هنر نیوز - رسانه ملی یک دهه چگونه اداره شد

عزت‌الله ضرغامی پس از بیش از 10 سال مدیریت رسانه ملی آخرین روزهای حضور خود در سازمان را پشت سر می‌گذارد و همین امر دلیلی شد تا مروری بر عملکرد وی داشته باشیم.

به گزارش هنرنیوز ، 16 آبان ۹۳ که از راه برسد، مدت زمان ۱۰ سال و پنج ماه و ۱۳ روزه ریاست سیدعزت‌الله ضرغامی بر سازمان صداوسیما به پایان می‌رسد. سوم خرداد ۸۳ بود که او از سوی مقام معظم رهبری پس از علی لاریجانی به عنوان رییس سازمان صدا و سیما منصوب شد و با پایان دوره پنج ساله، چند ماه بعد حکم ریاست او در ۱۶ آبان ۸۸ از سوی رهبر معظم انقلاب تمدید شد.

در نشست تقدیر مدیران کمیته ملی المپیک از ضرغامی که به نظر می‌رسید آخرین حضور خبری او در دوران ریاستش باشد، از او خواستیم مهم‌ترین اقدامات ۱۰ سال اخیر خود را در سرفصل‌هایی برشمرد و او پیشنهاد داد به جای پاسخ کوتاه شفاهی، پاسخ مفصل خود را به صورت مکتوب در اختیار ما بگذارد و این اجازه را به مهر داد که این اطلاعات را به نقل از او منتشر کند.

البته بخشی از این توضیحات مقدمه ضرغامی بر کتاب «راوی صادق» است که به گزارش عملکرد ۱۰ ساله او در سازمان صداوسیما می‌پردازد.

در این گزارش هم از توضیحات مکتوب ضرغامی بهره گرفته‌ایم و هم به صورت سرفصل‌وار مهم‌ترین اقدامات او در ۱۰ سال گذشته در حوزه سیاست‌های کلان، معاونت سیما، معاونت صدا، معاونت امور استان‌ها، معاونت برون مرزی، معاونت سیاسی، معاونت آموزش و پژوهش، معاونت رسانه‌‌های مجازی، مرکز امور بین‌الملل، مرکز موسیقی و سرود و معاونت توسعه و فناوری رسانه بررسی کرده‌ایم.

رسانه ملی اکنون جایگاهی حاکمیتی و چند وجهی دارد

ضرغامی در توضیحات مکتوب خود می‌گوید: فراز و نشیب حوادث ۱۰ ساله گذشته در سطح ملی و جهانی و نحوه مواجهه رسانه ملی با آنها، نشان می‌دهد نقش این سازمان در پهنه ملی و بین‌المللی تا چه میزان حساس و تعیین کننده است. جایگاه امروز صدا و سیما در نظام جمهوری اسلامی ایران جایگاهی حاکمیتی و بسیار گسترده و چند وجهی است.

وی می‌افزاید: امروز، رسانه ملی در اداره کشور و تنظیم معادلات قدرت تاثیر به سزایی دارد و در جایگاه یک وزنه تعادلی بین قوا عمل می‌کند. به عبارت دیگر از نقش محوری صدا و سیما در ایجاد هماهنگی و رفتار متوازن قوای سه گانه نباید غافل ماند؛ نقشی که ریشه در اتصال مستقیم این سازمان با مقام معظم رهبری دارد. رسانه ملی به دلیل ارتباط بی واسطه با رهبر معظم انقلاب، مهم‌ترین عامل برای تثبیت مسیر راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران و جلوگیری از انحرافات و جهت گیری‌های نادرست است.

مهار بحران‌های خطیر با هدایت‌های رهبرانقلاب

رییس سازمان صدا و سیما تصریح می‌کند: رسانه ملی با تکیه بر تجارب سالیان طولانی در دل حوادث و رخدادهای پرفراز و نشیب انقلاب اسلامی، اینک به قدرت مدیریت و مهارکنندگی بسیار بالایی در قبال عملیات روانی دشمن دست یافته است. در فتنه سال ۱۳۸۸ و در مقابله با کنشگران متنوع و متعدد و پرقدرتی که در صحنه سیاسی پرتلاطم آن روز ایفای نقش می‌کردند و عملا آب در آسیاب دشمن می‌ریختند، صدا و سیما ثابت کرد که با اتکا به لطف الهی و هدایت‌های رهبری معظم می‌تواند به تنهایی بحران‌های بسیار خطیر را مهار و مدیریت کند.

وی ادامه می‌دهد: سازمان صدا و سیما عامل مهم و قدرتمندی در بسیج عمومی مردم و کشور در بزنگاه‌های حساس تاریخ معاصر این مرز و بوم است و با عملکرد خود نشان داده که ظرفیت‌های دینی و فرهنگی جامعه را می‌شناسد. امروزه، صدا و سیما از یک ساختار قدرتمند، متمرکز و هوشمند برای جریان‌سازی و تولید گفتمان متناسب با شرایط انقلاب در حوزه تولیدات فرهنگی و هنری برخوردار است و رسانه ملی با توجه به تولیدات فراوان هم افزایی خود این قابلیت و قدرت را دارد که با تولیدات همسو با اهداف ارزشمند نظام، در هدایت مردم و خنثی‌سازی جریان‌های منحط و منحرف، موفق و موثر ظاهر شود.

ارتباط ماموریت‌های خطیر رسانه‌ملی با سرنوشت ملت

ضرغامی اضافه می‌کند: بنابراین اگر ما امروز از صدا و سیما صحبت می‌کنیم، در واقع از پدیده‌ای جدید و منحصر به فرد در جمهوری اسلامی ایران سخن می‌گوییم که علاوه بر وظایف معمولی و طبیعی یک سازمان رادیویی و تلویزیونی، ماموریت‌های بسیار سنگین و خطیری از آن انتظار می‌رود که با کیان نظام و سرنوشت ملت ارتباط پیدا می‌کند.

رییس صدا و سیما توصیه‌هایی نیز برای مدیران این سازمان دارد: مدیران و کارشناسانی که در رسانه ملی کار می‌کنند باید بهتر از هر کسی به ابعاد، اهمیت و حساسیت ماموریت خود آگاه باشند، در غیر این صورت سامانه و ظرفیت بسیار عظیمی که برای ثبات و هدایت کشور طراحی شده است، به یک مجموعه کم اثر و کم خاصیت و صرفا برای ایجاد سرگرمی و یا بعضی آموزش‌های خاص تقلیل می‌یابد.

وی ادامه می‌دهد: یکی از ظرایف مدیریت در رسانه ملی، رفع تزاحم میان ارزش‌ها است. گاه در تمشیت امور رسانه دو راهی‌هایی بروز می‌کند که قدرت تشخیص بالا و بصیرت لازم ـ که ما از آن به «اجتهاد رسانه‌ای» تعبیر می‌کنیم ـ مورد نیاز است. عبور سالم از این بزنگاه‌های اندیشه سوز و مسئولیت آفرین، هنر یک مدیر رسانه است. ذکر یک نمونه در این زمینه کافی است تا اهمیت این موضوع به درستی درک شود.

ضرغامی در توضیحات بیشتر می‌گوید: در سال ۸۸ و در جریان حوادث فتنه، حادثه شوم پاره کردن تصویر حضرت امام (ره) و نیز آتش زدن تکیه عزاداری حضرت امام حسین (ع) به وقوع پیوست. در برخورد با این رخداد، یک دو راهی و چالش جدی به وجود آمد. از یک سو به مقدسات این ملت توهین شده بود و انعکاس آن در رسانه موجب اشاعه پلشتی و اسائه ادب به ساحت امام (ره) و حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) بود و از سوی دیگر لازم بود مردم از این حادثه سوء مطلع شوند تا به عمق فاجعه ای که در کمین انقلاب بود، پی ببرند.

چگونگی مدیریت رسانه ای اتفاقات سال ۸۸

وی تصریح می‌کند: اما به درستی چگونه می‌شد اجازه داد این هتک حرمت در منظر یک ملت قرار بگیرد. دو راهی طاقت سوزی در مسیر تصمیم گیری به وجود آمد. لکن سرانجام با تکیه به تشخیص و اجتهاد رسانه‌ای در صحنه و علی‌رغم مخالفت برخی از مسئولان کشور تصمیم گرفته شد این هتک حرمت به نمایش درآید. از آنجا که اخلاص در این کار وجود داشت بحمدالله نتیجه این تصمیم سخت به بار نشست و موجب اطلاع و آگاهی عمومی جامعه نسبت به عمق فاجعه و خطر شد و نهایتا حماسه شیرین و غرورآفرین ۹ دی را به دنبال آورد. پیش بینی این شیرینی در قبال آن تلخی سهمگین کار آسانی نبود. مدیریت در رسانه ملی به یک معنا عبور از این گردنه های سخت و طاقت فرساست.

او یادآور می‌شود: برگزاری مناظره‌های انتخاباتی با توجه به سبک و شیوه جمهوری اسلامی ایران یک کار کاملا جدید و دارای پیام در سطح جهانی بود. حوادثی که در سال ۸۸ روی داد، خیلی‌ها را به این نتیجه رساند که به منظور جلوگیری از مسائل مشابه امنیتی، مناظره‌های انتخاباتی در سال ۱۳۹۲ برگزار نشود. اما صدا و سیما علیرغم این نگرانی ها و با اعتماد به نفس کامل، با طراحی بسیار دقیق اقدام به برگزاری مناظره ۸ نفره میان نامزدهای کرد و برای اولین بار عدالت رسانه‌ای را در حد ثانیه در یک گستره طولانی و بیش از ۱۰ ساعت مناظره در مقابل چشم جهانیان قرار داد.

بنا به این گزارش در حوزه معاونت سیما، ضرغامی کارنامه بهتری ارائه کرده که به صورت خلاصه می‌توان از ایجاد نسل دوم شبکه‌های تلویزیونی و شبکه‌های دیجیتال نام برد.

راه اندازی شبکه‌ قرآن و معارف که زمانی برنامه‌های آن در قالب یک ساعت و بعدها ۶ ساعت در روز از شبکه دو سیما روی آنتن می‌رفت، در دومین سال حضور ضرغامی در رسانه ملی صورت گرفت و این شبکه از مهر سال ۱۳۸۴ به صورت ۲۴ ساعته روی آنتن مستقل، پخش برنامه‌های خود را آغاز کرد.

راه‌اندازی ۱۱ شبکه جدید سراسری

اما نهضت راه‌اندازی پشت سر هم شبکه‌های نسل دوم از اسفند ۸۹ و با افتتاح رسمی شبکه مستند سیما آغاز شد. شبکه‌ای که ضرغامی آن زمان پیش‌بینی کرده بود یکی از پر بیننده‌ترین شبکه‌ها خواهد شد. شبکه «شما» نیز در فاصله کوتاهی پس از این افتتاح شد.

در ادامه شبکه «بازار» بود که پخش رسمی خود را در ۲۹ آبان ۹۰ آغاز کرد. شبکه سراسری «نمایش» نیز پس از این در بهمن ۹۰ به دست رییس جمهور وقت راه ‌اندازی شد.

محمود احمدی نژاد همچنین بعد از این در مراسم افتتاح همزمان دو شبکه جدید دیگر با نام‌های ورزش و پویا حضور داشت و در ۲۸ تیر ۹۱، مصادف با ایام شعبانیه این دو شبکه به فهرست شبکه‌های تلویزیون ایران اضافه شدند.

شبکه بعدی که راه‌اندازی شد، «سلامت» بود که به صورت دیجیتالی و با محوریت اصلی پزشکی و سلامت جامعه و خانواده و بهداشت فردی به صورت تخصصی، از ۱۲ اسفند ۹۱ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.

از آن زمان زمزمه‌هایی برای راه‌اندازی شبکه اختصاصی سریال و همچنین تاسیس شبکه‌ای با محوریت نشاط و سرگرمی به گوش می‌رسید و این خبرها ابتدا با راه‌اندازی رسمی شبکه «تماشا» همزمان با شبکه سلامت و بعد با افتتاح شبکه «نسیم» در اردیبهشت سال ۹۳ رسمیت پیدا کرد. مراسم افتتاح این شبکه در استان کردستان برگزار شد.

ضرغامی کدام شبکه‌ها را افتتاح رسمی نکرد

این‌ها پایان فعالیت‌های معاونت سیمای سازمانی که ضرغامی هدایت آن را برعهده داشت نبود و شبکه افق سیما همزمان با ماه رمضان امسال پخش آزمایشی خود را آغاز کرده و شبکه HD نیز از خرداد ۹۳ با پخش آزمایشی مسابقات لیگ جهانی والیبال و جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ فعالیت خود را آغاز کرده است. گرچه ضرغامی در آخرین ماه‌های ریاستش در صداوسیما، اصراری به افتتاح رسمی این دو شبکه پیش از آمادگی کاملشان نداشت و در عوض کانال کردی شبکه سحر را افتتاح کرد.

تولید و پخش ۱۴۰۰ فیلم تلویزیونی از جمله دیگر فعالیت‌های ۱۰ ساله سازمان صدا و سیما است و همچنین می‌توان از رشد ۵ برابری تولید انیمیشن، رشد ۶۱ درصدی تولید مجموعه‌های نمایشی در ژانرهای پربیننده، رشد سه برابری مجموعه‌های نمایشی با موضوع انقلاب اسلامی، رشد ۴ برابری تولیدات نمایشی دفاع مقدس، تولید و پخش ۲۰ سریال فاخر تاریخی، نوآوری در تولید مجموعه‌های نمایشی بلند شبانه براساس داستان واحد، رشد ۲.۵ برابری تولیدات طنز، رشد ۶.۳ برابری برنامه‌های سلامت محور، رشد ۷ برابری برنامه‌های ورزشی، رشد ۵.۲ برابری برنامه‌های قرآنی و معارفی، رشد ۲.۴ برابری تولیدات مستند، راه‌اندازی ۵۶ عنوان برنامه جدید ترکیبی و گفتگومحور جریان ساز، رشد ۲.۵ برابری برنامه‌های خانواده، رشد ۲.۳ برابری برنامه‌های علمی و خانواده و رشد ۴.۲ برابری برنامه‌های کودک و نوجوان به عنوان توفیقات تلویزیون نام برد.

بنیانگذاری جشنواره بین‌المللی تلویزیونی جام جم سیما، برگزاری طرح ملی و چند رسانه‌ای قرآنی ۱۴۴۱ تا ۱۴۴۸، راه‌اندازی سیستم راهنمای الکترونیکی برنامه‌ها (EPG) در شبکه ها، روتوسکوپی، ساماندهی مجریان، راهیان نور و برکشیدن فرهنگ مشاعره و تحول در عرصه شعر و ادبیات فارسی نیز از جمله دیگر فعالیت‌های قابل توجه سیما در ۱۰ سال اخیر است.

ابتکار در حوزه سریال‌سازی و ایجاد ژانر ماورایی

ضرغامی در زمینه این فعالیت‌ها نیز اظهار می‌کند: نهضت تولید فیلم‌های تلویزیونی یکی از اقدامات رسانه طی دهه گذشته برای افزایش مزیت‌های رقابتی آن بوده است. امروز بالغ بر ۲۰۰۰ فیلم تلویزیونی که معادل تولید تمام تاریخ سینمایی کشور است، تولید شده است. برخی از این فیلم‌ها به لحاظ ویژگی‌های حرفه‌ای در سطح بالایی قرار دارند و علی‌رغم هزینه تولید پایین، بسیاری از آنها توانستند در جشنواره‌های مهم ملی و بین المللی، امتیازات بالایی را کسب کنند. با شکل‌گیری این نهضت، فیلم‌های ماندگاری خلق شد و گردش مالی در حوزه سینمای کشور افزایش یافت، هزاران شغل ایجاد شد و سینمایی که دچار ورشکستگی و رکود بود، رونق یافت.

از «او یک فرشته بود» و «کمکم کن» تا «رستگاران» و «نرگس»

وی ادامه می‌دهد: با توجه به نیاز مخاطبان، پرداختن به بحث‌های عمیق‌تر معارفی در دستور کار قرار گرفت. ژانری با پرداختن به موضوعات خاص اعتقادی و ماورایی نظیر برزخ، معاد، شیطان و... به وجود آمد و سریال‌هایی نظیر «او یک فرشته بود»، «اغما»، «آخرین گناه»، «صاحبدلان»، «روز حسرت»، «کمکم کن» و... تولید و با استقبال فراوان مواجه شد.

ضرغامی یادآور می‌شود: در حوزه کارهای نمایشی پرمخاطب شبانه، با تکیه بر متن‌های غنی، مجموعه‌های ۶۰ و حتی ۹۰ قسمتی به صورت یک درام پیوسته و نه اپیزودیک (داستان‌های منقطع و مستقل) تولید شد. مجموعه‌هایی نظیر «رستگاران»، «دلنوازان»، «نرگس»، «ترانه مادری»، «فاصله» و... از این زمره‌اند. همچنین به مجموعه‌های نمایشی با موضوع انقلاب و تاریخ معاصر ایران توجه ویژه‌ای شد و بیش از ۳۰ سریال در این زمینه تولید شد و به روشنگری درباره دوران تاریک دیکتاتوری وابسته پهلوی اول و دوم پرداخته شد. فقط در ۵ سال اول، بالغ بر ۲ برابر کل تولیدات گذشته سازمان با موضوع پهلوی، تولید و پخش شد.

رییس سازمان صداوسیما یادآور می‌شود: در حوزه پویانمایی و تولید انیمیشن که اهمیت خاصی در تربیت فرزندان و نوباوگان کشور دارد و خود یک ساختار مهم برنامه سازی است، سرمایه گذاری ویژه‌ای صورت گرفت و تولید انیمیشن در تهران و استان‌ها به ۲۰ هزار دقیقه در سال رسید که حاکی از رشد ۷ برابری است. در این زمینه اقدامات و سرمایه گذاری‌های لازم اعم از آموزش نیروها در سراسر کشور، آموزش‌های فنی و ایجاد امکانات رایانه‌ای صورت گرفت. مراکزی که قبلا تنها چند دقیقه انیمیشن می‌ساختند، امروز دَه‌ها ساعت تولید دارند و برخی از آنها به قطب تولید انیمیشین کشور تبدیل شده‌اند. در حال حاضر برخی از مراکز صداوسیما در استان‌ها به تنهایی معادل بعضی از کشورهای دنیا انیمیشین تولید می‌کنند. تولید فیلم‌های سینمایی فاخر صبا فیلم در دستور کار قرار گرفت و با راه‌اندازی شبکه پویا بستر مناسبی برای جذب مخاطب کودک، نوجوان و حتی خانواده‌های ایرانی و نیز استفاده موثر از این تولیدات فراهم شد.

سریال‌های فاخری که ساخته شدند

ضرغامی ادامه می‌دهد: مجموعه‌های نظیر «یوسف پیامبر»، «مختارنامه»، «بشارت منجی»، «دکتر قریب»، «در چشم باد»، «کلاه پهلوی»، «شیخ بهائی»، «نردبانی بر آسمان»، «مدار صفر درجه»، «شهریار» و... با سرمایه گذاری و مساعی فراوان تولید شد و برخی از این سریال‌ها توفیقات فراوانی در سطح جهانی و منطقه‌ای پیدا کردند.

وی یادآور می‌شود: در حال حاضر عملکرد سیما در حوزه برنامه‌های نمایشی به بیش از ۲۵۰۰ ساعت در سال رسیده که البته توان و ظرفیت موجود تولید به مراتب بیش از این مقدار است.

تاسیس ۱۵ شبکه رادیویی سراسری در فرصت ۱۰ ساله

در حوزه معاونت صدا نیز فعالیت‌های قابل ذکر رادیو با تاسیس شبکه صدای آشنا در سال ۸۳ آغاز شد و به مرور با تاسیس ۱۵ شبکه دیگر از جمله ندای اسلام، اقتصاد، آوا، رادیو اینترنتی ایرانصدا، نوا، تلاوت، نمایش، فصلی، کتاب، دانش، خانواده، صبا، گلچین و کودک و نوجوان ادامه پیدا کرد.

افزایش تنوع برنامه‌ها از ۳۰۰ عنوان به ۱۲۲۲ عنوان برنامه، راه‌اندازی موزه رادیو، برگزاری ۱۰ دوره مسابقه «قرآن کتاب زندگی»، جهانی شدن صدا، ساماندهی و دسته‌بندی موضوعی ۵۰ هزار قطعه موسیقی، تدوین کتاب «اطلس محتوایی»، تأسیس نهاد «نغمات آیینی»، تدوین بیش از ۲۰ جلد کتاب «راهنمای برنامه سازی صدا»، قرار گرفتن ۲۰ شبکه رادیویی با راهنمای EPG بر گیرنده‌های دیجیتال و تولید ۲۵۰ برنامه در سال با موضوعیت شعر و ادبیات نیز از دیگر اقدامات مهم رادیو در دوران ۱۰ ساله حضور ضرغامی است.

فرمان خاموشی به سیستم‌های آنالوگ

اتفاقات مهم در معاونت توسعه و فناوری سازمان صدا و سیما، رویدادهایی بودند که تاثیر محسوس آنها را در خارج از سازمان نیز می‌توان حس کرد. به ویژه گذر از سیستم آنالوگ به دیجیتال که با نصب و راه‌اندازی ۲۰۳ استودیویی رادیویی و ۱۳۹ استودیوی تلویزیونی رخ داد. تبدیل ۶۴ فرستنده لامپی AM به ترانزیستوری، گسترش فرستنده‌های تلویزیونی آنالوگ از ۱۰ هزار و ۳۰۰ به ۲۶ هزار و ۸۰۰ دستگاه و گسترش فرستنده‌های رادیویی FM از ۲هزار و ۵۰ به پنج هزار و ۱۰۰ دستگاه نیز دیگر حرکت موثر در این معاونت بود.

انقلاب «تلویزیون دیجیتال» با ۸۴ درصد پوشش جمعیتی کشور، راه‌اندازی ماهواره «ایران‌ست» با حفظ نقطه مداری ۲۶ درجه، افزایش ناوگان (SNG) از ۷ به ۳۱ دستگاه و راه‌اندازی ۴۲ سامانه آپ لینک جدید را نیز می‌توان جزو دیگر اقدامات قابل ذکر معاونت توسعه و فناوری رسانه نام برد.

از جمله فعالیت‌های دیگر معاونت توسعه که مجالی برای توضیح هر کدام از سرفصل‌های آن در این گزارش وجود ندارد، می‌توان از طراحی و راه‌اندازی زیرساخت‌های تولید انیمیشن در تهران و ۲۶ مرکز، ایجاد ۱۷ استودیوی ویژه تولید موسیقی در تهران و مراکز، به‌کارگیری فناوری پیشرفته استودیوی مجازیدر ۲۰ مرکز تولید، تحویل بنیادین در بهره‌گیری از ظرفیت‌های ماهواره‌ای، ایجاد زیرساخت راهبردی سیگنال رسانی زمینی بر بستر فیبر نوری، احداث مجموعه ۱۲ اسفند برای شبکه‌های جدید نسل سوم با فناوری پیشرفته، راه‌اندازی و مدیریت ۵۳۰ پایگاه صوتی و تصویری، پخش زنده شبکه‌های رادیو تلویزیونی بر بستر شبکه جهانی اینترنت، راه‌اندازی و به کارگیری سامانه اتوماسیون در ۱۱۲ استودیوی رادیویی و تلویزیونی، ایجاد زیرساخت فنی برای راه‌اندازی ۳۶ شبکه جدید رادیویی و تلویزیونی و توسعه و ساخت ۱۶۲ هزار متر مربع سازه ویژه فنی، طراحی و اجرای چرخه ایمن سیگنال رسانی، طراحی و اجرای پروژه ایمن‌سازی