هنر نیوز - خیابان انصاری، گذر از یک شهرسازی ایرانی-اسلامی به یک اشتباه تلخ

مدیریت شهری قزوین از بافت تاریخی چه تصویری دارد؟

خیابان انصاری، گذر از یک شهرسازی ایرانی-اسلامی به یک اشتباه تلخ

اگرچه در کشورهای پیشرفته و شهرهای کشور خودمان بیش از نیم قرن است که احداث خیابان در بافت‌های تاریخی منسوخ شده است و اولویت با ارتقا کیفیت خیابان‌های موجود در بافت‌های تاریخی برای مردم است، متاسفانه در قزوین تخریب بافت های تاریخی به بهانه احداث خیابان همچنان دغدغه اصلی مدیران شهری است.

قزوین شهری است که سابقه احداث خیابان را-خیابان سپه امروزی- از دوره صفوی تجربه کرده است.آنگونه که در اسناد تاریخی آمده و اکنون نیز مشخص است:"خیابانی بوده است با نهرهای روان و درختان در اطراف ..." به طور کل خیابانی که اگر چه بافت شهری را شکافت اما تبدیل به مهم‌ترین و با ارزش‌ترین فضاهای شهری قزوین گردید.

درست در زمانیکه بیشتر شهرهای ایران با اپیدمی احداث خیابان در دوره پهلوی اول-خیابان‌های رضاخانی-در حال تغییرات اساسی بودند(تصویر۱و۲)، شهر قزوین به دلیل وجود تجربه طراحی چنین فضای شهری‌یی، جان سالم به در برد. هیچ یک از خیابان‌های احداث شده در این دوران بافت شهر را آنگونه که در دیگر شهرها اتفاق افتاد از بین نبرد.

احداث خیابان شهیدانصاری در فاز اول از سال ۱۳۵۰ش نقطه شروع تکرار یک تجربه اشتباه انجام نگرفته در دوران رضاخان، در شهر قزوین است. خیابانی با مقطع عرضی بالا و طولی که بافت تاریخی را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می کند. مانند اتفاقاتی که در شهرهای همدان، مشهد، شیراز و بسیاری شهرهای دیگر افتاد و هرگز قابل جبران نبوده و نخواهد بود.اجرای فاز اول و دوم آن در ۴۰ سال گذشته بخش‌های ارزشمندی از بافت تاریخی را از میان برد. و در کمال ناباوری، مدیریت شهری قزوین تصمیم به احداث بخش شرقی آن دارد.

موضوع دیگر کیفیت احداث این خیابان است شهرسازی ایرانی اسلامی-حداقل در شهر قزوین- ثابت کرده است که خیابان به عنوان یک فضای شهری مطرح است. کشورهای توسعه یافته و حتی مدیریت شهری شهرهای امروز ایران، تمام تلاش و انرژی خود را در این زمینه صرف می‌کنند تا با روش‌های مختلف مانند پیاده‌راه سازی، استفاده از ابزارهای تفریحی حضور مردم را در بافت تاریخی افزایش دهند. در حالی که احداث خیابانی چون شهید انصاری با وجود گذشت ۴۰ سال از شروع آن، به ویژه بخش غربی آن همچون بیابان بی‌آب و علفی است کهنه تنها مردم هرگز در آن حضور نخواهند یافت، بلکهبا معماری بدون هویت آن، به دنبال ایجاد هویتی نامعلوم است.

سوال اینجاست اگر احداث خیابان برای مردمی است که به دلیل افزایش خودرو نیازمند آن هستند، پس جایگاه مردمی که از این جریان دچار آسیب خواهند شد کجاست؟ ترک اهالی محلات، جایگزین شدن افراد غیربومی، ایجاد ناامنی و حضور مشاغل نامناسب، در اصیل‌ترین بخش‌های شهری اتفاقی است که فرهنگ و تاریخ یک شهر را دگرگون خواهد کرد.

در نهایت باید یادآوری کرد که روند اشتباه احداث کانال‌های عبور خودرو یا به اصطلاح مدیریت شهری خیابان در قزوین،موضوعی است که همچنان ادامه دارد. اگرچه در کشورهای پیشرفته و شهرهای کشور خودمان بیش از نیم قرن است که احداث خیابان در بافت‌های تاریخی منسوخ شده است و اولویت با ارتقا کیفیت خیابان‌های موجود در بافت‌های تاریخی برای مردم است، متاسفانه در قزوین تخریب بافت های تاریخی به بهانه احداث خیابان همچنان دغدغه اصلی مدیران شهری است.

انجمن دوستداران یادمان‌های ماندگار-انجمن تخصصی میراث فرهنگی در استان قزوین