در حاشیه نمایش فیلم «یاس آبی» ساخته «وودی آلن»؛

چرا پیرمرد‌ها خود را تکرار می‌کنند؟

19 شهريور 1392 ساعت 11:23

آیا کارگردانان خوب با بالارفتن سنشان در کار خود بهتر می شوند؟ شاید در نگاه اول این یک سوال بیهوده به نظر برسد، اما این یک بحث تمام نشدنی و طولانی در دنیای سینما است.

 وودی آلن کارگردان ۷۷ ساله سینما به تازگی فیلم «یاس آبی» را روانه سینماها کرده فیلمی که تحسین منتقدین را به دنبال خود داشته است. طی ماه های آینده ما چند فیلم از کارگردانان بزرگ سینما خواهیم دید، «مشاور» از «ریدلی اسکات» ۷۵ ساله، «ونوس در پوست خز» از «رومن پولانسکی» و سرمایه از «گوستاوو گاوراس» که هر دو ۸۰ ساله هستند یا فیلم «پسران جرسی» از «کلینت ایستوود» ۸۳ ساله. به اینها اثر جدید «آلن رنه» ۹۱ ساله و «ژان لوک گدار» ۸۲ را هم اضافه کنید. اوج همه اینها کار «مانوئل دی اولیویرا» کارگردان پرتقالی است که فیلمی را در ۱۰۴ ساگی کارگردانی کرد.
 
روی کاغذ دلیلی وجود ندارد که چرا سن هر یک از این کارگردانها باید مانع تولید آنها باشد. هالیوود به دلیل چهارچوب حاکم، همواره ضد این سیستم رفتار می کرده و دیدن مردی با موهای خاکستری در این شهر عجیب و بسیار دلگرم کننده است. در گذشته هالیوود بسیاری از کارگردانان با استعداد ناخواسته و زودتر از خواست خود بازنشست شدند. از طرف دیگر بسیاری از رمان نویسان و نقاشان هم بوده اند که بهترین کارهای خود را در سالهایی که دیگر موهایشان خاکستری شده ارائه کرده اند. خیلی ها هم بوده اند که در پناه ثروتی که به دست آورده اند نگرانی هایشان در مورد زندگی روزمره را از دست داده و این روی خلاقیتشان تاثیر گذاشته است و به ورطه تکرار افتاده اند. البته استثناهایی هم در این زمینه وجود دارد. «رابرت آلتمن»، «گاسفورد پارک» را در سن ۷۶ سالگی ساخت و «سیدنی لومت» فیلم «قبل از اینکه شیطان بداند مرده ای» را در ۸۳ سالگی که البته اینها موارد نادری است. 

در دهه ۱۹۶۰ «پائولین کیل» و «اندرو ساریس» دو منتقد سینمایی معروف به گسترش «نظریه مولف» در آمریکا کمک کردند. ساریس در کتاب خود «سینمای آمریکا» به دفاع از فیلمهای آخر عمر کاری کارگردانها از جمه «جان فورد»،«هوارد هاکس» و «آلفرد هیچکاک» پرداخت. از طرف دیگر کیل در کتاب«دایره ها و مربع ها» در نقدی که بر فیلم «ال دورادو» با بازی «جان وین» و «رابرت میچم» و کارگردانی «هاوارد هاکز» نوشته اشاره می کند: «میچم و وین هر دو خسته به نظر می رسند، هاوارد هاکس هم خسته است و مانند جان فورد نمی خواهد لوکیشن را ترک کند، به فیلمهای اخیر آنها نگاه کنید، انگار برای تلویزیون ساخته شده اند.» کیل با ارائه توضیحاتی درباره «مردی که لیبرتی والاس را کشت» اثر «جان فورد» به مقایسه و تحسین آثار کارگردانان جوانی چون «اسکورسیزی»، «برایان دی پالما» و «استیون اسپیلبرگ» پرداخته و به صراحت اعلام می کند «تکرار بدون پیشرفت روبه زوال است.» 

انتقاد کیل متاسفانه در مورد بسیاری از فیلمهای آلن صدق می کند. آلن که بسیار هم پرکار است مدام در حال تکرار خود است و این یکی از بزرگترین خطراتی است که یک کارگردان پیر را تهدید می کند. بسیاری از شخصیتهای اصلی او در فیلمهایش مانند «کنت برانا» در «سلبریتی»، «جیسون بیگز» در «چیزی غیر از این» و «اوون ویلسون» در «نیمه شب در پاریس» همان نسخه های جوانتر وودی آلن هستند. در جدیدترین فیلم آلن «یاس آبی»، «آلک بالدوین» نقش مرد ثروتمندی را بازی می کند که به مشکلات مالی بر می خورد و همسرش مجبور می شود راهی خانه خواهرش در سانفرانسیسکو شود. شاید کمی سختگیرانه به نظر برسد اما کاراکتر بالدوین در این فیلم به شدت به کاراکتری که «آلن آلدرا» در «جرمها و بزهکاری ها(۱۹۸۹)» بازی می کند شبیه است. می بینید که نوشتن آلن طی دو دهه گذشته کم شده است. به نظر می رسد هنوز «امتیاز نهایی» بهترین فیلم آلن طی دو دهه گذشته است زیرا او در این فیلم خود را در یک سبک جدید به چالش می کشد. 

تمایل به ریسک پذیری یکی از عناصر کلیدی یک کارگردان درجه یک است. بسیاری از کارگردانها با بالا رفتن سنشان محافظه کارتر می شوند و قدرت ریسک خود را از دست می دهند. همین دلیل توضیح می دهد که چرا ایستوود در این سن فیلمهای قابل توجهی ساخته است. او با خروج از دایره آسایش کارگردانی خود که ساخت فیلمهای وسترن و مرد محور است به سمت ساخت فیلمی چون «عزیز میلیون دلاری» با محوریت یک زن یا فیلمی با تم جنگ جهانی چون «نامه هایی از ایوو جیما» رفت. او حتی جرات کرد و فیلمی با مایه های نژاد پرستی مانند «گران تورینو» ساخت. البته نباید از این نکته غافل شویم که ایستوود هم کمی از مرزهای خود عدول کرده است. 

با همه این ها باید زنگ هشدار را برای انتظاراتی که از فیلمسازان مسن داریم بالا ببریم و این عاقلانه است که به فیلمهای آنها با کمی امید و شک و تردید در دو کفه یک ترازو نگاه کنیم.

کد خبر: 63517

آدرس مطلب: http://www.honarnews.com/vdcbzsb0.rhbf8piuur.html