تاملی کوتاه بر تالیف «با چراغ و آینه؛ در جست‌وجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران»؛
شب و ماه
روزنامه ایران , 26 خرداد 1392 ساعت 16:02
حسن گوهرپور در تحلیلی در روزنامه ایران امروز (26 خرداد ماه) نوشته است، هنرمند آیا اساساً «کنشگر» است و نقش «فاعل شناسا» دارد یا انسانی است که «واکنش»های او نسبت به اطراف، هنرش را می‌سازد و سامان می‌دهد؟
البته می‌توان نگاهی بینابینی هم در این میانه برگزید، نگاهی که هم هنرمند را کنشگر می‌داند هم واکنش نشان دهنده؛ این مسأله و پرداختن به آن، در ادبیات ایران همیشه مطرح و مورد تأمل بوده است. به دیگر معنا، کنشگری و واکنش داشتن نسبت به مفاهیم و مصادیق پیرامونی مقوم هستی اثر هنری است.
خیابان دو طرفه شعر
«با چراغ و آینه؛ در جست‌وجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران» تالیف دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در بخش‌های مهمی به همین کنش‌ها و واکنش‌ها می‌پردازد؛ اما نه فقط در ادبیات ایران؛ بلکه دایره را گسترده‌تر کرده و تاثیر و تاثر ادبیات ایران را در مقایسه و نشان‌دادن مصادیق با شعر فرنگی مورد کندوکاو قرار می‌دهد. این شاعر و محقق در جمله‌ای که پشت جلد کتاب نگاشته تاکید می‌کند که «تمام تحولات شعر مدرن در قرن اخیر تابعی است از متغیر ترجمه اشعار» و این موضوع، طرح مسأله‌ای است که اگرچه چندان بکر به نظر نمی‌رسد؛ اما با رویکردی که دکتر کدکنی به موضوع دارد، این معنا را می‌دهد که ادبیات ایران در دوران معاصر تاثیر زیادی از ادبیات فرنگی داشته است. این تاثیرپذیری البته از منظر دکتر کدکنی از موارد «ناگزیر» است. وی برای تاکید بر این موضوع در بخشی از مقدمه کتاب هم می‌نویسد: «شعر مانند هر هنر دیگری خیابانی است دوطرفه. از یک سو هنرمند در حرکت است و از سوی دیگر جامعه و تاریخ. اگر از طرف مقابل نشانی از پذیرفته شدن دیده نشود، هنر راستین به سامان نرسیده است. در شکل یک طرفه ماجرا، همه‌کس می‌تواند نظریه‌پردازی کند و خود را نامزد جایزه نوبل بداند. راه از آن طرف تا بی‌نهایت همیشه باز است.»
تاثیر و تاثر متقابل
موضوع بخش قابل توجهی از کتاب همانگونه که ذکرش آمد «تاثیر و تاثر متقابل» است. این فرایند البته در این کتاب به عنوان فرایند نکوهش شده‌ای مورد بررسی قرار نگرفته و معرفی نشده، بلکه در سطحی گسترده به طرح این موضوع پرداخته که ادبیات معاصر ایران - بر عکس روزگار گذشته و قرون میانی - از ادبیات فرنگی تاثیر فراوانی پذیرفته است. بیراه نیست اگر عنوان کنیم که تا به حال نشده محققی با این ابعاد گسترده، به موضوع تحولات شعر فارسی و تاثیرپذیری شعر فارسی از شعر اروپایی پرداخته باشد؛ که دکتر کدکنی در این کتاب، به آن اشاره کرده و ریشه تمام تحولات شعر ایران را در یک سده گذشته در تاثیرپذیری از ادبیات خارجی مورد پژوهش قرار داده است؛ ذکر این نکته البته ضروری است که این محقق، تحولات را در سطوح مختلف مثل واژگان، سبک‌ها و مضامین متاثر از شعر فرنگی نیز برشمرده است. شاید اگر از منظر یک محقق ادبیات تطبیقی بخواهیم به این کتاب نگاهی بیندازیم، رویکرد کتاب را در بخش‌های مهم آن درخواهیم یافت، رویکردی که تاکید می‌کند اگرچه ما روزگاری تاثیر بر ادبیات و اندیشه جهان داشته‌ایم اما در دوره‌ای هم (با اشاره به ۲۴۱ کتاب که از قول تقی‌زاده می‌گوید: «ایرانی باید ظاهراً، باطناً، جسماً و روحاً فرنگی شود و بس») تاثیر فراوانی پذیرفته‌ایم که البته این تاثیرپذیری مورد سرزنش هم نیست؛ یا بتوان اینگونه هم برداشت کرد که در تمام کتاب منظور مولف این است که ما بدون شناخت شعر فرنگ نمی‌توانیم به شناخت شعر معاصر ایران برسیم. دکتر کدکنی تلاش می‌کند مدافع این موضوع باشد که خلاقیت کسی را که تاثیر می‌گیرد نباید نادیده انگاشت و این به معنای نداشتن توانمندی ادبی در فرد تاثیرپذیرفته نیست.
ادامه دارد
کد خبر: 59675
آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcbs0bs.rhb9zpiuur.html