هنر نیوز - تلفیق امروز و دیروز در شکل روایت انیمیشن

به بهانه پخش مجموعه «شکرستان» در ایام نوروز از رسانه ملی؛

نوروز 90 رسانه‌ ملی پخش برنامه‌های متعددی را در دستور کار خود قرار داده بود تا مخاطبی که در منزل نشسته، بتواند اوقات فراغت خود را با تلویزیون پر کند. در میان برنامه‌های پخش شده در رسانه‌ ملی «شکرستان» از آن دست برنامه‌هایی بود که اگر چه پخش آن به زمانی پیش از نوروز باز می‌گشت؛ اما در ایام نوروز توانسته مخاطب بیشتری جذب کند. این مجموعه تلویزیونی انیمیشن از تجربه‌هایی است که قصد دارد روایت‌های کهن و عامیانه‌ی ادبیات را به شیوه‌ای نو به مخاطب عرضه کند. به بیان دیگر «شکرستان» در تلاش است ادبیات فولکلور ایران را که ممکن است در کتب؛ ادبیات گفتاری یا ضرب‌المثل‌ها آمده به شیوه‌ای امروزی روایت کند. در این اثنی تنها مخاطب کودک و نوجوان نیست که از این روایت متفاوت خرسند شده و آن را دنبال می‌کند؛ بلکه به دلایل متعدد بزرگسالان نیز به آن علاقمند شده اند.
در روایت «شکرستان» به جز موارد فنی؛ چند نکته‌ قابل تامل وجود دارد که به ذکر آن‌ها می‌پردازیم. نخست: جذابیت‌ داستانی؛ یکی از اصلی‌ترین کنش‌های هر اثر برای درگیر کردن مخاطب با خود؛ عنصر جذابیت است. در شکرستان، داستان در درون خود جذابیت فراوانی دارد؛ به بیان دیگر، از آن رو که قصه‌ها از درون ادبیات عامیانه انتخاب شده‌اند به نوعی نماینده‌ فرهنگ ایران در بستر تاریخ‌اند و برای مخاطب آشنا هستند. اغلب ضرب‌المثل‌ها ممکن است به صورت روزمره برای مردم همین روزگار کاربری داشته و مورد استعمال آن‌ها قرار گرفته باشد. از سوی دیگر پرداختن گاه به گاه به ریشه‌های تاریخی این مثل‌ها حتی می‌توانست بر جذابیت داستانی این مجموعه بیش از این بیفزاید.
کارگردان این اثر در گفتگوهایی مطرح کرده بود که «قصدمان از ابتدا اين بود كه حكايت‌ها و ضرب‌المثل‌هاي اصيل ايراني را به قصه تبديل كنيم و مي‌خواستيم ويژگي‌هاي كاملا ايراني داشته باشد و خصوصيات بارزي از جهان بومي ما را نشان بدهد. به همين دليل در همه اجزا اين خصوصيت ايراني بودن ديده مي‌شود. در ضمن من به عنوان كارگردان سريال مشخصه‌هاي اخلاقي و خصوصيات شخصيت‌پردازي كاراكترها را تعيين مي‌كردم، سپس شخصيت‌ها از شاه و وزير گرفته تا بهلول و جاهل نوشته مي‌شدند تا همه جزئيات شخصيتي آنها دقيقا پردازش شود و هويتي مشخص و دقيق پيدا كنند. حتي در مواردي شخصيت را بازي مي‌كرديم تا خصوصيت‌هايش به طراح شخصيت منتقل شود و دستش بيايد كه اين شخصيت دقيقا چه‌جور رفتار و كنش‌هايي بايد داشته باشد. در مرحله بعد طراح براساس اين اطلاعات تست مي‌زد و نمونه آزمايشي بارها ويرايش و تكميل مي‌شد تا در نهايت يك گروه چند نفره درباره ميميك چهره، فيگورها و پزهاي مختلف شخصيت تصميم‌گيري مي‌كرد و ظرايفي به شخصيت اضافه مي‌شد تا در نهايت نسخه كامل شكل بگيرد. در نهایت اینکه؛ ساخت دنياي شكرستان كار پيچيده‌اي بود، چون هم لوكيشن‌ها و فضاهاي داستان متفاوت بود و هم طيف گسترده‌اي از شخصيت‌ها را در بر مي‌گرفت؛ از پري و جن گرفته تا آدم‌هاي مختلف از فرهنگ‌ها و قوميت‌ها و طبقات اجتماعي گوناگون. بايد فضايي را خلق مي‌كرديم كه اين طيف ناهمگون و متفاوت از مكان‌ها و شخصيت‌ها در قالب آن بگنجند. نتيجه اين شد كه شهر شكرستان به وجود آمد كه بخش عمده‌اي از فضاها و موقعيت‌هاي داستاني در دل آن تعريف مي‌شوند و اتفاق مي‌افتند. در ضمن شخصيت‌ها هم آگاهند كه در دل يك موقعيت نمايشي قرار دارند. حتي بعضي وقت‌ها يكي از شخصيت‌ها با راوي دعوا مي‌كند و گلايه دارد كه چرا هميشه نقش‌هاي منفي را به او مي‌دهد! اين يك دنياي نمايشي است كه حتي از لحاظ نمايشي هم ايراني است.
عنصر دوم که می‌توان در این مجال به آن اشاره کرد؛ «اغراق در تصویر‌سازی» است. از دیگر ویژگی‌های این مجموعه «اغراق در تصویر‌سازی» است. برجسته نمایی در برخی عناصر چهره در شحصیت‌ها به جذابیت این مجموعه کمک‌های فراوانی کرده است. به بیان دیگر وقتی اغراق در شکل بصری این گونه آثار رخ می‌نماید؛ مخاطب بیش از اصل روایت به این مبالغه و اغراق دقت‌نظر نشان می‌دهد چراکه نخستین برخورد هر تماشاگر با اثر بصری همانا شکل ظاهری است و سپس او جذب محتوا می‌شود. «شکرستان» در این ارتباط اولیه با تکنیک «اغراق در تصویر سازی» توانسته این کار را به خوبی انجام دهد. البته ذکر این نکته هم ضروری است که هر اغراق و مبالغه‌ای نمی‌تواند مخاطب جذب کند؛ بلکه این اغراق می‌بایست در مسیر ویژگی‌های کاراکتر باشد.
کارگردان اثر هم در این باره معتقد است: «متحرك‌سازي در شكرستان فقط روي نقاشي و پس‌زمينه‌هاي بصري متكي نيست بلكه بازي و حركت دارد. براي همه شخصيت‌ها پيش از طراحي بازيگري به صورت زنده انجام مي‌شد. يعني انيماتورها همان حركت‌هايي را كه يك بازيگر واقعي انجام مي‌داد تبديل به انيميشن مي‌كردند. تمام تلاش‌مان اين بود كه بخش متحرك‌سازي شكرستان مطابق با استانداردهاي كيفي روز دنيا باشد. از اين جهت متحرك‌سازي در اين سريال قابل رقابت با نمونه‌هاي بين‌المللي است و در تناسب با گرافيك بالاي سريال قرار دارد.
عنصر سوم که می‌تواند باعث جدابیت این مجموعه شود؛ «تلفیق بافت گفتار امروز با زبان آرکاییک و کهن پندار سنتی» است. این نکته از موارد مهم هر اثری است که قرار بر این دارد مخاطب کودک و نوجوان را جذب کند. اگر قرار است مفاهیم سنگین ادبیات کهن و رفتارهای اصیل مردم روزگاران دور برای کودکان روایت شود باید به گونه ای این امر صورت گیرد که برای این رده ی سنی قابل درک باشد. «شکرستان» با استفاده از زبان معیار به علاوه‌ی بافت گفتار امروز در تلفیق با مضامین سنتی و برخی واژگان این حوزه زبانی توانسته شکل ساده ای از روایت زبانی به دست دهد که هم کودکان و نوجوانان بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند و هم بزرگسالان جذب این تلفیق شوند.
لازم به ذکر است؛ مجموعه جديد «شكرستان» با حال هواي عيد و به صورت مناسبتي ساخته شده است و ماجراهاي «شكرستان» قبلي در اين مجموعه جديد، جاني دوباره گرفته و داستان‌هاي آن عمدتاً درباره سفرهاي نوروزي است. مجموعه جديد، همان كاراكتر و فضاهاي «شكرستان» قبلي را دارد ولي با قصه‌هائي درباره عيد نوروزكه از شبكه دو سيما پخش مي‌شود. يكي از كاراكترهاي خنده‌د‌ار «شكرستان» تصميم مي‌گيرد آژانس مسافرتي بزند و براي عيد نوروز، بعضي اهالي شكرستان را به سفر ببرد. حالا كجا و چگونه را بايد ديد كه چه مي‌شود. مجموعه قبلي انيميشن «شكرستان» با موضوع حكايت‌ها و ضرب‌المثل‌هاي قديمي كشورمان در 90 قسمت ساخته شده و از شبكه دو سيما پخش شد.
كارگرداني مجموعه جديد «شكرستان» را بابک نظري و تهيه كنندگي كار را نيز سيدمسعود صفوي به عهده داشت. جلال ذوالفنون، موسيقي متن انيميشن «شكرستان» را ساخته است. مرتضي احمدي، شهروز ملک آرايي، اصغر افضلي، علي اشكبوس، ابراهيم شفيعي، اردشير منظم، عليرضا جاويدنيا، سعيد شيخ زاده، عليرضا شايگان، اكبر مناني، جواد پزشكيان، تورج نصر، عليرضا جاويدنيا، نرگس فولادوند و فرانک رفيعي و... گويندگان آن هستند. شوكت حجت نيز مديريت دوبلاژ را به عهده دارد.