هنر نیوز - ابزار جدید کشور ترکیه برای جذب گردشگر چیست؟

یک دانش‌آموخته رشته باستان‌شناسی و فعال رسانه‌ای گفت: سبک زندگی که در سریال‌های ترکیه‌ای به تصویر کشیده می‌شود حسرتی در دل مخاطبان این سریال‌ها در کشورهای دیگر به وجود می‌آورد که به قصد پیدا کردن آن سبک زندگی به کشور ترکیه سفر کرده و یا در کشور خودشان در سبک زندگی‌شان دگرگونی ایجاد می‌کنند. به نوعی این «حسرت خواهی» در انتخاب مسیر گردشگری به تعیین بازار گردشگری می‌انجامد.

ماندانا خرم- به گزارش هنرنیوز، تفاوتی نمی‌کند «حریم سلطان» باشد که روایت زندگی اعیان و اشراف کشور ترکیه در اوج قدرت امپراتوری عثمانی را به تصویر می‌کشد یا «شمیم عشق» و زندگی مردم این کشور در جهان امروز. محتوای تمام این سریال‌ها در چند کلمه «زن»، «عشق»، «قدرت»، «ثروت» و «خیانت» خلاصه می‌شود. اما چگونه است که محتواهای تکراری در کنار به تصویرکشیدن یک زندگی مدرن تبدیل به ابزاری برای جذب تعداد زیادی گردشگر به این کشور شده‌است پرسشی که با دکتر «وحید معتمدنژاد» دانش‌آموخته رشته باستان‌شناسی و فعال رسانه‌ای مطرح کردیم تا بتوانیم به پاسخ مناسب دست پیدا کنیم.

هنرنیوز: به عنوان پرسش نخست اگر ممکن است توضیحی در مورد تاثیر رسانه بر صنعت گردشگری بدهید؟

پیشرفت وسایل ارتباط جمعی و رشد فناوری و تاثیر آن‌ها به ویژه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در جذب مخاطب با سلیقه‌های خاص فرهنگی در گوشه و کنار جهان، سبب شده تا رسانه‌ها در جهان امروز کارکردهای فراونی داشته باشند. با وجود اینکه شبکه‌های اجتماعی در جهان امروز دارای مخاطب گسترده‌ای هستند اما به عقیده من همچنان قدرت نفوذ رسانه‌های تصویری مانند سینما و تلویزیون بر ذهن مخاطب از هر رسانه دیگری بیشتر است از این رو بسیاری از کشورهای جهان مانند: آمریکا، استرالیا، فرانسه و اخیرا ترکیه سعی می‌کنند از نفوذی که این رسانه‌ها بر ذهن مخاطب دارند در جهت جذب گردشگر استفاده کنند.

هنرنیوز:به نظر می‌آید سریال‌های ترکیه‌ای به خوبی نه تنها در کشور ایران بلکه در بسیاری از کشور‌های خاورمیانه نفوذ کرده است و از این طریق گردشگران زیادی هم جذب این کشور می‌شود؟

درست است! طبق آمار ۷۴ درصد مردم کشورهای خاورمیانه به خصوص کشورهای عربی دست کم یک سریال ترکیه‌ای را دنبال می‌کنند. از سوی دیگر سبک زندگی که در این سریال‌ها به تصویر کشیده شده باعث می‌شود تا حسرتی در دل مخاطبان این سریال‌ها در کشورهای دیگر به وجود بیاید و به قصد پیدا کردن آن سبک زندگی به آن کشور سفر کنند و یا در کشور خودشان در سبک زندگیشان دگرگونی ایجاد کنند. در واقع این «حسرت خواهی» به نوعی در انتخاب مسیر گردشگری به تعیین بازار گردشگری می‌انجامد.

هنرنیوز:اگر ممکن است، در این مورد کمی بیشتر توضیح دهید؟

بگذارید اینگونه توضیح دهم: تعداد شبکه‌های تلویزیون خصوصی در کشور ترکیه زیاد است. صاحبان و سرمایه‌گذاران هریک از این شبکه‌ها حاضر هستند هزینه‌های هنگفتی برای جذب مخاطب بپردازند.

این شبکه‌ها گروهی تعلیم دیده در اختیار دارند که به شهرهای مختلف ترکیه سفر کرده و دست‌مایه‌های اجتماعی که برای جذب مخاطب و در‌‌نهایت جذب گردشگر می‌تواند مفید باشد را انتخاب می‌کنند، در واقع یک «مجلل‌گرایی» را تبلیغ می‌کنند. پیام اکثر فلیم‌های ترکی و سیاست این کشور تحمیل یک زندگی مدرن بدون هرگونه مشکلات است. به طوری که مخاطب یک فیلم ترکیه‌ای ممکن است فکر کند هیچ مشکلی در این کشور وجود ندارد.
بحث بازاریابی و شبکه‌های حرفه‌ای فروش که با رعایت استانداردهای جهانی عمل می‌کنند از دیگر عوامل موفقیت این گونه سریال‌ها در کشورهای بازار هدف هستند.

می‌دانید که فروش سریال‌های تلویزیونی ترکی در اسفند هر سال در بازاری با عنوان «دیسکوپ» انجام می‌شود و از این طریق رغبت زیادی در تعداد زیادی از گردشگران به کشور ترکیه ایجاد می‌شود و یا بازار «میب» فرانسه که سهم عمده خرید آن‌ متعلق به عرب‌هاست و به همین دلیل عرب‌ها بیشترین گردشگران کشور ترکیه هستند.

از سوی دیگر محدودیت‌های اجتماعی که در سایر کشورهای خاورمیانه به خصوص کشورهای عربی وجود دارد حسرتی در دل مخاطبان به وجود آورده و در پی‌یافتن یک مدینه فاضله به این کشور سفر می‌کنند. حتی در کشور ما با توجه به محدودیت‌های رسانه ملی در به تصویر کشیدن بسیاری از دست‌مایه‌های اجتماعی، نشان دادن سبک خاصی از زندگی و مکان‌های جذاب ترکیه برای گردشگران ایرانی نیز، سبب شده تا به سوی این گونه سریال‌ها و در نتیجه مقصد گردشگری، کشش پیدا کنند.

به عبارتی «ترکیه‌گرایی» با تلفیق مدینه فاضله برای اکثر کشور‌ها خصوصاً خاورمیانه به صورت آرمان خواهی در سفر در آمده است!

هنرنیوز: پس نشان دادن یک زندگی مدرن باعث می‌شود تا هم مخاطب این سریال‌ها در خارج از این کشور افزایش یابد و هم تعداد زیادی از این مخاطبان به عنوان گردشگر وارد این کشور شوند؟

بله؛ البته این تمام ماجرا نیست. بلکه از کیفیت تصویری بالای این فیلم‌ها هم می‌توان به عنوان یکی دیگر از شگرد‌های جذب مخاطب نام برد. از طرفی سازندگان این فیلم‌ها در مضامین هم اغراق می‌کنند؛ ترکیه این نیست که در همه فیلم‌های تبلیغاتی می‌بینیم و حسرت آن را می‌خوریم.واقعیت چیزهای دیگری است.

تساهل و تسامح در رفتارهای اجتماعی، اولویت اقتصادی بر مسایل دینی، روان بودن زندگی به دور از مشکلات اجتماعی و گزینشی انتخاب کردن امتیازهای یک زندگی راحت در ترکیه از دیگر ویژگی‌های این سریال‌هاست که البته به نظر من یک تناقص محتوایی با واقعیت‌های جامعه ترکیه دارد.

در حالی که ترکیه واقعی این نیست که همه باهم خوب هستند و یک زندگی روان داشته باشند. محتوای این فیلم‌ها با واقعیت آن کشور در تناقص است.

هنرنیوز:به نظر می‌آید سازندگان این سریال‌ها توانسته‌اند به خوبی جاذبه‌های گردشگری این کشور را به تصویر بکشند به طور مثال نشان دادن انواع رستوران‌های زیبا، هتل‌ها مجلل و یا تکرار تصویری از تنگه «بُسفُر»؟

همانطور که گفتم سازندگان این فیلم‌ها به خوبی توانسته‌اند یک زندگی خوب و مرفه را به تصویر بکشند؛ تمامی مواردی که نام بردید مواردی است که هم جذب مخاطب می‌کند، هم جذب گردشگر.

استفاده از پس زمینه‌های اماکن تاریخی در اکثر فیلم‌های ترکی به نوعی تاریخ و فرهنگ این کشور را به بیننده القاء می‌کند، نمونه آن همین سریال «حریم سلطان» است که نوستالژی کشور‌گشایی دوباره عثمانی را – البته به سبک و سیاق خود- را در اذهان متبادر می‌کند و در کنار آن از سریال‌هایی هم باید نام برد که متاسفانه هیچگونه سنخیتی با فرهنگ جوامع دیگر به ویژه ایران را ندارد.

هنرنیوز: در کشور ما چه کارهایی در این راستا باید انجام می‌شده که اقدامی در مورد آنها صورت نگرفته است؟

من همیشه گفتم در کشور ما تا زمانی که گردشگری با سیاست آمیخته باشد کاری از پیش نمی‌رود و گردشگر کمتر وارد این کشور می‌شود.

دوم اینکه ما در برنامه‌های ترسیمی و دورنمایی خود در همه امور و به ویژه گردشگری از شعارزدگی دائمی رنج می‌بریم. اگر نمره انجام کارمان یک است، ما به آن امتیاز صد می‌دهیم. از سوی دیگر محدودیت‌هایی که در جامعه و رسانه‌های کشور ما وجود دارد باعث شده تا مخاطبان جذب این گونه سریال‌ها شوند.

این نکته را هم در نظر بگیرید مخاطبان اکثر این فیلم‌ها در کشور ما قشر متوسط جامعه هستند که شاید درک چندانی از اتفاقات اجتماعی و سیاسی نداشته و موشکافانه به ماجرا نگاه نکنند.

در حالی که گردشگر خارجی وقتی می‌خواهد به یک کشور سفر کند به همه ابعاد «فرا خوری جامعه مقصد» می‌نگرد واز این زاویه به فرهنگ، اقتصاد و حتی سیاست توجه می‌کند.

در واقع گردشگر به جایی می‌رود که در آنجا احساس آزادی، امنیت و آرامش کند؛ آزادی نه به معنی بی‌بندوباری بلکه استفاده از یک امکانات خوب. در حالی که ما نتوانسیتم در ایران این مسائل را فراهم کنیم.

در عرصه رسانه‌ای هم نتوانستیم کار مفیدی انجام دهیم. حتی بحث انیمشن «ایران »۱۴۰۰ به آن ساختار صحیح نرسیده و جای کار دارد. به همین منظور مطالعات مقدماتی آن انجام شده که در خور تحسین است و امیدوارم جهت رعایت مباحث علمی در این اثر، از کار‌شناسان مجرب استفاده شده و مباحث سیاسی را در آن نگنجانند.

هنرنیوز:اشاره کردید به تناقض؛ چه طور تناقض‌گویی‌های کشور ترکیه در فیلم‌های آن کشور توانسته به جذب گردشگر کمک کند اما ایران این موضوع مصداق ندارد؟

این درست است که رسانه‌های غربی سعی دارند ایران را یک کشور ناامن به جهت سیاسی نشان دهند اما زمانی که گردشگر وارد ایران می‌شود خود متوجه خواهد شد که با یک کشور امن و مردمانی خون‌گرم مواجه است.

اما در زیر ساخت‌های گردشگری با واقعیت‌های موجود جهانی تناقض‌گویی داریم. زمانی که گردشگر خارجی وارد ایران می‌شود با هتل‌های مناسب رو به رو نمی‌شود. سرویس ایاب و ذهاب مناسبی در اختیار او قرار نمی‌گیرد، سرویس‌های بهداشتی عمومی و بین راهی ما بسیار ضعیف هستند، از این رو گردشگر احساس ناخوشایندی می‌کند.

از طرفی دیگر، عدم تطبیق برنامه‌های بازدید با ایام خاص مذهبی که به تعطیل شدن اماکن تاریخی منجر می‌شود گردشگر خارجی را به سر در گمی رفتاری و تبلیغاتی می‌کشاند که این هم از ضعف برنامه‌ریزی سازمانی است. به عنوان مثال در یک روز خاص علاوه بر تبلیغات متعدد، گردشگر خارجی با تعطیلی مکانی ملی چون تخت جمشید مواجه می‌شود که اثرات سوئی از خود به جا می‌گذارد.

از آنجا که هر گردشگر خارجی در صورت رضایت می‌تواند مشوق سایر گردشگران برای سفر به کشور مقصد باشد از همین رو لازم است تا میان تبلیغات و صنعت گردشگری ما تناقضی وجود نداشته باشد.

این در حالی است که به رغم تناقضی که میان واقعیت‌های ساختار اجتماعی ترکیه با فلیم‌های آن‌ها وجود دارد اما در جهت «سیاست ورزی به مقوله گردشگری» و همچنین در بستر سازی زیر ساخت‌های گردشگری-هتل‌ها، فروشگاه‌ها، فضاهای تفریحی-موفق عمل کرده و توانسته گردشگران زیادی را به این کشور جذب کند.