هنر نیوز - رويكرد تطبيقي آراي ابن‌خلدون و منتسكيو

كتاب «فلسفه اجتماعي (رويكرد تطبيقي آراء ابن‌خلدون و منتسكيو)» نوشته مريم رحيمي سجاسي، تهيه شده توسط دانشگاه باقرالعلوم(عليه‌السلام) از سوي موسسه بوستان كتاب تجديد چاپ شد. موضوع اين اثر، شاخه‌اي از علوم اجتماعي است كه محور مطالعه آن را زندگي اجتماعي تشکيل مي‌دهد. اين دانش براي بررسي موضوع خود از سه منبع معرفتي عقل، حس و شهود استفاده مي‌كند.
به گزارش هنر نیوز به نقل از ايبنا ، فلسفه اجتماعي اگرچه از ابتداي ظهور جامعه‌شناسي، خارج از دنياي علم قرار گفت؛ اما فارغ از معناي مصطلح علم (Science) و خارج از معيارهاي جامعه‌شناسي مدرن مي‌توان آن را جامعه‌شناسي ناميد كه به علت استفاده هم زمان از عقل و تجربه، داراي حوزه‌هاي فراتر ‌از جامعه‌شناسي مدرن است. به اين ترتيب، آثار بسياري از فيلسوفان ـ‌كه در ادامه مباحث فلسفي خود به مطالعه جامعه پرداخته‌اند- جزو آثار جامعه‌شناسي قلمداد مي‌شود.
منتسكيو و ابن‌خلدون، بر خلاف پيشينيان، بدون ورود به مباحث فلسفي، به نظريه‌پردازي در مورد جامعه پرداخته‌اند؛ اما از آن جا كه به خلاف ادعاي خود، در كنار روش تجربي از روش عقلي هم استفاده كرده‌اند، از سوي جامعه‌شناسان مدرن، به عنوان جامعه‌شناس شناخته نشده‌اند؛ در حالي كه خارج از معيارهاي جامعه‌شناسان مدرن، مي‌توان آنها را جامعه‌شناس ناميد.
بر اساس مطالب كتاب، اين دو انديشور، علاوه بر اين كه عنوان يك‌ساني دارند و هر دو مورد جفاي جامعه‌شناسان مدرن قرار گرفته‌اند، شباهت‌هايي دارند كه سبب شده، ديگر جامعه‌شناسان ويژگي‌هاي يك‌ساني را به آنها نسبت دهند؛ از جمله بدبيني، محافظه‌كاري، واقع‌گرايي، نگاه كاركردي داشتن به بعضي نهادهاي اجتماعي، توجه به تضاد و ستيز، كل‌گرايي و... كه اين شباهت و ديگر موارد تشابه در مباني فلسفي آنها، تداعي‌گر ادعايي ديگر در مورد آنهاست؛ زيرا در پي تبيين شباهت‌هاي موجود در حوزه‌هاي جامعه‌شناسي، مباني معرفت‌شناسي، انسان‌شناختي و هستي‌شناختي آنها، اين فرضيه مطرح مي‌شود كه منتسكيو تحت تاثير مسلمانان به طور كلي و ابن‌خلدون به طور خاص، به چنين نظرياتي رسيده است. هر چند اثبات اين فرضيه، خارج از هدف اين اثر بوده و تحقيقات ديگري مي‌طلبد، اما به نظر مي‌رسد با توجه به تاثيرپذيري اروپا از دنياي اسلام، منتسكيو نيز تحت تاثير مسلمانان به اين انديشه‌ها دست يافته است؛ در اين صورت ريشه‌هاي جامعه‌شناسي مدرن از فرانسه خارج شده و به دنياي اسلامي كشيده مي‌شود و مقام و جايگاه ابن‌خلدون، به فراتر از آن چه كه براي او در نظر گرفته‌اند، مي‌رسد.
تلاش نويسنده اين اثر بر آن است از جهت نوع نگاهي كه به اين دو انديشور دارد، به شيوه‌اي جديد، انديشه‌هاي آنها را بررسي كند؛ به ويژه با يافتن نقاط افتراق و اشتراك انديشه‌هاي آنها، در حوزه‌هاي مختلف جامعه‌شناسي، مباني فلسفي و مباحث هنجاري تاييدي باشد در جهت اين فرضيه تاريخي كه انديشمندان هر عصري خواسته يا ناخواسته بر فراز تفكرات پيشينيان ايستاده‌‌اند، چه اين تاثير قابل اثبات باشد، چه نباشد.
به عبارت ديگر، ارايه ميزان انطباق فلسفه اجتماعي ابن‌خلدون و منتسكيو، هدف اصلي اين اثر است؛ اما از آن جا كه فهم فلسفه اجتماعي اين دو انديشور نياز به فهم و درك فلسفه اجتماعي دارد، مطالب آن، به گونه‌اي تنظيم شده است كه در فصل نخست اين مساله روشن شود؛ زيرا فلسفه اجتماعي، از بدو پيدايش جامعه‌شناسي از بطن حس‌گرايي، با برچسب آرمان‌گرايي و دوري از واقعيات اجتماعي تقريبا به فراموشي سپرده شد، به طوري كه آثار متقدمان جامعه‌شناسي نيز، در سايه اين فلسفه‌انگاري، از گردونه جامعه‌شناسي خارج شد؛ از اين‌رو، در اين اثر با رويكردي بديع سعي شده است موانع عدم تلقي فلسفه اجتماعي به عنوان جامعه‌شناسي روشن شود. بنابراين در فصل نخست، فلسفه اجتماعي، تاريخچه و محورهاي آن به تفصيل معرفي مي‌شوند.
فصل دوم و سوم، با توجه به تعريفي كه از فلسفه اجتماعي در فصل اول آمده، به ترتيب از فلسفه ابن‌خلدون و منتسكيو بحث خواهد شد. در فصل چهارم، بر اساس يافته‌هاي سه فصل گذشته به ميزان انطباق فلسفه اجتماعي ابن‌خلدون و منتسكيو مي‌پردازد.
در نهايت بايد گفت که در اين كتاب سعي شده است تا با پذيرش انتقادهاي وارد بر جامعه‌شناسي مدرن، تعريفي از جامعه‌شناسي ارائه شود كه هم محورهاي جامعه‌شناسي مدرن را در بر بگيرد و هم فلسفه اجتماعي پيشينيان را؛ زيرا، همان‌طور كه گفته شد، تفاوت اصلي اين دو حوزه در روش شناخت جامعه است. بنابراين حال كه انتقادهاي وارد بر پوزيتيويسم، جاه‌طلبي‌هاي آن را مردود اعلام كرده است و استفاده از عقل و منطق در كنار تجربه، در مطالعات اجتماعي اجازه راهيابي يافته است؛ به نظر مي‌رسد ديگر وقت آن رسيده باشد كه آثار فيلسوفان اجتماعي، بدون پيش‌داوري ناشي از پوزيتيويسم بررسي شود؛ هر چند واضح است كه اين مساله به مذاق آنها كه هم‌چنان به معجزه‌هاي پوزيتيويسم اعتقاد دارند خوش نخواهد آمد.
در انتهاي اين اثر، علاوه بر كتابنامه، فهرست مقاله‌ها و منابع لاتين، نمايه‌اي از موضوعات و اعلام نيز درج شده است.
چاپ دوم كتاب «فلسفه اجتماعي (رويكرد تطبيقي آراء ابن‌خلدون و منتسكيو)» در شمارگان 1000 نسخه، 288 صفحه و بهاي 50000 ريال راهي بازار نشر شد.