی را برطرف کند تا به دنبال آن سایر مشکلات هم حل شوند. رئیس سابق دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان «خلاء نظام صنفی» را اولین مشکل مهم حوزه اسباب‌بازی خواند و ادامه داد: تولید، طراحی و فعالیت در حوزه اسباب‌بازی از نظر نظام صنفی و فرهنگی، ساختار اجرایی محسوب نمی‌شود. برخی فعالان حوزه اسباب‌بازی اصلا جواز کسب ندارند که بتوانند با آن وام بگیرند، حمایت شوند،‌ شکایتی ثبت کنند و ... . اگر دولت چهاردهم بخواهد کاری در صنعت اسباب‌بازی انجام دهد گام اول تشکیل نظام صنفی است. تکلیف فعالان این حوزه باید در یک رَده شغلی مشخص شود. به عنوان مثال مقرر شده است اتاق‌های فرار یا اتاق‌های بازی که به اقتصاد بازی متصل هستند زیر نظر بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای فعالیت کنند، اما چون این‌ها هویت ندارند به دنبال آن جایگاهی برای حمایت هم ندارند. داشتن متولی نامربوط بهتر از بی‌متولی بودن! وی افزود: از سوی دیگر وقتی در اردیبهشت‌ماه مقرر شد، اتاق‌های فرار یا اتاق‌های بازی زیر نظر بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای باشند، نکاتی در این زمینه داشتیم که ماهیت آنها ربطی به بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ندارد، اما کسی شنوا نبود و ما هم گفتیم باز بهتر از این است که متولی نداشته باشند. بدون جواز کسب خبری از نظارت نیست! مهدی زاده با اشاره به اینکه برای برطرف شدن چالش «خلاء نظام صنفی» تاکنون مجوزهای مختلفی از شورای اصناف، وزارت صمت و ... اخذ شده است، اظهار کرد: جزء اصول اولیه کار شورای نظارت بر اسباب‌بازی این است که تا قبل از اینکه فعالان این حوزه صاحب صنف شوند کار دیگری انجام ندهد. درواقع باید اول به عنوان یک شغل مستقل آنها را حساب کنیم تا اگر روزی هم تخلف کردند، بتوان جواز کسب را باطل کرد. ما که نمی‌توانیم برویم داخل خانه مردم که آن را به کارگاه تولید اسباب‌بازی تبدیل کرده‌اند و بگوییم، آمدیم نظارت کنیم! باید جواز بدهیم که جای عمومی برای فعالیت وجود داشته باشد که بتوانیم نظارت دقیق کنیم. شرط جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای معاون پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همچنین «خلاء نظام پژوهشی» را دومین مشکل حوزه اسباب‌بازی معرفی کرد و ادامه داد: تا زمانی که مرجع مشخصی برای صدور آمار و اطلاعات در صنعت اسباب‌بازی وجود نداشته باشد، تمام تصمیم‌ها سلیقه‌ای هستند. درخواست ما این بود تا سایر دوستان دخیل در این صنعت به آمارهای شورای نظارت بر اسباب‌بازی اعتنا کنند، اما برخی آمارهای ما را زیرسوال بردند. برای توسعه صادرات باید به مالکیت معنوی پایبند باشیم و این موضوع زمانی واقعی می‌شود که برای تولیدکننده محرز شود اگر کپی‌برداری کند ضرر می‌کند. نمی‌توان گفت سفره‌ای پهن است و همه دارند کپی می‌کنند، خب چه اشکالی دارد؟! وی تاکید کرد: دولت باید در حوزه نظام آماری و مدیریت دانش، مرکزی را معین کند و بگوید که کارها و تصمیمات باید بر اساس همان آمار دنبال شوند. اگر عددهای مربوط به صنعت اسباب‌بازی مرجع واحد نداشته باشند،‌ تصمیمات بالادستی هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. باید بدانیم حجم بازار چقدر است،‌ چقدر واردات داریم، چقدر صادرات داریم و... در غیر این صورت باید توانمند شدن این حوزه را فراموش کنیم. مهدی‌زاده با اشاره به اینکه تصمیمات باید مبتنی بر یک نظام آماری واحد صورت گیرد، ادامه داد: در غیر این صورت تمام تصمیم‌گیری‌ها سلیقه‌ای خواهد بود. باید یکی از نهادهایی مانند وزارت صمت، گمرک، وزارت اقتصاد و دارایی و... را به عنوان مرجع درنظر بگیریم که آمارهای مربوط به صنعت اسباب‌بازی از آنجا استخراج شود و تصمیمات هم بر آن اساس اتخاذ شود. کسی آمار قاچاق اسباب‌بازی را جدی نمی‌گیرد رئیس سابق دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با اشاره به وجود قاچاق اسباب‌بازی،‌ گفت: البته اینکه میزان آن چقدر است و چه اندازه به صنعت داخل آسیب وارد کرده است را نمی‌دانیم. در واقع یکسری آمار از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره اسباب‌بازی اعلام می‌شود که نه شورای عالی انقلاب فرهنگی، نه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... آن را قبول ندارند! بر همین اساس همتی هم برای رفع این چالش شکل نمی‌گیرد. وی افزود: قاچاق اسباب‌بازی به‌ویژه در مواردی که ما ضعف تولید هم داریم بسیار بیشتر است؛ مثلا درمورد بازی‌های الکترونیک و یا کنسول‌ها و جریان تکنولوژی‌های جدید، حجم بیشتری از قاچاق را شاهد هستیم. برای تولید علم در حوزه اسباب‌بازی جنگیدیم! معاون پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با اشاره به طراحی رشته داشگاهی «طراحی اسباب‌بازی» در مقطع کارشناسی ارشد، بیان کرد: برای این کار هم چندین سال جنگیدیم. مشکل ما تامین نیرو برای بازار کار نیست بلکه نیاز به کسانی داریم که بتوانند کار علمی‌تر بر مبنای پایان‌نامه و رساله در حوزه اسباب‌بازی انجام دهند. ایجاد این رشته به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است، اما متاسفانه هنوز اتفاق چشمگیری رخ نداده است و بیم آن می‌رود که به دفترچه انتخاب رشته امسال هم نرسد. در این زمینه وزارت علوم باید همت کند تا در حوزه مدیریت دانش، چه تربیت نیروی مختصص و چه طراحی ساختار نظام آماری دقیق توجه ویژه داشته باشد. چند سال دیگر افسوس می‌خوریم مهدی زاده با تاکید بر اینکه صنعت اسباب‌بازی جزئی از صنایع خلاق فرهنگی هستند،‌ اظهار کرد: صنعت اسباب‌بازی را می‌توان گُلِ صنایع خلاق فرهنگی دانست چراکه سطح تکنولوژی بالایی لازم ندارد،‌ بازدهی آن سریع است، حجم اشتغال فراونی دارد،‌ بازار منطقه خواهان محصولات هستند و... . اما اساسا تولیدکننده اسباب‌بازی جدی نداریم و به همین دلیل چند سال بعد ممکن است افسوس بخوریم و پشیمان باشیم که چرا از این فرصت استفاده نکردیم تا قطب تولید اسباب‌بازی در غرب آسیا باشیم. آمارهای گمرک فقط برای اسباب‌ بازی غلط است؟! وی با بیان اینکه در زمینه زیرساخت‌های صادراتی هم مشکلاتی وجود دارد، بیان کرد: بر اساس آمار سازمان گمرک در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰ میلیون دلار صادرات اسباب‌بازی داشتیم. طبق همین آماری که گمرک ارائه کرده است، عدد صادرات اسباب‌بازی بیش از واردات رسمی است و این موضوع نشان‌دهنده پتانسیل بالای این حوزه است. اصلا کدام صنعت را داریم که میزان صادرات آن بیش از وارداتش باشد؟ اینکه میزان اسباب‌بازی قاچاق در بازار زیاد است حاصل کم‌لطفی‌هاست. اما عده‌ای که آمار گمرک درباره اسباب‌بازی را غلط می‌دانند، درباره آمار اعلامی از سایر کالاها هم غلط می‌دانند؟ خب اگر چیزی درست نیست باید کلا درست نباشد! غفلت از پتانسیل بالای صادرات اسباب‌بازی معاون پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ادامه داد: مجموعه سازمان توسعه تجارت ایران، شتاب‌دهنده‌ای دارد که یکسری اقدامات مشخص در صنایع مختلف انجام داده است، اما این ساختار هرگز روی صنعت اسباب‌بازی به کار گرفته نشده است درصورتی که صنعت اسباب‌بازی نشان داده است که پتانسیل صادراتی بالایی دارد. صنعت اسباب‌بازی ایران برای اتصال به بازارهای جهانی نیاز به اصلاح زیرساخت دارد که در این زمینه باید استانداردهای لازم را کسب کند. مهدی‌زاده با تاکید بر اینکه برای توسعه تجارت اسباب‌بازی پایبندی به اصول مالکیت معنوی امری مهم است، بیان کرد: الزام دوم برای اصلاح زیرساخت‌های صادراتی موضوع مهم حقوق مالکیت معنوی است. یکسری آمار از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره اسباب‌بازی اعلام می‌شود که نه شورای عالی انقلاب فرهنگی، نه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ... آن را قبول ندارند! وی افزود: در این زمینه الزام سوم نیز حضور در بازارهای جهانی و گردش مالی در این زمینه است که تولیدکننده نسبت به بازگشت پولش استرس نداشته باشد. از سوی دیگر گاهی اصلاح زیرساخت‌ها در گرو اقدامات خیلی کوچک و پراکنده است که در نهایت می‌تواند در هدفی بلندمدت کمک کننده باشد. معاون پژوهشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تاکید کرد: اگر بتوان در دولت جدید به صنایع خلاق فرهنگی همچون اسباب‌بازی نگاه ویژه سیستماتیک شامل اصلاح استاندارد، برطرف شدن مشکلات مالکیت فکری و معنوی، ارائه تسهیلات لازم برای حضور در بازارهای جهانی و... ایجاد کرد، مشکلات این بخش برطرف خواهد شد. اگر سه مشکلی که ذکر کردم برطرف شود ظرف ۲ سال آینده جهش بسیار بزرگی در صنایع خلاق فرهنگی و صنعت اسباب‌بازی شاهد خواهیم بود. با صادرات نفت و گاز کسی فرهنگ ایرانی را نمی‌شناسد وی با تاکید بر اینکه راه انتقال فرهنگ و تمدن ایران به سایر نقاط جهان صنایع خلاق فرهنگی هستند، تصریح کرد: بنابراین نیاز به حمایت دارند؛ نمی‌توان با صادرات نفت و گاز به جهانیان نشان داد که فرهنگ ایران چه ویژگی‌هایی دارد. بعد ما به چه چیزی اکتفا کرده‌ایم؟ نمایشگاه اسباب‌بازی راه می‌اندازیم که بازدید کننده آنچنانی ندارد و غرفه‌داران از غرفه‌های یکدیگر بازدید می‌کنند! سُفره‌ای پهن است و همه کپی می‌کنند! وی درباره عدم پایبندی به حقوق مالکیت معنوی در زمینه تولید اسباب‌بازی، گفت: مالکیت معنوی زمانی واقعی می‌شود که برای تولیدکننده محرز شود اگر کپی‌برداری کند ضرر می‌کند. نمی‌توان گفت سفره‌ای پهن است و همه دارند کپی می‌کنند، خب چه اشکالی دارد؟ به جز موضوعات قانونی باید این فرهنگ هم شکل بگیرد که کپی کردن کار غلطی است. اما مشکل ما از این هم بالاتر است زیرا کسی که کپی کرده چون جواز ندارد اصلا صنف محسوب نمی‌شود که بخواهیم از او شکایت کنیم. اما وقتی وارد بازار جهانی می‌شویم دیگر این چیزها شوخی‌بردار نیست. تصمیم‌گیری در اتاق در بسته فایده‌ای ندارد رئیس سابق دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درباره سرانجام تدوین سند ملی اسباب‌بازی، گفت: این اسناد که وحی منزل نیستند که تنها یکبار نوشته شوند و برای سالیان متمادی بدون تغییر مورد استفاده قرار گیرند. این اسناد نیاز به بازنگری دارند. اینکه سند تبدیل به برنامه شود بهتر است زیرا بدون تاریخ انقضا به شکل مستمر اجرایی می‌شود. وی با اشاره به اینکه برای نوشتن سندها باید به اسناد قبلی موجود در حوزه هم نگاه شود، ادامه داد: با این کار دوباره چرخ را از اول اختراع نمی‌کنیم! مشکل این است که گاهی در سندنویسی‌ها، اسناد یکدیگر را نقض می‌کنند. نمی‌توان سند ملی اسباب‌بازی نوشت ولی مثلا صدای واردکننده یا فروشنده را نشنید. اصلا سندنویسی بدون توجه به دغدغه تمام ذی‌نفعان یک حوزه چه ارزشی دارد؟ دوستان باید بپذیرند که یک صنعت دارای زنجیره ارزش است و باید تمام اعضای حاضر در این زنجیره را دید. نباید در یک اتاق در بسته تصمیم‌گیری کنند.