میراث بم فقط «ارگ بم» نیست؛
بی‌توجهی مسوولان به «دهبکری» بهشت بم چه توجیهی دارد؟
16 دی 1392 ساعت 8:30
یکی از وظایف مدیریت‌های محوطه‌های میراث جهانی، آن هم در منطقه‌ای چون بم این بود که با ارائه مشاوره‌هایی که نیاز به بودجه چندانی نداشت هم به رشد گردشگری بومی و کارآفرینی در مقیاس خرد کمک نماید و هم حفاظت و نگهداری آثار فرهنگی منطقه را تضمین کنند،امری که تاکنون اتفاق نیفتاده است.
به گزارش هنرنیوز،ده سال از زلزله ویرانگر ۵ دی ۱۳۸۲ بم گذشت و امسال دهمین سالگرد زلزله بم برگزار شد. بعد از چندین سال غیبت رؤسای سازمان میراث فرهنگی در بم، امسال سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز برنامه‌ای در سالگرد زلزله برگزار نمود و رییس این سازمان در میان مردم بم حاضر شد.
در سال‌های اخیر یکی از گلایه‌های مردم بم این بود که چرا مدیریت پایگاه میراث جهانی بم در سالگرد زلزله یا در سالروز ثبت جهانی بم برنامه‌ای برگزار نمی‌کند و حضور مؤثری در عرصه اجتماعی بم ندارد؟ هرچند اکنون با روی کار آمدن دولت یازدهم در سالگرد زلزله برنامه‌ای با محوریت میراث فرهنگی و گردشگری برپا شده، اما همچنان پاسخی برای کاستی‌های مدیریتی در مورد وضعیت نابسامان مجموعه میراث فرهنگی بم وجود ندارد.
سال‌هاست که عافیت‌طلبی مدیریت میراث فرهنگی باعث شده میراث بم را صرفاً در ارگ شکوه‌مند آن خلاصه کنند؛ حال آنکه میراث بم فقط ارگ آن نیست و در سرتاسر بم آثار و بناهای فاخر و چشمگیری وجود دارد که از نظر ویژگی‌های معماری و میراثی، ارزش‌های بسیاری دارند. این امر شاید تا هنگامی که بم هنوز در فهرست میراث جهانی به ثبت نرسیده بود قابل گذشت بود، اما از وقتی که «منظر فرهنگی بم» به ثبت جهانی رسید، بی‌توجهی به این آثار قابل اغماض نیست. در واقع، بم تنها اثر میراث جهانی ایران است که به عنوان «منظر فرهنگی» به ثبت رسیده که این امر توجه به همه آثار این منظر را الزامی می‌کند.
دهبکری؛ «بهشت بم»
در ۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهر بم، منطقه‌ای زیبا و بسیار خوش آب و هوا به نام دهبکری واقع است که به نوعی ییلاق مردم بم و نرماشیر و مناطق پیرامون آن محسوب می‌شود و نزد اهالی بم محبوبیت بسیاری دارد. منطقه دهبکری طی سال‌های اخیر از سوی مدیریت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در دولت گذشته، به عنوان «منطقه نمونه گردشگری» معرفی شد. با وجود این، نه تنها این امر موجب توجه به این خطّه نشد، بلکه موجب آسیب‌هایی نیز گردید.
منطقة دهبکری به خاطر موقعیت پایکوهی و وجود رودخانة دهبکری، سرسبز و خوش آب و هواست. در دهبکری نه فقط غلات و حبوبات و صیفی-جات، بلکه محصولات عمدة باغی نظیر گردو، سیب، زردآلو، گیلاس، هلو، انجیر و انگور نیز به عمل می‌آید. این ویژگی دهبکری، در جوار دشت های کویری بم و نرماشیر، باعث شده تا جایگاه ویژه‌ای نزد اهالی منطقه بم داشته باشد و لقب «بهشت بم» را بگیرد؛ از گذشته‌های دور نیز در نوشته‌های نویسندگان و ادیبان از دهبکری با عنوان «بهشت میان جهنم» یاد شده و در وصف دل‌انگیزی آن سخن‌ها رانده‌اند. در حالی که این «بهشت بم» می‌توانست طی ده سال گذشته از آلام مردم داغ‌دیده بم تا حدی بکاهد و مرهمی بر دردهای روحیشان باشد، اما مسؤولان میراث فرهنگی کشور به آن بی‌توجه بوده‌اند. بی‌توجهی مسؤولان به «بهشت بم» باعث شده تا چشمگیر‌ترین دیدنی منطقه «زباله‌هایی» باشد که متأسفانه در همه جای این «منطقه نمونه گردشگری» رها شده و خودنمایی می‌کند.
مواردی که در ادامه می‌آید، چند نمونه از آثار معماری بم معاصر در بخش دهبکری هستند که به دلیل بی‌توجهی سازمان میراث فرهنگی رو به نابودی نهاده‌اند. حال آنکه پیکره همه این بنا‌ها سالم است و با مصالح با کیفیت و بوم‌آورد ساخته شده‌اند. با صرف بودجه‌ای اندک می‌توان آن‌ها را تحت تملک و حفاظت درآورد و بازسازی کرد و سپس به عنوان پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری دهبکری، یا با کاربری‌های مناسب دیگر مورد استفاده قرار داد.
یکی از وظایف مدیریت‌های محوطه‌های میراث جهانی، آن هم در منطقه‌ای چون بم که فاجعه‌ای در مقیاس ملّی را شاهد بود، این بود که با ارائه مشاوره‌هایی از این دست که نیاز به بودجه چندانی نداشت و با مشارکت دستگاه‌های مختلف قابل اجرا بود، هم به رشد گردشگری بومی کمک کنند و موجب کارآفرینی در مقیاس خرد شوند، هم موجب تقویت روحی و عاطفی مردم داغ‌دیده شوند و هم حفاظت و نگهداری آثار فرهنگی منطقه را تضمین کنند. امری که تاکنون اتفاق نیفتاده است.
عمارت پاقلعه
از جمله آثار دهبکری باید به باغ‌ها و عمارت‌های واقع در محل موسوم به «پاقلعه» دهبکری اشاره نمود که متعلق به خوانین منطقه است. بخصوص عمارت عیسی‌خان سالاربهزادی بزرگ‌ترین و مجلل‌ترین آن‌هاست. گویا طی دولت نهم و دهم چندین بار ضمن دیدارهای مسؤولان ارشد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وعده داده شده بود که این عمارت به تملک سازمان میراث فرهنگی درمی‌آید و به عنوان پایگاهی برای توسعه اهداف میراث فرهنگی و گردشگری منطقه بم و دهبکری بهره برداری خواهد شد، اما هیچ‌گاه این وعده‌ها عملی نشد.
تا اینکه اخیراً بخش‌های بزرگی از باغ پیرامون این عمارت توسط ورثه فروخته شده که شاید کارایی این مجموعه را به عنوان یک پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتفی کند.
عمارت عیسی‌خان امروزه در وضعیت بدی قرار دارد و آسیب زیادی دیده است. این عمارت با استخری در جلوی آن در وسط یک باغ واقع شده و پیرامون آن را درختان کهنسال چنار، سرو و کاج و نیز درختان میوه فراگرفته بوده است.
این عمارت، معماری شاخصی دارد و تا حدودی به سبک معماری دوره پهلوی اول است و اتاق‌ها و فضاهای متعددی دارد. در ده متری جنوب عمارت عیسی‌خان، بنای رو به ویرانی دیگری هم وجود دارد که وضع آن نیز نابسامان است.
حمام دهبکری (حاج‌امینی)
بقایای حمام دهبکری در غرب رودخانة دهبکری، در داخل باغ‌های روستا، واقع است. سازة اصلی حمام در زیرزمین ایجاد شده و امروزه متروک و رو به ویرانی است.
معمار این بنا حاج‌حسین حاج‌امینی از ساکنان بومی منطقه دهبکری بوده است. بام حمام هم‌سطح زمین‌های اطراف است و با دو گنبد کوچکِ آجرچینی‌شده پوشش داده شده است.
سرای بیدان
یکی دیگر از آثار با قابلیت توسعه میراث فرهنگی و گردشگری در این منطقه «سرای بیدان» است. این اثر اقامتگاهی میان‌راهی در مسیر جادة بم-جیرفت در منطقه دهبکری بوده است که گویا تا یک نسل قبل هم از آن استفاده می‌نموده‌اند. سرای بیدان در ۱۰۰ متری جنوب روستای بیدان یا بیدون در منطقه دهبکری واقع است.
این اثر عمارت منفرد نسبتاً ساده‌ای است که گرداگرد آن حصاری وجود دارد و به نظر می‌رسد که مربوط به دورة پهلوی اول باشد. سرای بیدان، طی دوره‌ای که وسایط نقلیه همچون امروز در دسترس نبوده، در گردنة دهبکری نقشی ویژه و حیاتی برای رهگذران و مسافرانی که از منطقه کرمان و بم به سمت جیرفت می‌رفته‌اند، داشته است. وضع امروزی این بنا بسیار نابسامان است و در شرف نابودی قرار دارد.
کد خبر: 67603
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcbf0b0.rhbzgpiuur.html
هنر نیوز
http://www.honarnews.com