هنر نیوز - «ندارها» زبانی از واقعیت‌های امروز/ منتقدان سینما عاملی برای فساد جامعه ایران

در سومین نشست «فیلمنامه فیلم» سازمان سینمایی حوزه هنری عنوان شد:

«ندارها» زبانی از واقعیت‌های امروز/ منتقدان سینما عاملی برای فساد جامعه ایران

سومین نشست‌ از سلسله نشست‌های «فیلمنامه فیلم» حوزه هنری که در سالن اوستا حوزه هنری برگزار شد به نقد و بررسی ساختار فیلمنامه فیلم «ندارها» به کارگردانی محمدرضا عرب و نویسندگی عليرضا طالب زاده اختصاص یافت.

به گزارش هنر نیوز و به نقل از روابط عمومی سازمان سینمایی حوزه هنری؛ سومین نشست‌ «فیلمنامه فیلم» سازمان سینمایی حوزه هنری، با حضور: داوود مسلمي منتقد سینما، محمدرضا عرب كارگردان و تهيه كننده فيلم، علی رویین تن، یاسمن نصرتی، کیانوش دالوند از کارگردانان سینما و ... برگزار شد. در این مراسم داوود مسلمي منتقد سینما در خصوص فیلم « ندارها» گفت: فیلم «ندارها» مربوط به کارگردانی است با سابقه ٢٠ ساله در سینمای مستند. ريشه سينما در تجارب قبلي و دستاوردهاي آن در عكاسي چیزی است که در فیلم‌های این کارگردان متجلی می‌شود. فیلم «آخرین ملکه زمین »یکی دیگر از آثار این کارگردان است. اثری آکنده از غناي شاعرانه و پر بار از نوع انديشه و ساختار سينمايي است که در کسب تجارب درخشان در حیطه سینما بسیار موفق عمل کرده است. در واقع هیچ وقت فیلم‌های این کارگردان از سینمای روایتگر تهی نشده و همیشه از جذابیت‌های کافی در این زمینه برخودار بوده است. به طور کلی تماشاگر منتظر دیدن روایتی است که در کنار آن به اندیشه‌ها، جهان نگری و تفکرات آن پی ببرد. وی افزود: سینمای روایت به فکر اعتلای تفکر و اندیشه ورزی مخاطب است و در جریان ارتباط با اثر، نسبت به تماشای مجدد فیلم اقدام می‌کند در حالی که امروزه فیلم‌هایی ساخته می‌شود که متاسفانه بر خلاف جریان سینمای روشنفکر ایران است که عموما تماشاگر عام را از فیلم بریده می‌کند. در این فیلم لحظه‌های ناب سینمای اندیشه ورز را می‌بینیم که تنها به اندیشه فردی فیلمساز توجه نکرده بلکه مخاطب و تماشاگر را با خود همراه کرده و حضور او در نهاد فیلم را لذت بخش کرده است. بنابراین سینما به معنای عام در این فیلم معنا پیدا می‌کند. مسلمی خاطر نشان کرد: ظاهرا فیلم‌هایی که منتسب به سینمای اجتماعی هستند حرف‌های زیادی برای گفتن دارند . به حال فیلم قایم ب ذات اثری هنری است و باید برای ببررسی آن به خود فیلم رجوع کرده چرا حواشی و آسیب‌های اجتماعی تمامیت خود اثر را تحت الشعاع قرار می‌دهند. آنچه که در این نوع سینما و روایتگری مهم است ارجاع فیلم به مسایل اجتماعی‌ای است که در نهاد جامعه پنهان شده است و بازتاب دهنده وضعیت مرسوم در اجتماع است در اصل برخي فيلم‌ها به همین دليل خاصيت رجعت پيدا مي‌كنند در شرایطی که تمامي فيلم‌هاي پر از فحاش بوده و ذات آن را به نوعي لودگي تبديل کرده است. وی ادامه داد: سينمايي که قابليت رجعت دارد حتما داراي شاخصه‌هايي از حيات سينما براساس اصل و منطق است. اما به هرحال فيلم قابل اعتنا، درك و فهم منجر به جادوي سينما می‌شود که متاسفانه از میان صدها فيلم، يكی از این آثار قابل رجعت پيدا می‌کند. اولين دليل رجعت به سينما، خود ذات سينماست که منجر به ماندگار تصوير در ذهن می‌شود. این در حالی است که حتي در ذات فيلم فارسي اين رجعت‌ها وجود داشته اما سینمای ما به آن توجهي نمي‌كند. در واقع اينگونه مراسمات دوباره خواني حقيقت است. انبوه سازي سينمايي كه به رجعت توجهي نمي‌كند انبوه آور است. این منتقد سینما با اشاره به نقاط ضعف فیلم « ندارها» اظهار داشت: بخشي از فيلم اين حس شتابزدگي دارد كه نشانگر ایراد در چارچوب پايان بندي و نقص ساختاری فيلمنامه است و عدم رعایت تسلسل در آن به این مشکل دامن می زند که نهایتا منجر به حس بريدگي در آن شده است كه در واقع این فاصله در بخش‌هاي ديگر فيلم هم به چشم می‌خورد. گرماي نوع كاراكترها و روايتگري كارگردان اجازه نمود بيروني ایرادات و شفافیت در آن را نمي‌دهد. همچنین تشابه و تکرار بسياري از نقاط فيلم به دیگر آثار راه گریزی برای سينماي اجتماعي نگذاشته است بنابراین تنها بايد به فاصله زماني ساخت آثار توجه شود. وی عنوان کرد: نگاه به سينما در توجه به محتوا خلاصه نمی‌شود بلكه وجوه ساختاري در آن نیزاهميت دارد. اساسا سينماي محافظه كار است و بخش عمده‌اي از آن بر مدار ابتذال چرخیده و از نهاد محافظه كار جمعي خارج مي‌شود. در حالیکه هر فيلم فارسي كريه و بدمنظري هم به محتوا توجه مي‌كند. اما در سینمای ماسركوب نهادهاي نظارتي وسانسور منجر به مشكلات سینما مي‌شود. در ادامه این نشست، محمدرضا عرب، كارگردان و تهيه كننده فيلم « ندارها» گفت: اين نسخه از فیلم مربوط به سینمایی نگاتیوی است و از سینمای دیجیتالی فاصله زیادی دارد. فیلم «ندارها» در سال 89 ساخته شده است و امروز نسخه بلوری و با کیفیت فيلم اكران شده است. نویسنده این فیلم عليرضا طالب زاده، فیلمنامه نویس مشهور سریال‌های «صاحب دلان» و «در پناه تو» بوده است. فيلمنامه نويسي تفاوت زيادي با رمان نویسی دارد چرا که خلق جریان تصویری بسیار سخت است. من خود متولد جنوب شهر هستم و قصد ساختن فیلمی برای تحقير اين قشر از جامعه را نداشته‌ام بلکه هدف ما پرداختن به آسیب‌های اجتماعی بوده است. وی افزود: در سال‌های ساخت این فیلم معضلی به نام آقازادگی به شدت امروز مطرح نبود. این مشکل جدی‌ای در زندگی امروز ماست واگر 10 سال گذشته به عدالت اجتماعی توجه بیشتری می‌کردیم بسیاری از مشکلات جانعه حل می‌شد و شاهد دادگاه‌های مسئولان با پرونده‌های کلفت نبودیم. این افتخار نیست و باعث سرشکستگی ما و مجموعه مدیریتی جامعه است. فیلم «ندارها» سعی کرده است به محیط پیرامون توجه بسیاری کند و اگر اینگونه فیلم‌ها بیش از این مورد توجه قرار می‌گرفت. این در حالی است که جامعه‌ای که درب نقد وبررسی در آن بسته است، متولد فساد خواهد بود. فساد سیتماتیک امروز ما ناشی از این امر است. هیچ کس مسئولیت وضعیت اکنون جامعه را برگردن نمی‌گیرد. عدم توجه به اقشار ضعیف جامعه منجر به عدالتخواهی آدم‌ها شده است. هرچند این افراد از نظر خود، عیاری می‌کنند اما چون اساسا عیاران از مکتب فتوت امیرالمونین می‌آید و معنایی دیگر دارد. ما در تاریخ یعقوب لیث صفار و سرخ جامگان را داریم که به درست عیاری می‌کنند اما موضوع فیلم «ندارها» عیاری به غلط است و شخصیت‌های آن به جای ساختن خود، اقدام به تغییر جامعه و ساخت آن می‌کنند و نهایتا هلاک می‌شوند و آسیب آن را جامعه می‌بیند. این فیلم اولین اثری بود که به معضلی به نام آقازاده و رانت توجه کرده است. تشابه «ندارها» به فیلم‌های دیگر انکاناپذیر است اما نکته حائز اهمیت مفهوم آن است. عرب خاطر نشان کرد: ممنوع التصویری هانیه توسلی، یکی از شخصیت‌های فیلم تنها بهانه‌ای بود که اکران آن را به تعویق انداخت در حالیکه حضور او در فیلم‌های دیگر، هیچ ممانعتی برای اکران نداشت. من هیچ گاه نفهمیدم که این فیلم همچنان چه مشکلی دارد که از پخش آن در رسانه ملی جلوگیری می‌شود در حالیکه پخش و تولید و توزیع مواد مخدر در تولیدات رسانه ملی به امری عادی تبدیل شده است. به حرف فیلم «ندارها» و سینمای اجتماعی توجه نشده است. شما مخاطب حرفه‌ای سینما هستید و ما فیلمسازان سلیقه شما مخاطبان را نازل کرده‌ایم. امروز پایین آمدن سلیقه فیلمسازان و سخیف شدن سینما نتیجه جامعه بی‌نقد و فاسد است که مدیران آن مسئولیت مشکلات را برعهده نمی‌گیرند. وی عنوان کرد: سینمای اجتماعی ایران که باید به اینگونه فیلم‌ها توجه بیشتری کرده و از تولید آن حمایت کند، اما از این غافله عقب مانده و حتی در موضوعات اجتماعی نظیر کودتای 28 مرداد، موشک وغیره هم اثری ساخته نشده است. جایگاه استراتژیک در سینما ایران کجاست؟ تنها به دنبال ایجاد موجی هستیم که از یک اقدام جلوگیری کنیم چرا که ظرفیتی برای نقد در ایران وجود ندارد. در حال حاضر کسانی که جلوی دوربین اعتراف به نقدپذیری می‌کنند، خلاف این را ثابت کرده‌اند چرا که قطعا اگر انتقادپذیر بودند وضعیت امروز جامعه ما این نبود. کارگردان فیلم « ندارها» ضمن اشاره دویدن 3 ساله برای ساخت این فیلم یادآور شد: «ندارها» بی‌دلیل ساخته نشد و درست جایی که مخالف سرسختی برای ساخته شدن این فیلم بود بعد از تولید، جایزه بهترین کارگردانی را به بنده اعطا کردند. كشور ما و مجموعه قوا يا بلد نيستند و يا از پتانسیل هنر سینما، جريان سازي و الگو سازی آن اطلاعي ندارند. این در حالی است که سینما و فیلم‌هایی نظیر کازابلانکا در آمریکا میل و عشق به زندگی را در مردم ایجاد کرده و جامعه بعد از جنگ‌های آمریکا را به خوبی نشان می‌دهد. ما اگر فيلمسازي اجتماعي را جدي نگيريم به شرایط امروز می‌رسیم که اختلاس گران از ملت ما طلبكارند در حالیکه ما بابت حرام شدن اموال، از بین رفتن ذخایر ملی، آينده و عمر نسل‌هايمان از اختلاس گران طلبكاريم. وی در پاسخ به انتقاد یک مخاطب نسبت به خوب نشان دادن کارهای بد در فیلم و نبود شرافت در قبال آدم‌های بی‌شرف و برداشت عمومی از لفظ آقازادگی عنوان کرد: دیالوگ‌های اين فيلم شرافت رو نشان مي‌دهد در حالیکه اين حرف‌ها در سينما معنا و خریداری ندارد چرا كه بايد فيلم با موج ساخته شود در حالیکه من فیلمسازموجی نیستم و با حقیقت، فیلم می‌سازم. شخصيت‌هاي فيلم دچار بلاهت مي‌شوند تا بتوانند شرافت را با كار غلط بسازند که درگیری با کاروان حج و برخی دیالوگ‌ها و حتی عمل چشم دختربچه با این پول ، نشانی از این امر است. هيج نشانه‌اي از حقارت مردم پايين شهر، صورت سیاه و لباس پاره‌ای در اين فيلم نمي‌بينيد چرا كه ناشي از شرافت من كارگردان در فيلم است در واقع فيلمنامه اين فيلم دايره است. عرب ادامه داد: هيچ جامعه‌اي خودش نمي‌چرخد و بر اساس قوانين مدني و فقهی در جامعه اسلامی زمامداري برای رسیدگی اموال بیت المال، حراست و عدالت در جامعه وجود دارد. باید مطالبات مدنی جامعه رعایت شود. اگر قوانين درست اجرا نشود ثروت جامعه كه بهداشت، درمان وتحصیل و رفاه اجتماعی در جامعه به باد فنا مي‌رود.10 سال پيش با اين معضل تا اين حد روبرو نبوده‌ايم و اگر جدی برخورد می‌شد امروز شاهد این مشکلات نبودم. وی در خصوص دخل و تصرف در فیلمنامه گفت: بنده فيلمنامه كامل را خوانده و اجرا كرده‌ام و ايده خاصي به آن اضافه و يا كم نكردم. حتي در نوع لباس‌هاي انتخابي شكل طبقه را طراحي كرده‌ايم. نسخه ساخته شد نسخه اكران شده در جشنواره است اين فيلم ٩٣ دقيقه بوده و كل فيلمنامه ساخته شده است. کارگردان فیلم «ندارها» در خصوص نحوه پایان بندی فیلم افزود: تاثیر گذاری شخصیت مهری در ابتدا و انتهای فیلم کمک چندانی به فیلم کرده و موضوع را رها نکرده است. لازم به ذکر است برداشت عمومي از واژه آقازادگي در فيلم کاملا مشخص است و معتقدم يك اثر تمام و کمال و آرمانگرا را مي‌توانیم در فیلم ببينم چرا که فيلمساز با همه هستي و نيستي به دنبال درك بوده و تلاش مي‌كند با نقد بهتر عمل كند. علی رویین تن کارگردان سینما از دیگر میهمانان این مراسم بود که نظر خود را درباره فیلم «ندارها» این چنین بیان کرد: فیلم «ندارها» باید توسط منتقدان خود نفروخته، انتقاد شود. از نظر بنده، عرب فیلمساز بد سلیقه‌ای است چرا که شرایط کشور از داراها، «ندارها» را می‌سازند، و حتی اسم عروسک‌های بچه هایمان را هم دارا و سارا می‌گذارند. این فیلم از چند منظر مهم است. در ابتدا باید بگویم ایرانی‌ترین نوای تاریخ، سینمای ایران است ولی ایرانی‌ترین نوایی که دیدیدم فیلم عرب است. فیلمی تلخ، شریف و پر از زندگی که شاید اگر 5 نقش برتر بعد از انقلاب داشته باشیم قطعا محسن تنابنده یکی از آن بازیگران برتر است. دومین نکته دیالوگ نویسی این فیلم و قابلیت اعتنا به آن است. با وجود ضعف‌هایی که در این فیلم وجود دارد اما با گذشت زمان ارزشمندی آن بیشتر شده است چرا با رجوع به این فیلم تاریخ در آن متبلور شده و آدم‌هایی را به تصویر می‌کشد که با تمام سختی، شریف زندگی کرده‌اند. بعضي فيلم‌ها در ساخت، رو به عاقبت بخيري رفته است و این فيلم خود یک سينماست و عاقبت بخيري دارد. وی افزود: از نظر بنده فيلم مهمتر از فيلمنامه است. اشكال فيلم «ندارها» به تهيه كنندگي و كارگرداني يك نفر است چرا که اين فيلم به سمت مردم رفته و هر طيفي را به تصوير كشيده است در حالیکه اين خوشايند مديران نيست. در شرایطی که وارد يك هنر بزرگی شده‌ايم كه تاريخ مصرف دارد، کارگردان فیلم بايد خوشحال باشد كه صاحب این چنین فیلم واقعی‌ای است.