هنر نیوز - چاپ دستی؛ هنری ا‌ست که از توجه دور مانده است

چاپ دستی؛ هنری ا‌ست که از توجه دور مانده است

همایون موسوی هنرمند گرافیست و یکی از اساتید چاپ دستی درباره هنر چاپ گفت: چاپ دستی؛ هنری ا‌ست که از توجه دور مانده است.

درباره چاپ دستی می‌گوید؛ چاپ دستی هنری استا که به راستی از توجه دور است. در کشور ما به ان رشته از هنرهای تجسمی چندان نقبی نمی‌نهند و این رشته را چندان به عنوان رشته‌ای مستقل قبول نمی کنند. از سوی دیگر ابزار چاپ‌های ارزشمندی مانند لیتوگرافی در کشور ما وجود ندارد. حتی در دانشگاه‌ها و مدارس هنر نیز ابزار لازم و شیوه مناسب آموزش برای این هنر وجود ندارد.

البته پیش از این داوود امدادیان در یکی از رشته‌های چاپ به نام سرگیرافی فعالیت داشت. اما پس از این دوره از فعالیت او پیگیری در این مورد صورت نگرفت. سیروگرافی و کالگوگرافی رشته هایی است که در کشور ما وجود داشته است.

از علایق او جویا شدیم او در این باره گفت: در مدرسه و در رشته نقاشی به لیتوگرافی علاقه مند بودم. اما همان گونه که گفتم؛ این رشته در ایران به علت نبود وسایل پیگیری نمی شود. از سال ۸۰ تجربیاتی شخصی در زمینه چاپ انجام دادم. تجربیاتی برای خود اندوخته ام. بعد از آن در دانشگاه شریعتی چاپ سیگ اسکرین را تدریس کرده ام و در کنار دانش‌جویان هنرهای تجسمی در زمینه چاپ باز هم تجربه کردم. از سال ۸۸ چاپ سیک را به صورت فردی و به شکل حرفه ای مورد تمرین قرار دادم.

وی افزود: امسال ادامه تجربیات خود را از سال ۸۸ پی گرفته و به این مجموعه از آثار دست یافتم. این نمایشگاه حاصل تجربیات من پس از دو سال تمرین مستمر در این زمینه است.

وی درباره چاپ به شیوه خود گفت: چاپ اسکرین یا سری‌گرافی، اسلوبی است که بر روش تکثیر با استِنسیل مبتنی است. در این اسلوب از پارچه توری ظریف (اغلب ابریشم)، چون سطح تکیه‌گاهی برای ورقه استنسیل استفاده می‌شود. ورقه استنسیل را روی پارچه - که بر روی کلافی (چهارچوب) محکم شده - می‌چسبانند. مرکب غلیظ را با ابزاری تیغه مانند (اسکویی‌جی) بر سطح استنسیل می‌گسترانند، که از بخش‌های نفوذپذیر توری به سطح دیگری در زیر کلاف می‌رسد.

بدین ترتیب، نقش مورد نظر را می‌توان با رنگ‌های مختلف بر روی سطوح مستوی یا غیر مستوی چاپ کرد. تصویر چاپ شده با این اسلوب اغلب دارای لبه‌های تیز است، گویی کاغذی رنگی را بریده و چسبانده‌ایم. از این خاصیت توسط هنرمندان برای خلق آثار بدیع بکار رفته است. سیلک‌اسکرین و سری‌گراف به اثری اطلاق می‌شود که با این اسلوب تکثیر شده است.

موسوی در ادامه سخنان خود گفت: پس از ورود چاپ به ایران و انتشار روزنامه به شیوه لیتوگرافی این هنر رواج یافت تا این که دستگاههای چاپ سربی وارد ایران شد. پس از آن اثری از دستگاه‌های چاپ سنگی بر جای نماند. هیچ کس نمی داند؛ که دستگاه های پرس چاپ سنگی به چه مکانی منتقل شد ؟ چرا پس از تحول چاپ دستگاه های چاپ سنگی از بین رفت.

وی در مورد شیوه سریگرافی گفت: نگاه تجاری و کاربردی به این شیوه بیش از نگرش حرفه ای است. در روزگار معاصر شیوه های دیگر نیز هم چون گالگوکرافی روح تازه ای گرفته اند. اما جامعه هنر در زمینه سریگرافی غفلت دارد. علت عدم توجه به سریگرافی را می توان کاربرد چاپ سیک در بازار دانست. بسیاری از مخاطبان به آثار خلق شده توسط چاپ چندان نقبی نمی نهند گرچه برای خلق، فرایند نقاشی را طی می کند؛ اما ویژگی این آثار امکان تکرار است. این شیوه تنها نمونه های متنوع از یک اثر را به دست می دهد. اما همین امر سبب می شود تا اثر از یگانگی به دور باشد. تک بودن سبب می شود که آثار نقاشی بیشتر از آثار چاپ فروش می رود . به اعتقاد من به طور کلی چاپ دستی زبانی ویژه برای خلق اثر هنری است. خصوصیات ویژه این هنر و افکت های آن با روش های دیگر قابل دستیابی نیست . تا این جا با نقاشی برابری می کند . خصوصیت دیگری نیز وجود دارد و آن این است که چاپ امکان دسترسی بیشتری دارد. نسخه اصل به علت امکان تکثیر؛ در دست مخاطبان بیشتری باشد و به همان نسبت قیمت اثر هنری ارزان تر می شود .این نکته ای مثبت در خصوص چاپ نکته ای با اهمیت است. اما این مطلب بر خلاف اعتقاد بسیاری از مخاطبان کم بها یا بی توجه نیست؛ تک تک آثاری که چاپ می شود توسط هنرمند تأیید و امضا می شود . به همین علت هر نسخه یک اثر اصل است . لیتوگرافی به طراحی و نقاشی نزدیکی زیادی دارد . اثر چاپی شباهت زیادی به طراحی و نقاشی دارد چاپ سبب می‌شود؛ طراحی به سهولت منتقل شود .

سریگرافی امکان نزدیک شدن تا حد عکس را برای هنرمند ایجاد می‌کند. هم چنین سریگرافی کیفیات نقاشانه زیادی در اختیار نقاش قرار می‌دهد. در همه این آثار حضور هنرمند ، فضای ذهنی ، تفکر او، جهان تصویری و ذهنی او با تمام خصوصیات هنری وی از اهمیت بالای برخوردار است.

وی درباره آموزش چاپ گفت: آموزش چاپ در مقاطع مختلف از متوسطه تا دانشگاه و به ندرت در کارشناسی ارشد وجود دارد. سرفصل های درسی چاپ از بی نظمی خاصی دچار آسیب است. فضاهای آموزش در اکثر موارد غیر استاندارد و مدرسان غیرحرفه ای هستند . برای چاپ دستی اصولی هست که چندان توجه نمی شود این اصول اکنون وارد کتب هنرستان شده است .
کتاب درسی چاپ تنها کتاب است که در این زمینه مطلوب است .
ایجاد کارگاه ها و گرایش کنونی به این هنر امروز از گذشته وضعیت بهتری دارد. به خصوص حکاکی روی فلز امروزه لذت بخش شده‌است .