هنر نیوز - تصویرگری کتاب کودک از بهترین خاطرات زندگی من است

باز نشر به بهانه درگذشت هنرمند// گفتگو با منوچهر درفشه؛

تصویرگری کتاب کودک از بهترین خاطرات زندگی من است

منوچهر درفشه نامی که شاید بسیاری از ما بیاد نمی آوریم

بسیاری از ما خاطرات مدرسه و کتاب‌های دبستان خود را به خاطرداریم. اما این کتاب‌ها تنها خاطرات مدرسه را با خویش حمل نمی‌کنند. پشت این برگ‌ها شاید روزهای زندگی آدم‌هایی نهفته است که با تمام احساس خویش به نقش زدن می‌پرداختند. منوچهر درفشه یکی از این مردمان است.
وی از سال ۱۳۳۲ زبان فرانسه را شروع کرد و حدود ۵ سال با انجمن ایران- فرانسه به هم‌کاری پرداخت. پس از آن کار با کودک و نوجوان به حرفه اصلی او بدل شد. درفشه از زندگی پرفراز و نشیب خود با ما به گفتگو نشسته است. او درباره خود می‌گوید: من متولد سال ۱۳۱۹ در تهران هستم. اولین معلم من به‌راستی پدرم بود. اولین نقش‌ها را در کنار او بر کاغذ زدم. شغل اصلی او گرچه مهندسی برق بود اما براستی انسانی اهل ذوق و هنر بود به خوبی به خاطر دارم؛ پدرم شعر می سرود و نقاشی می‌کرد و به راستی نقش اصلی را در تربیت هنری من ایفا کرد. ۱۳۳۹ از دبیرستان رازی دیپلم طبیعی کسب کردم.
درفشه از تربیت هنری خود خارج از محیط خانواده می‌گوید: شاید ۱۰ ساله بودم که پدرم من را با کلاس‌های علی اصغر پتکر آشنا کرد. آتلیه او نزدیک چهارراه جمهوری فعلی بود. گرچه بیش از ۴ یا ۵ جلسه این کلاس‌ها را تجربه نکردم اما هم‌نشینی با این معلم برایم لذت بخش بود. پس از آن به صورت مداوم نقاشی می‌کردم. گرچه در رشته طبیعی تحصیل کرده‌ام. پس از دبیرستان باز هم راه هنر پیش گرفتم. آتلیه محمد بهرامی اولین جایی بود؛ که برای کار با آن مراجعه کردم. جرات می‌توانم بگویم؛ این آتلیه به برای من به مثابه دانشگاه بود.
سال ۴۰ من در این آتلیه که شرکت پارس نامیده می شد؛شروع به کارکردم. به جرات می توان گفت؛ این شرکت یکی از بزرگ‌ترین شرکت های تبلیغاتی تهران بود. مسئول این شرکت فردی به نام‌ آقای بهرامی بود. بهرامی از بهترین نقاش های زمان خود بود و بهترین تجربیات خود را از بهرامی آموختم و ۲ سال در آن آتلیه مشغول به کار بودم. بسیاری از هنرمندان آن روز در این آتلیه مشغول به کار بودند. بسیاری از آنان بعدها به هنرمندان شهره ای بدل شدند. از دوستانی که به واسطه کار در شرکت پارس با آن‌ها آشنا شدم؛ آیدین آغداشلو، محمد احصایی، محلاتی، اصغر معصومی، بیوک احمدی، محمد تجویدی و بسیاری دیگر را می توان ذکر کرد. تمامی این بزرگان روزگاری در آن آتلیه کار کردند، معتقدم تمام دوستانم دین بزرگی به بهرامی دارند. همه ما چیزی از او آموختیم. بهرامی جزء استادان اولیه من بود.
درفشه از ادامه فعالیت خود گفت: پس از شرکت پارس شرکت کاسپین را برای کار انتخاب کردم؛ و پس از آن شرکت گویا. در این میان گاهی به ترجمه متون از فرانسه به فارسی می پرداختم. قصه بدین منوال ادامه یافت؛ تا اینکه پس از انقلاب اسلامی به استخدام اداره انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی درآمدم. این اداره رسالت چاپ و نشر کتاب‌های درسی را بر عهده داشت. بسیاری از طرح‌های کتاب های درسی اول ابتدایی تا سوم راهنمایی در این سالها به‌ دست من و دوستانم تصویر می‌شد.
علاقه به تصویرسازی برای کودکان برای همیشه مایه لذت است. ارتباط با دنیای آنها روح پاکی را در وجود انسان زنده می‌کند. همکاری با سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی از این جهت حائز اهمیت فراوان بود. تصور این‌که حتی کودکانی در دورترین نقاط کشور و در میان محروم‌ترین روستاهای ایران تصاویرم را در کتاب‌های درسی‌شان می‌بینند؛ همیشه برایم مایه لذت است. هنگام نقش زدن؛ اندیشیدن به این موضوع که؛ آنها با این تصاویر ارتباط برقرار می کردند؛ خیال پردازی می کردند و شاید با آن زندگی می کردند؛ همیشه برایم دل‌انگیز بود.
معتقدم پس از انقلاب و در سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی شرایط برای هنر ورزی و رشد توانایی های هنرمندان به نحو مطلوبی فراهم بود.
درفشه درباره کتابی که از تمامی کتاب های مدرسه برایش دلپذیرتر بود این‌گونه یاد می‌کند: از سال ۵۸ تا سال ۷۲ در سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی فعالیت می کردم و طی این سالها کتاب های زیادی را مصور ساختم. در میان این کتاب‌ها کتاب دینی راهنمایی را بیش از همه دوست می داشتم. مؤلف این کتاب انسان فرهیخته‌ای به نظر می رسید. به خوبی به یاد دارم که دست‌نویس مطالب را برایم می آورد و من با کمال آزادی و طبق سلیقه شخصی خود برای آنها تصاویری خلق می کردم. برای هر درس چند تصویرطراحی می‌کردم و او از میان آنها تصویر مطلوب را گزینش می‌کرد. این تصاویر در ابعاد ۳ تا ۴ سانتی متر چاپ می شدند و از میان تمامی کارهایی که از من در کتاب های مدرسه چاپ می شد؛ برایم لذت بخش تر بود.
درفشه ادامه داد: بعدها وزارت آموزش عالی برای تهیه کتاب های خود ازما دعوت به همکاری کرد. پس از این دوره از فعالیت در وزارت آموزش عالی به تصویرگری کتاب های داستانی ایرانی و خارجی پرداختم.
درفشه درباره تصویرگری برای کودکان این‌گونه توضیح داد: معتقدم تصویرگری برای کودکان کاری بسیار جدی و با ظرافت‌های بسیار است. تصویرگری معاصر در بسیاری از موارد فاقد ظرافت های مورد نیاز کودکان است. به اعتقاد من تصاویر انتزاعی برای کودکان چندان قابل درک نیست علی رغم این امر درمیان کتاب های کودک چنین تصاویری بسیار دیده می‌شود. معتقدم تصویرگری به شیوه فراواقع گرایی برای سنین بالاتر از ۱۰ سال مناسبت محتوایی دارد. کودکان ۶ تا ۱۰ برای شناخت دنیای پیرامون به واقعیت نیازمندند. رنگ پردازی در آثار متعلق به این گروه سنی باید مطابق با طبیعت و منطبق بر اصول فنی مورد نیاز آنان باشد. آبستره برای ذهن کودک امری ناآشناست. کودکان تصاویر واقعی را بهتر درک می کنند و با آن ارتباط ذهنی پویاتری برقرار خواهند کرد.

*************

لازم به ذکر است منوچهر درفشه تصویرگر کتاب های کودک عصر امروز در 74 سالگی درگذشت. تصویرگر تصمیم کبری، کلاغ و زاغ و هزاران تصویر کتاب های دانش آموزان دهه هفتاد و شصت بر اثر ایست قلبی درگذشت.