در آخرین اثر عباس کیارستمی به نام «مثل یک عاشق» تحرک و گفتگوهای زیادی وجود دارد. همانند فیلم سال گذشتهاش «کپی برابر اصل» که در شهر توسکانی فیلمبرداری شده بود، در این فیلم هم – که در جشنواره فیلم کن در ماه میگذشته نمایش داده شد و همچنین در جشنواره فیلم نیویورک نیز به نمایش درآمد – کارگردان در شهر توکیو و با بازیگرانی تمام ژاپنی کار کرده است. اما حتی بسیار دور از خانه، کیارستمی، هنوز همان کیارستمی است.
آیا شما باز هم حاضرید با برخی محدودیت ها در ایران کار کنید؟ اگر این محدودیتها نبودند، من خود شخصاَ در ایران میماندم و همان جا کار میکردم. بنابراین فکر میکنم همه ما به نوعی راه حلی برای رفتن به خارج و کار کردن پیدا کردهایم. بعضی از مردم در ایران ماندند و با شرایط موجود کنار آمدند و سعی کردند در همان شرایط به کارشان ادامه دهند. اما بعضی همانند من تصمیم به رفتن گرفتند تا در جای دیگری کار کنند و بعضی نیز کشورشان را ترک کردند و فقط به زندگی ادامه دادند! من هیچ کدام از آنها را مورد قضاوت قرار نمیدهم. هر کدام از ما کاری را که میتوانستیم انجام دادیم، چاره دیگری نداشتیم.
نمایی از فیلم «مثل یک عاشق» سال گذشته وقتی که فیلم «جدایی نادر از سیمین» اسکار را برد، این جایزه توجهات زیادی را از سراسر جهان معطوف به سینمای ایران کرد. درست هفته گذشته شنیدیم ایران بخاطر تحریم از این فستیوال کناره گیری کرده است. من دوست دارم بدانم که به نظر شما آیا این مسأله مشکلی برای سینمای امروز ایران است یا خیر؟ حقیقت این است که این شرایط در ایران بسیار جدی است، اما فکر نمیکنم این اتفاق ضربه سختی را وارد کند. فکر میکنم آن چیزی که در حال حاضر در ایران مهم است، بقای اقتصادی این کشور است. مردم در فشار هستند و همین طور صنعت سینما. بزرگترین مسأله برای سینمای ایران این است که راهی برای بقا پیدا کند. پس این اتفاق در زمان صلح میتواند عواقبی را به همراه داشته باشد، ما در جنگ بسر میبریم، حتی اگر جنگ سرد باشد. پس این اتفاق تأثیری روی ما نگذاشته است.
نمایی از فیلم «مثل یک عاشق»
بیایید به صحبت راجع به فیلمهایتان برگردیم. در آمریکا بیشتر استودیوها، فیلمها را به این دلیل که دیجیتال نیستند رها میکنند. خیلی از فیلم سازانی که قبل از اینکه صنعت دیجیتال عمومی شود، فعالیت میکردند این موضوع را به عنوان یک مشکل میپنداشتند. اما شما قادر بودید خودتان را با این شرایط وقف دهید چرا که اخیراَ از این صنعت استفاده کردهاید. آیا شما فکر میکنید تحول فیلم سازی به صنعت دیجیتال یک قدم مثبت است؟
سینما نیازی به هیچ چارچوب یا راه مشخصی برای بقای خود ندارد و با هر تحولی خودش را وفق میدهد. پس برای من بله، من از دیجیتال استفاده میکنم. باید به شما بگویم ۴۰ سال پیش وقتی شروع به فیلم سازی کردم، اگر صنعت دیجیتال وجود داشت، از آن استفاده میکردم. پس این راهی ست برای کار کردن. مفهوم فیلم ساختن همچنان ارجح است بر ابزار فیلم سازی. ابزارها در طول زمان تغییر میکنند، اما شما روش کار خودتان را دارید بدون توجه به ابزاری که به شما داده میشود.
به دلیل تجربه زیاد شما و کارهایی زیادی که انجام دادهاید، توقعات مخاطبان نیز به همان نسبت بیشتر میشود. هنگامی که شما شروع به ساخت یک پروژه جدید میکنید، چگونه متوجه میشوید که فیلم شما از پس این چالش بر میآید؟ این برمی گردد به پیدا کردن یک چالش جدید. این تنها دلیلی است که من به فیلم ساختن ادامه میدهم، اهمیتی ندارد در چه کشوری و با چه زبانی. من به یک تجربه جدید نیاز دارم. نیاز دارم چیزی را بسازم که قبلاَ تجربه نکرده باشم، در غیر اینصورت من راههای دیگری برای نشان دادن خود دارم. من عکاسی میکنم و شعر هم میگویم، هر کدام از اینها برای من کافیست تا در زندگیام به آرامش برسم. اما اگر من به فیلم سازی ادامه میدهم به این دلیل است که نیاز به تجربهها و چالشهای جدید دارم و من به پیدا کردن آنها ادامه میدهم.
درست قبل از اینکه شما بیایید در حال توضیح دادن صحنهای از فیلم جدیدم به مترجمم بودم. داشتم از او میپرسیدم نظرش راجع به این صحنه چیست، چرا که ایده پروژه بعدی من بسیار ضد سینمایی است، اما درست به همین دلیل است که برای من بسیار جالب و چالش آمیز است.
مصاحبه کننده: اریک جان
ترجمه: یاسین پورعزیزی- حامد روح بخش