هنر نیوز - مانع خروج دو بنای تاریخی مشهد از فهرست ثبت ملی شوید

مانع خروج دو بنای تاریخی مشهد از فهرست ثبت ملی شوید

«تخریب این یادگارانِ مشهدِ تاریخی، به‌دیگر سخن، نابودی شواهد تاریخ ارادت زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، بر اثر قصور و توجه نکردن کافی مسئولان در سال‌های گذشته اخیراً به خروج آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی منجر شده است، آن هم در مقطعی که دیدگان جهانی در پی انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال۲۰۱۷، نظاره‌گر اقدامات ما در گرامیداشت میراث فرهنگی و تمدنی این شهر است.»

به گزارش هنرنیوز،‌«متأسفانه در اطراف شهر مشهد هم بسیاری از این خانه‌ها و بافت‌های تاریخی را تخریب کردند. من که خود اهل مشهدم بر اثر این ساخت و سازهای جدید مکان مورد نظرم را گم می‌کنم. آثار قدیمی یا کلاً نیست و نابود شده یا ساخت و سازهای جدید جلوی نمود آنها را گرفته است. بافت تاریخی اطراف حرم مطهر امام‌رضا (ع) در مشهد مقدس دیگر مانند گذشته نیست....بافت‌های تاریخی هویت معماری هر کشوری است و در این که تخریب این بافت‌ها آسیب جدی به هویت فرهنگی هر کشوری وارد می‌کند، تردیدی نیست. در گذشته افراد و مسئولان شاید خیلی نسبت به این موضوع بی‌تفاوت بودند و از میراث فرهنگی مراقبت نمی‌کردند، این غفلت و تسامح موجب شد تا عده‌ای سودجو از فرصت بهره ببرند و به میراث فرهنگی کشور که منبع و کانی فرهنگی- تاریخی- هنری ما است، دستبرد بزنند.» اینها بخشی از سخنان حجت الاسلام هادی خامنه ای است و احتمالاً این حرف و سخن بسیاری از ساکنین و زائران است.

قصه هنگامی تلختر می شود که یکی از کارشناسان برجسته به طرح یکی از سرمایه گذاران مطرح در مشهد اشاره میکند که در تبلیغاتش، زائران به محض ورود به مشهد ابتدا به «مال»ها و مراکز تفریحی احداث شده توسط این شرکت می روند و لابد بعد از آن به یاد می آورند که اینجا شهر «ضامن آهو» است و اصلاً به چه قصدی به این شهر وارد شده اند؟! این رقابت برای ساخت مراکز خرید و تفریحی و زائر سرا و هتل آنچنان ادامه دارد که اینک بیش از ۸۰ درصد بافت‌ تاریخی تخریب شده است.

پیگیری های رسانه ای نشان می دهد ظاهراً کم نبودند خانه هایی که در طول این سالها از ثبت خارج شدند و بی سر و صدا تخریب شدند و به جای آنها آسمان خراش ها دهن کجی می کنند. و حال چند پرسش اساسی همچنان در اذهان باقی می ماند مگر چند کشور شیعه در جهان وجود دارد؟ و چند امام رضا و چند شهر مانندمشهد؟ چند بافت تاریخی با معماری شیعه در جهان باقی مانده است؟این همه های و هوی و عرض ارادت به امام رضا چه فرجام تلخی را رقم زده است برای بافت های تاریخی مشهد و قم و شیراز !ظاهراً سود و سودا حرمت نمیشناسد فرق نمی کند اصفهان، کاشان و تبریز و یزد باشد یا سه شهری که آرامگاه اهل بیت پیامبر در آن باشد و بیشترین گردشگر داخلی و خارجی در حوزه گردشگری مذهبی را به یمن حضور این بزرگواران پذیرا باشد.

و از آن مهمتر این پرسش مطرح می شود که چرا در دولتهای پیشین و دولت کنونی، سازمان میراث فرهنگی بافت تاریخی مشهد و بارگاه امام رضا(ع) را ثبت جهانی نکرد؟ بافت تاریخی مشهد تخریب شده آن هم نه یک هکتار و دو هکتار 80 درصد آن! و حالا هرچند اندک بناهایی هم باقی مانده تا کور سوی یاد و خاطره بافت قدیم را زنده نگه دارد، اما همین بناها نیز از افت و گزند تخریب بی نصیب نمانده اند. اکنون زمزمه هایی به گوش می رسد که دو بنای دیگر یعنی «کوزه کنانی» و «عزیز‌الله اُف» قرار است به سرنوشت سایر بافت تاریخی دچار شوند. یکی را از ثبت خارج کرده اند و دیگری را قرار است از ثبت خارج کنند. ظاهراً در طول این سالها کسی نسبت به تخریب بافت تاریخی مشهد واکنشی نشان نداد.

اما ظاهراً این دو بنا این شانس را دارند که از موهب توجه دوستداران میراث فرهنگی بهرهمند شوند و حتی بزرگان میراث فرهنگی هم دلنگران شان باشند.

در یکی از این واکنش‌ها به احتمال تخریب این دو بنای تاریخی، اعضای شورای راهبردی معماری و شهرسازی پژوهشکده ثامن، سید مهدی حجت، سیدمحمد بهشتی، لادن اعتضادی، زهرا اهری، مهرداد قیومی، کامبیز حاجی قاسمی و محمدرضا رحیم‌زاده در نامه‌ای به علی‌رضا رشیدیان، ‌استاندار خراسان رضوی از وی خواسته‌اند ادامه‌ی تخریب‌ها در این بافت را متوقف و از بافت‌ تاریخی مشهد محافظت کند.

در این نامه آمده است: «همه‌ کسانی که دغدغه‌ تداوم هویت بی‌همتای شهر مشهد را دارند، در این اوضاعِ نابسامان پیش آمده در کانون مرکزی شهر که ناشی از مداخلاتِ هویت‌زدایِ دهه‏‌های اخیر بوده است، متفق‌اند که پاس‌داشتِ اندک بناهای تاریخی برجای‌مانده در این شهر، به خصوص در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، کمترین انتظاری است که می‌توان از مدیران ملی و استانی به مثابه شرط لازم و نه کافی احیای بافت انسانی و فرهنگی و تجلی دوباره‌ی معنویت و قداست حرم مطهر رضوی در ساحات و شئون این کانون مقدس جهان اسلام داشت.

یقیناً اگر این امر به درستی تدبیر و به آن اهتمام نشود، به سبب نبود حداقل نشانه‌های تاریخی، ناگزیر گسیختگی ماهوی شهر و بافت پیرامون حرم مطهر را رقم می‌زند، بدیهی است که این گسست کالبدی، گسست‌های اجتماعی و آسیب‌های اعتقادی عمیقی را به دنبال خواهد داشت و نتیجه‌ی آن نیز تا سده‌ها باقی خواهد ماند. روشن است که اگر اکنون در این کار موفق نشویم آیندگان چه قضاوتی در باره‌ی ما خواهند داشت.

مشهدالرضا(ع) اکنون جز اندکی از بناها و بافت‌های ارزشمند تاریخی خود را که تجلی باورهای ایرانیان به ولایت و تشکیل یک کانون دینی و تبلور آن در قالب مدنیتی بر اساس معنویت اوست و حاصل تداوم تجربه‌ی طولانی زیست در آن است، در اختیار ندارد اما شوربختانه در این سال‌ها علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته، همین بقایای اندک نیز یک به یک با بهانه ‏های مختلف محکوم به زوال می‏‌شوند.

تخریب این یادگارانِ مشهدِ تاریخی، به‌دیگر سخن، نابودی شواهد تاریخ ارادت زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی، بر اثر قصور و توجه نکردن کافی مسئولان در سال‌های گذشته اخیراً به خروج آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی منجر شده است، آن هم در مقطعی که دیدگان جهانی در پی انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در سال۲۰۱۷، نظاره‌گر اقدامات ما در گرامیداشت میراث فرهنگی و تمدنی این شهر است.

تخریب خانه‌ی «اسماعیلی» در اوایل سال جاری، رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر خروج خانه‌ی «کوزه‌کنانی» از فهرست آثار ملی (که اکنون در مرحله‌ی تجدید نظر نهایی است) و خروج قریب‌الوقوع سرای «عزیزالله‌اف» از این فهرست تازه‌ترین پیامدهای این کم‌توجهی است.

از جنابعالی که به باور ما دغدغه‌ی این امر را دارید، صمیمانه استدعا داریم با تدبیر ویژه علاو ه بر دفاع از ساحت هویت تاریخی و فرهنگی شهر مقدس مشهد، به ویژه بافت فرهنگی و کالبدی پیرامونی حرم مطهر، از خروج خانه‌ی تاریخی «کوزه‌کنانی» (پرونده در آخرین مرحله تجدید نظردر دیوان عدالت اداری) و سرای تاریخی «عزیزالله‌اف» (تشکیل دادگاه اول) جلوگیری کنید و به این ترتیب علاقمندان و دلبستگان به تاریخ و فرهنگ این شهر را از این غصه و نگرانی برهانید.»

به گزارش هنرنیوز، در ادامه‌ی این اعتراضات حتی جمعی از دانشگاهیان مشهد مقدس نیز در نامه‌ای سرگشاده خواستار توجه و حفاظت از بافت تاریخی مشهد مقدس شدند.

در این نامه نیز آمده است؛«در زمانه‌ای که صدای هویت‌خواهی از هر سو بلند است و سودای بازگشت به خویشتن هم، افسوس است و درد که هر بار خاطرمان، از خبرِ خراب‌شدنی ناآرام شود. خاطری که به خاطره‌های شهر خوش است. خاطره‌هایی که راویِ سرگذشتِ شهر هستند و میراثی میان نسلی، شگفتا که چگونه به خودمان اجازه می‌دهیم که آیندگان را از این ثروت محروم کنیم و شهر را هر روز با خودش غریبه‌تر.

در میان بهت و افسوس اما پر امید، امضاءکنندگان این نامه بنا بر ندای وجدان و رسالت حرفه‌ای خود، با هدف پاسداری از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی مشهد، ‌پایتخت معنوی ایران و در راستای حفظ و نگهداری بناهای ارزشمند تاریخی آن به صراحت اعلام می‌کنیم که دو بنای تاریخی خانه‌ی «کوزه کنانی» (به ثبت شماره ۹۲۵۲ به تاریخ ۱۴ تیر ماه ۸۲) و سرای «عزیز‌الله اُف» (به شماره ثبت ۴۰۳۰ به تاریخ ۱۰ مهر ۸۰) از نظر تاریخی و شئون ملی واجد اهمیت هستند، تاکید بر صیانت از آن‌ها را مطالبه می‌کنیم.»