هنر نیوز - تصویر امام هشتم در قاب دوربین

مروري بر فيلمها و مجموعههاي مرتبط با امام رضا(ع)

مجموعه و فیلمسازی با موضوع مذهب و مصداقهای آن یکی از اهداف پیش روی سینما و تلویزیون جمهوری اسلامی بوده است؛ جریانی که میتوان نمونههای آن را بعد از انقلاب به وضوح مشاهده کرد.

با توجه به حضور بارگاه امام رضا(ع) و ارادت ویژه ایرانیان به این امام حضور این حضرت در فیلمها و مجموعههای ایرانی گاه بیش آنکه از کانالهای سفارشی سازی عبور کرده باشد، آثاری برآمده از ذهن و تفکر سازنده بودند حتی در مواردی که با آثاری سفارشی روبرو بودهایم، آثار کمتر رنگ و بوی سفارش به خود گرفته و اغلب دلنشین از آب درآمده اند.

«ولایت عشق» به کارگردانی مهدی فخیمزاده، همچنان مطرحترین مجموعه با موضوع امام رضا(ع) محسوب میشود. این مجموعه نه فقط به دلیل کم تعداد بودن مجموعهها با موضوع امام رضا(ع) مطرح است، بلکه جزو معدود کارهایی است که مقاطع مختلف زندگی امام هشتم شیعیان را مورد توجه قرار داده است.

فخیمزاده در حالی «ولایت عشق» را کارگردانی کرد که پیش از این اثر مجموعه «امام علی(ع)» به کارگردانی داود میرباقری به محبوبیت بالایی در میان مردم دست یافته بود و شاید همین مساله حساسیتها را روی کار او بالاتر میبرد، اما رویکرد فخیمزاده در این مجموعه بیش از آنکه بر قصهپردازیها استوار باشد، به روایتی از مستندات زندگی امام رضا توجه داشت. همین مساله موجب شد تا مجموعه فخیمزاده بیش از آنکه با گره افکنیها مخاطب جذب کند، بیشتر بر شخصیت خود امام تکیه کند.

«ولایت عشق» با بازی محمد صادقی، مریلا زارعی، رامبد جوان، لادن طباطبایی، بیژن امکانیان، اکبر زنجانپور و فخیمزاده، از نقطه عطف زندگی امام رضا(ع) آغاز میشود و اتفاقات مربوط به سالهای ۱۹۳ تا ۲۰۳ هجری را روایت میکند که این مقاطع مربوط به زمان مرگ هارون‌الرشید تا شهادت امام رضا(ع) است.

پس از مرگ هارون الرشید در توس، جنگ دو پسرش امین و مامون شروع می شود. فضل بن سهل سر امین را برای مأمون می‌آورد و مأمون رسما بر تخت می‌نشیند. پس از آن ولایتعهدی امام رضا (ع) پیش می آید و حرکت ایشان از مدینه به مرو. این مجموعه تلویزیونی که از تولیدات سیما فیلم است، در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹ در قالب داستانی ساخته شد.

پس از «ولایت عشق» تصمیم مسئولان صدا و سیما بر آن شد تا با چند سال فاصله مجموعهای به روزتر در مورد آن حضرت بسازند و بر این اساس زائران امام رضا را به عنوان شخصیتهای اصلی قصه مجموعه «شهری که دوستش داریم» انتخاب کردند. طرحهای اولیه این مجموعه نوشته شد و قرار بود تا رسول صدرعاملی، کارگردان شناخته شده سینما، این طرحها را که در 13 اپیزود تهیه شده بود، بسازد اما برنامه صدرعاملی در جریان کار تغییر کرد و او تصمیم گرفت تا فقط سه اپیزود در این مجموعه را در قالب فیلمی سینمایی بسازد.

«شب» و «هرشب تنهایی» به کارگردانی این فیلمساز تولید شدهاند و «هر شب تنهایی» به در ماههای اخیر روی پرده سینما رفته و «شب» در انتظار اکران است. هر دوی این فیلمها روایتی از زائران امام رضا(ع) که در جریان این سفر با تغییر و تحولاتی روبرو میشوند.

فیلمهای صدرعاملی در جشنوارههای مختلف داخلی و خارجی به نمایش درآمدهاند و بازی در «شب» برای امین حیایی جایزه جشنواره فیلم فجر را از بیست و ششمین دوره این جشنواره به همراه آورد. صدرعاملی این روزها در مشهد مشغول فیلمبرداری «در انتظار معجزه» به عنوان سومین و آخرین بخش از فیلمهای خود با موضوع امام رضا(ع) است.

فیلمهای تلویزیونی «لیست انتظار» به کارگردانی اصغر هاشمی و «تابستان عزیز» امیرشهاب رضویان دیگر فیلمهای این مجموعه هستند که «لیست انتظار» همزمان با ولادت امام رضا(ع) روی آنتن رفت. حسین عابدینی و سمیرا حسینی بازیگران «لیست انتظار» بودند.

«تابستان عزیز» هنوز پخش نشده و در این فیلم رابعه مدنی، سروش صحت، مهران رجبی، صابر ابر و بازیگر نوجوان هومن ذبیحی ایفای نقش کردند. در خلاصه داستان «تابستان عزیز» آمده است: «عزیز و نوه اش حمید بدون هماهنگی با خانواده، از همدان راهی مشهد شده، در مسافرخانه بهشت، اتاقی اجاره می کنند. عزیز سال ها در پی سفر به مشهد بوده و فرزندانش به دلیل درگیری های کاری و خانوادگی نتوانسته اند با او به سفر بیایند. حمید نوه ماجراجوی او تنها کسی است که با او همدست شده و به سفر آمده است. عزیز به دنبال زیارت و حمید پیگیر مسابقه فوتبال آخر هفته تیم پاس در مشهد است. سیروس عموی حمید از همدان ردشان را پیدا می کند و برای بازگرداندن آنان به مشهد می آید، اما خود درگیر ماجرایی عاطفی می شود.»

جواد مزدآبادی با فیلم تلویزیونی «آوای نقارهها» و مهدی کرمپور با «روز هشتم» تجربیاتی را در مورد تلهفیلم سازی با موضوع امام رضا(ع) پشت سر گذاشتند.

فیلم مزدآبادی که روایتگر سفر چهار زائر به مشهد است با حضور حسن اسدی، آهو خردمند، شهرام عبدلی، افشین سنگ چاپ، کاوه سماک باشی، مریم سلطانی، امید متقی، حشمت آرمیده و سیامک اشعریون به عنوان بازیگر تولید شد.

«روز هشتم» با بازی بازیگرانی چون انوشیروان ارجمند، علیرضا خمسه، امیر حسین مدرس، فرزاد حسنی، عسل بدیعی، افسر اسدی و مهدی صباغ تولید شد و داستان سه شخصیت به نام‌های شکوهی، رستمی و زینت بود که هر کدام بنابه دلیلی به مشهد می‌روند. مسائل و مشکلاتی برای آنان به وجود می‌آید که در سایه توسل به امام رضا (ع) و توجه حضرتش مرتفع می‌شود.

اما پیش از این سالها در دورهای که شاید هنوز ساخت مجموعهها و فیلمهای سفارشی همانند این روزها مرسوم نشده بود، باز هم کارهایی در مورد امام رضا (ع) صورت گرفته بود. محسن مخملباف «دو چشم بیسو» را با موضوع این امام ساخته بود. مجید مجیدی، محمد کاسبی و رضا چراغی از بازیگران این فیلم سینمایی بودند.

این کارگردان در سال 1362، «دو چشم بیسو» را با این داستان کارگردانی کرد: «مشهدی ایمان عشق رفتن به جبهه را در سر دارد برای همین بدهکاری هایش را تسویه می کند، دخترش را به خانه بخت می فرستد و فرزند نابینایش را از روستا به بیمارستانی در تهران می برد، ولیکن دامادش و پسرش زودتر از او به جبهه می روند و با شهادت داماد و مجروح شدن پسرش و همینطور برای کمک به خانواده های بی سرپرست روستا، مشهدی ایمان در روستا ماندگار می شود، ولی برای اینکه مشکلات رفتن به جبهه از سر راهش برداشته شود به امام رضا پناه می برد و همان جاست که شفای فرزندش را می گیرد.»

ساموئل خاچیکیان نیز در سال 1369 فیلم «چاووش» را با موضوع امام رضا(ع) ساخت. خلاصه داستان این فیلم به این شرح است:«عمو هاشم پیرمرد روستایی که سابقاً شکارچی ماهری بوده و بینایی چندانی ندارد تصمیم می گیرد که گوزنی شکار کند و آن را به مال خری بفروشد تا خرج سفرش با گروه چاووش را فراهم آورد و به زیارت حضرت رضا برود. عده ای شکارچی از شهر نیز برای شکار به این منطقه می آیند و بلدی به نام رسول را استخدام می کنند. ولی عمو هاشم که نمی خواهد گوزن مورد نظرش را شکارچیان شکار کنند، داوطلب راهنمایی آنها می شود و هنگامی که شکارچیان می خواهند گوزن او را شکار کنند، گوزن را فراری می دهد. شکارچیان عمو هاشم را اخراج می کنند و او هنگام بازگشت از جنگل با غریبه ای برخورد می کند که همراه دوستانش قصد زیارت حضرت رضا را دارد. عمو هاشم با آنان همراه میشود و در ادامه راه متوجه می شود که شکارچیان گوزن او را شکار کرده اند.»

پرویز پورحسینی نقش اصلی این فیلم سینمایی را ایفا کرد و نرسی گرکیا، زنده یاد حسین پناهی و عباس محبوب دیگر بازیگران این فیلم سینمایی بودند.