هنر نیوز - باز زنده سازی میدان توپخانه ابتدای سرمشق ما در معماری است

باز زنده سازی میدان توپخانه ابتدای سرمشق ما در معماری است

رییس ایکوموس ایران گفت: این عملی هوشیارانه است میدان توپخانه را که زمانی محل نشان دادن ارتباط قدرت و مردم بوده امروز به محل ارتباط مردم با مردم تبدیل کنیم.

به گزارش هنرنیوز،مهدی حجت در مورد این که «طرح باززنده سازی میدان توپخانه» در خانه هنرمندان به قضاوت کارشناسان گذاشته شده است، گفت: نباید تصمیم‌گیری درباره طرح‌های شهری در اتاق‌های دربسته و بدون نظرخواهی از مردم انجام شود.

وی که در جمع معماران حاضر در خانه هنرمندان سخن می‌گفت، اضافه کرد: دخالت در بافت‌های ارزشمند شهری امری بسیار مخاطره‌انگیز است و روش‌های مختلفی برای حفظ و احیا آن در دنیا تجربه شده است. در ایران هم حداقل ۲۰ الی ۲۵ طرح برای مداخله در بافت تاریخی اعمال شده است که بیش از دو سه مورد آن موفق نبوده است.

او تصریح کرد:نمی‌شود در بافتی دست برد بدون آنکه بدانیم چه می‌گوید و یا در صورت مداخله چه اتفاقی برای آن می‌افتد.

رییس ایکوموس ایران گفت: مشکل‌آفرینی هنگامی محسوس‌تر است که به قدری مداخله با تأخیر رخ داده باشد که نوع جمعیت ساکن در منطقه تغییر کند. چرا که پیش از آن که ماهیت جمعیت عوض شود می‌توان با برنامه‌های توانمند سازی به داد آن زندگی رسید و کالبد را احیا کرد. اما وقتی بومی‌ها محل را ترک ‌کنند افرادی جایگزین می‌شوند که کمترین تعلق خاطر را به این منطقه دارند.

وی تصریح کرد: اکنون در محدوده میدان توپخانه چه کسانی را باید تحریک و هویتشان را تقویت کرد؟ دارندگان انبارهای پلاستیک یا افغان‌ها را؟ اگر شهردار قرار است به بافت تاریخی تغییر سکونت دهند آیا برای نوعی عکس‌العمل به مهاجرت غیر بومی‌ها به محدوده‌های تاریخی نیست؟ اکنون نه تنها آدمهای منطقه تغییر کردند بلکه عملکرد و درخواست‌هایشان نیز به فراخور این تغییرات عوض شده است.

قائم مقام پیشین سازمان میراث فرهنگی اظهار کرد: اکنون در این مناطق خانه‌های تاریخی دوره قاجار هنوز هم وجود دارد اما به انباری برای نگهداری کالاهای بازاریان تبدیل شده است. پس نباید انتظار داشت که کارگران موجود در آن خانه تعلق خاطر یا فهمی نسبت به این خانه داشته باشند.

وی متذکر شد: در چنین حالتی فشار آنچنان زیاد می‌شود که در نهایت مدیریت شهری با توجه به هزینه‌های همه جانبه چنین بافتی تصمیم به اعلام این مناطق به عنوان بافت فرسوده می‌کند و خواستار طرح نویی به جای آن می‌شود.

حجت با طرح این پرسش که راه بازگرداندن روح زندگی به بافت تاریخی چیست؟ تأکید کرد: یکی از راه‌ها در مواقع بحرانی که قابل تسری به میدان توپخانه نیز هست، ایجاد محرک توسعه است. یعنی در یک نقطه از بافت وارد شده و حرکتی انجام دهیم که منجر به تسری و ساماندهی جمعیتی شود. به تبع آن زندگی و به تبع آن عملکرد بوجود می‌آید و احیا کالبدی صورت می‌گیرد.

وی تشریح کرد: نقاطی جزو محکمات بافت تاریخی است که جزو محرک های توسعه محسوب می‌شود. مثلاً در ذهن هیچ کس نمی‌گنجد که به جای موزه ایران باستان چیز دیگری جایگزین کند. نوع محل،بنا و عملکردش تثبیت شده است.اما اگر در فاصله نزدیک یا دور آن زمین خالی داریم هر بنایی با هر عملکردی می‌تواند در آن بوجود آید.

حجت درباره راه پیشنهادی اظهار کرد: باید در نقاط مهم به عنوان نقاط محرک توسعه وارد شویم و از محکمات شروع کنیم. مثلاً میدان حسن‌آباد، موزه ملی و پارک شهر را به عنوان محکمات بپذیریم. حال می‌خواهیم میدان توپخانه را نیز بپذیریم. چگونه امکان پذیر است؟ با همین وضعیتش؟

او توضیح داد:باید به نحوی در آن مداخله کنیم که به عنوان یک نقطه محرک توسعه برای تاثیر گذاری بر مجموعه اطراف تحریک شود. باید به نحوی مداخله کنیم که ارزش‌های وجودی‌اش به منعصه ظهور برسد. در این صورت در محیط اطرافی که چنین استعدادی را داراست، تسری پیدا می‌کند.

وی با طرح این پرسش که خودِ میدان توپخانه کجاست، گفت: این میدان یک مفصل جدی و واقعی بین آنچه در جنوب و شمال تهران است ایجاد می‌کند البته نه فقط به معنای جغرافیایی بلکه به معنای انسانی آن هم مورد توجه است. اگر به دانشگاه تهران،تئاتر شهر،تالار وحدت،میدان فردوسی،دروازه شمیران نزدیک شوید دیگر رنگ و بوی میدان توپخانه را ندارد و اتفاق دیگری در این محدوده رخ می‌دهد.

معاون پیشین سازمان میراث فرهنگی با اشاره به این که توپخانه بزرگترین مفصل دسترسی به تمام شهر است و ایستگاه مترو گواه آن است، افزود:از نقطه نظر تاریخی نیز توپخانه مفصلی است که بین گذشته تاریخی و امروز اتصال برقرار می‌کند. چرا که ما در همین میدان تصمیم گرفتیم معماری تاریخی ایران تا دوران قاجار را به معماری مدرن پیوند دهیم.

وی افزود: توپخانه از نظر ارتباطات نیز یک مفصل است. تقریباً هر کسی به تهران می‌آید چه از داخل و چه خارج سر و کارش به این میدان می‌افتد گواهش هتل فردوسی و مهمانانش. هر کس بخواهد به تهران با همه گذشته و آینده‌اش مراجعه کند ناگزیر باید سری به توپخانه بزند و لذا بیشترین گردشگر خارجی و داخلی نیز در این منطقه از تهران متمرکز می‌شوند.

او تشریح کرد: با توجه به مجموعه ایران باستان، موزه دوران اسلامی، موزه ملک، عبرت و البته بناهایی که این خصوصیات را دارند مثل کاخ شهربانی قدیم که وزارت امورخارجه خریداری کرده است( کار خوبی نبوده و باید به موزه تبدیل می‌شد که البته درصددند تبدیل به موزه شود) و یا پادگان میدان مشق که تبدیل به دانشگاه هنر شده است می‌توان پتانسیل منطقه برای فضای تاریخی- فرهنگی را درک کرد.

وی با تأکید بر این که نمی‌توان ساختمان جنوبی ( مخابرات) را جمع کرد، تصریح کرد:ما دو نوع ارتباط گرم و سرد داریم. پس باید بخش جنوبی میدان محل ارتباطات گرم و ضلع شمالی را محل ارتباطات سرد و امروزی قرار داد. با تبدیل بنای مخابرات به یک کافی نت عظیم هم می‌توان پشتیبان فضای مجازی مورد نیاز بازار و فضای مجازی دانشگاه، شهر و موزه را تأمین کرد.

حجت گفت: احداث «خانه تهران» با کافه کتاب و مبادلات فرهنگی در ضلع شمالی نیز پیشنهاد خوبی برای دمیدن روح زندگی شبانه در توپخانه است. وجود مترو درضلع غربی نیز می‌تواند علاقه‌مندان را از فرودگاه بین‌المللی و تمام سطح شهر بدین نقطه بیاورد.

وی بیان کرد: برای مداخله در بافت یک نقطه محکم را انتخاب کرده و ظرفیت‌ها و ماهیت آن را فهمیده و برایش برنامه‌ریزی می‌کنیم.

حجت اضافه کرد:چه شکلی از معماری پاسخگوی این نیت است؟ قطعاً باید پلی باشد بین گذشته و اکنون. طرح باززنده‌سازی توپخانه نمی‌تواند دروغ بگوید. اگر طرح اولی شرکت آمود اجرا می‌شد بنایی شبیه بنای قاجار داشتیم و این یک کار مصنوعی بود، اگر طرح دوم هم اجرا می‌شد باز هم دروغ بود چرا که این میدان دروازه ورود به همه حیثیت تاریخی تهران است. بنابراین میدان باید دارای این ظرفیت باشد که وقتی در آن می‌ایستیم احساس کنیم با برداشتن چند گام دارالفنون، یا کاخ گلستان،میدان مشق، حسن آباد و موزه ملی را خواهیم دید.

وی گفت: بنابراین طرح باززنده‌سازی نیز باید به لحاظ معماری مفصلی باشد بین آنچه از گذشته تاریخی همراه ما هست با آنچه در دروه جدید وجود دارد. البته این طرح با قضاوت کارشناسان قطعاً قابل اصلاح هم هست.

رییس ایکوموس با بیان این که میدان توپخانه بسیار مهم و محل ارتباط خاندان قاجار با مردم بوده است، توضیح داد: چرا توپ در میدان وجود داشته است؟ برای ارتباط با مردم. در تاریخ ما مرسوم بوده که میدان‌های حکومتی زهر چشم بصری از مردم بگیرند. این توپها در میدان نقش جهان دوره صفوی یا توپخانه دوره قاجار به مردم می‌گوید من هستم و قدرت دارم.

وی تأکید کرد: این عملی هوشیارانه است میدان توپخانه را که زمانی محل نشان دادن ارتباط قدرت و مردم بوده امروز به محل ارتباط مردم با مردم تبدیل کنیم. بزرگترین موزه ایران در جوار توپخانه است پس این میدان ارتباط با تاریخ را محکم می‌کند. یکی ازمهمترین پارک‌های شهر هم در نزدیکی توپخانه است(پارک شهر) پس ارتباط انسان با طبیعت را هم تقویت می‌کند. توپخانه ارتباط مردم با مرکز دادگستری، نوع دارالخلافه وبازار... را هم محکم می‌کند.

وی تصریح کرد: اگر به درستی با توپخانه مواجه شویم و آنچه در معماری برعهده ماست با این طرح اجرا کنیم باززنده سازی میدان توپخانه می‌تواند ابتدای سرمشق ما در معماری باشد.