هنر نیوز - گاهی آنقدر روی زبان فارسی تاکید می‌کنیم که ادبیات مغفول می‌ماند

گاهی آنقدر روی زبان فارسی تاکید می‌کنیم که ادبیات مغفول می‌ماند

محمد دهقانی در نشست نقد و بررسی مجموعه «تاریخ و ادبیات ایران» گفت: گاهی آن قدر روی زبان فارسی تاکید می کنیم که ادبیات را از خاطر می بریم. چرا فکر می کنیم ادبیات فارسی از قرن سوم هجری شروع می شود؟

به گزارش هنرنیوز؛ نشست نقد و بررسی مجموعه ۵ جلدی «تاریخ و ادبیات ایران» نوشته محمد دهقانی، عصر دیروز سه شنبه ۱ دی با حضور قدرت‌الله طاهری، علی‌رضا اسدی و نویسنده اثر در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

در ابتدا علی اصغر محمدخانی مطالبی را به عنوان مقدمات بحث مطرح کرد و سپس دهقانی درباره نگارش کتاب های «تاریخ و ادبیات ایران» گفت: در این کار چند گروه مخاطب را در نظر داشتم. اول این را بگویم که این کتاب ها را برای دانشگاهیان ننوشتم تا مثلا به عنوان فلان واحد درسی تدریس شود. چون واحدی به نام رازی یا رودکی نداریم. رازی هم یک کلمه به فارسی ننوشته است. پس مخاطبان وسیع تری را در نظر داشتم، ضمن این که مخاطبان آکادمیک و دانشگاهی ار هم از نظر دور نداشتم. اما به جز مخاطبان عام و دانشگاهی، گروه دیگری را هم در نظر داشتم که بین این دو گروه قرار دارند؛ آن هایی که سئوالاتی درباره تاریخ فرهنگی ایران به ویژه ایران بعد از اسلام، در ذهن شان دارند. این گروه سوال های جدی دارند ولی در کتاب های معمول که منتشر می شوند، به این سوالات پاسخ داده نمی شود.

وی افزود: در مورد ساختار کتاب‌های مجموعه «تاریخ و ادبیات ایران» باید بگویم این کتاب‌ها، تک‌نگاری نیستند ولی جزو آن گروه کتاب‌ها هستند که به آن‌ها می‌گوییم گزیده _ تک نگاری. در مقدمه این کتاب‌ها، زندگی متفکر شاعر یا نویسنده را جدا نکرده‌ام. این کاری است که معمولا در این گونه کتاب ها انجام می دهند اما من سعی کردم این مطالب را با هم ترکیب کنم و نشان بدهم که همه مطالب با هم یک مجموعه را می سازند و زندگی و آثار شاعر یا متفکر را نباید از هم جدا کرد. به علاوه سعی کردم سراغ نکاتی بروم که می تواند روشن کننده این معنی باشد که چرا رازی فلان کتاب ها را نوشته، یا چرا به فارسی نوشته و چرا به عربی ننوشته است. من این مطالب را به هم پیوند داده ام. حالا کتاب فردوسی از این مجموعه چاپ خواهد شد و آن را که مفصل تر از عناوین دیگر است، خواهید دید.

این محقق در ادامه گفت: ضمنا سعی کرده ام در نوشتن این کتاب ها، قوه تخیلم را کنترل کنم. ما ادبیاتی‌ها می خواهیم شعر بگوییم اما وقتی نمی‌توانیم، می رویم و تاریخ نویس می‌شویم. من به طور آگاهانه سعی کردم این میل یا هوس شعرگفتن را در این کتاب ها، کنترل کنم. سعی کردم ساختار را رعایت کرده و ذهن خواننده را به سمت خیال نبرم. بنابراین همه مطالب کتاب های «تاریخ و ادبیات ایران» براساس اسناد و مدارک است. معتقدم هر مورخی یک دیدگاه ویژه و یک فکر خاص دارد. بنابراین نمی توانیم با نگاه تاریخی، دایره المعارف وار رفتار کنیم. این رویکرد سودی ندارد که بگوییم شما متخصص سلجوقیان هستی پس بیا درباره سلجوقیان بنویس! در این جا البته بحث این نیست که من متخصص حافظ یا خاقانی هستم، بلکه فقط خواسته ام یک روایت منسجم ارائه کنم. به همین دلیل هم اسم مجموعه شد: تاریخ و ادبیات.

نویسنده کتاب «خداوندگی و بندگی» گفت: یک عده پرسیدند کتاب‌های مجموعه را چرا از رازی شروع کردی؛ رازی ای که حتی یک کتاب به فارسی ندارد؟ پاسخ من این است که مبنای کار من زبان نیست. بلکه فکر است. اگر یک متفکر مانند رازی به زبان ترکی هم می نوشت، باز هم به سراغش می رفتم. توجه داشته باشیم که زبان یک وسیله ارتباطی است و فکر است که اهمیت دارد. ما گاهی آن قدر روی زبان فارسی تاکید می کنیم که ادبیات را از خاطر می بریم. چرا فکر می کنیم ادبیات فارسی از قرن سوم هجری شروع می‌شود؟ ما پیش از آن هم نوشته ایم، درست است به زبان عربی بوده اما آن آثار هم مال ما هستند.

دهقانی ادامه داد: می گوییم فردوسی زنده کننده زبان فارسی است اما غافل از این هستیم که اگر تاریخ بلعمی نبود، فردوسی هم وجود نداشت. به این نکته هم توجه داشته باشید که ما ایرانی های امروز، بر اساس تفکر به ترجمه تاریخ طبری نزدیک هستیم تا شاهنامه. برای این حرف هم شاهد و مدرک و دلیل دارم و سخنم مبتنی بر آرزو، خیال و توهمات نیست.

در ادامه نصرت الله طاهری گفت: امیدوارم برخی نکات برای کتاب های بعدی این مجموعه رعایت شود. از جمله این که مثلا نویسنده طوری مطالب را توضیح دهد که مخاطب متوجه شود چرا شاهنامه ابومنصوری تولید شد. چون کتاب های چاپ شده در مجموعه، این گونه اطلاعات را به مخاطب نمی دهند. یک نکته دیگر که درباره این مجموعه وجود دارد این است که آقای دهقانی به طور ناخواسته سراغ موضوعاتی رفته که زمانی برای مردم ما مساله بودند ولی امروز دیگر مساله نیستند. به علاوه مطرح کردنشان دمیدن در آتش خفته است.

مهر نوشت:علی رضا اسدی هم پژوهشگر دیگری بود که در این برنامه به بیان سخنانی پرداخت.