هنر نیوز - زیبایی شناسی نیروها و منطق احساس

«فرانسیس بیکن: منطق احساس» عنوان کتابی است از «ژیل دلوز»، دانش آموخته و استاد فلسفه با ترجمه «بابک سلیمی زاده» است که چندی پیش از سوی انتشارات روزبهان منتشر شد.

به گزارش هنرنیوز، کتاب حاضر از پر اهمیت‌ترین آثار دلوز است و در آن به بررسی نقاشی‌های فرانسیس بیکن، نقاش انگلیسی می‌پردازد. نقاشی‌های بیکن تصویر افراد درد کشیده و از ریخت افتاده اند. تکه گوشت هایی تکان دهنده‌ای هستند که همواره درد و رنجی را متحمل می شوند.
دلوز در مقدمه‌ خود بر چاپ انگلیسی کتاب نوشته است: «نقاشی‌‌‌های فرانسیس بیکن از جنس خشونت بسیار خاصی هستند... آنچه مستقیماً او را بر می‌انگیزد خشونتی است تنها در کشاکش با رنگ و خط: خشونت یک احساس (و نه خشونتِ یک بازنمایی)، خشونتی ایستا یا بالقوه، خشونت واکنش و بیان... فیگور‌‌های بیکن به‌هیچ‌وجه بدن‌‌‌های زیر شکنجه نیستند، بل بدن‌هایی معمولی هستند در موقعیت‌‌های معمولی توقیف و رنج و عذاب. مردی که به او دستور داده شده ساعت‌ها بی‌حرکت روی یک چارپایة تنگ و بسیار کوچک بنشیند، مجبور است حالتی کژ‌‌ریخت‌شده به خود بگیرد. خشونت یک سکسکه، خشونت فشار استفراغ، و البته خشونتِ یک لبخند هیستریک و بی‌اختیار… بدن‌ها، کلّه‌ها و فیگور‌‌های بیکن از گوشت ساخته شده‌اند، و آنچه بیکن را مجذوب خود می‌کند، نیرو‌‌های رﺅیت‌ناپذیری هستند که گوشت را شکل داده و آن را به لرزه وامی دارند.
به گفته مترجم کتاب: «در منطق احساس سه رکن اصلی نقاشی این گونه معرفی می‌شود: میدان رنگ، خط شکل ساز (حلقه) و فیگور. توجه به مفهوم «فیگور» نزد دلوز و تجربه از هم پاشی آن، می‌تواند یادآور «امر والا»ی کانت باشد. منتها باید دید که این تجربه چگونه از زیبایی شناسی استعلایی کانت فاصله می‌گیرد و آن را به سمتی منحرف می‌کند که دیگر قلمرو کانت نیست و آن را باید در خوانش‌هایی جست که دلوز در طول عمر خویش از فیلسوفانی نظیر اسپینوزا، نیچه، برگسون، هیوم، و فوکو ارائه می‌دهد.»
دلوز در فصل «بدن، گوشت و روح، حيوان شدن»، معتقد است: «گوشت مرده بی‌گمان اصلی‌ترین و تنهاترین موضوعی است که ترحم بیکن را بر‌می‌انگیزد... گوشت مردهؤ گوشت یک تن مرده نیست؛ تمام رنج‌ها را حفظ می‌کند و تمام رنگ‌های یک گوشت زنده را به خود می‌گیرد. نه تنها رنج‌ها و دردهایی چنین تکان‌ دهنده را، بلکه چیزهای بدیع، رنگ‌ها و حرکات آکروباتیک دلپذیری را نیز نمود می‌بخشد.»
همچنین در فصل هفتم می‌نویسد: « حضور، حضور... این نخستین واژه‌ایست که در برابر اثری از بیکن به ذهن خطور می‌کند. آیا این حضور می‌تواند هستریک باشد؟ هیستریک کسی است که هم‌زمان حضور خود را تحمیل می‌کند و در عین حال چیزها و هستی‌ها را برای حضور دارد، حضور مفرط. او کسی است که این حضور را به همه چیز نسبت می‌دهد و با کلیه هستی‌ها مرتبط است.»
دلوز آثار بیکن را بر حسب «مواد و نیروها» بررسی خواهد کرده است. در واقع اساس زیبایی شناسی این کتاب را می‌توان زیباشناسی نیروها دانست. رؤیت پذیر کردن نیروها از خلال آثاری که بر ماده می‌گذارند. به نظر او در هنر نه خلق یا باز تولید فرم ها، بل تصرف نیروها اهمیت اساسی دارد.
کتاب «فرنسیس بیکن: منطق احساس» نوشته «ژیل دلوز» و ترجمه «بابک سلیمی زاده» در ۲۸۰ صفحه و شمارگان ۱۵۰۰ نسخه از سوی انتشارات روزبهان منتشر شده و با قیمت ۸۵۰۰ تومان در دسترس علاقمندان هنر و فلسفه قرار دارد.