هنر نیوز - حرفه کارگردان تلویزیونی از بین رفته است

یک کارگردان پیشکسوت تلویزیون معتقد است از زمانی که کارگردانان سینما به سمت تولید کارهای تلویزیونی هجوم آوردند به دلیل اینکه آشنایی با کارگردانی تلویزیون نداشتند از‌‌ همان زمان، حرفه کارگردانی تلویزیون دچار آسیب شد و بتدریج از بین رفت.

مسعود فروتن کارگردان با سابقه تلویزیون در گفتگو با خبرنگار رادیو و تلویزیون هنرنیوز به سوالات خبرنگار ما در رابطه با مسائل مختلف هنری پاسخ گفت که اینک می‌خوانید:

شما حدود ۴۰ سال سابقه کارگردانی تلویزیونی دارید و شاید بسیاری از سریال‌ها و برنامه‌هایی که مردم طی این سال‌ها از تلویزیون تماشا کردند کار شما بوده آیا به یاد دارید اولین کاری را که کارگردانی کردید چه کاری بوده است؟

شما با این سوال من را به چند دهه قبل بردید اولین کارگردانی تلویزیونی من در بعد از انقلاب به سریال «مثل آباد» به سال ۱۳۶۰ برمی گردد که در بیابانهای کاشان آن را کار کردیم در سال ۶۲ سریال «سلطان و شبان» را در‌‌ همان بیابانهای کاشان کار کردیم و سال ۶۴ نیز سریال «آیینه» را کارگردانی کردم.‌‌ همان طوری که شما هم به آن اشاره داشتید من حدود ۴۰ سال سابقه کارگردانی تلویزیونی دارم. معتقدم الان باید جوان‌تر به حوزه کارگردانی تلویزیون وارد بشوند. من هم اکنون به جلوی دوربین کوچ کردم و برنامه تلویزیونی «یادگاری» را مجری‌گری می‌کنم. در رادیو هم چندین برنامه را اجرا می‌کنم.

شما از کارگردانی تلویزیونی به یکباره به قول خودتان به جلو دوربین کوچ کردید چی شد که بعد از این همه سال، به کار بازیگری علاقه‌مند شدید آیا بازیگری از اول دغدغه شما بود؟

البته باید عرض کنم که بازیگری دغدغه من نیست مگر نقشی که در فیلم تاثیر گذار باشد. اگر نقشی تاثیر گذار باشد حتی اگر خیلی کوتاه هم باشد آن را می‌پذیرم و کار می‌کنم. من در فیلم «۳۶۰ درجه» به کارگردانی آقای سام قریبیان بازی کردم وایشان شاید مرا برای این نقش پیدا کرد که امیدوارم تماشاگران از این فیلم خوششان بیاید.

شما سال‌ها کارگردان تلویزیون بودید هم اکنون وضعیت کارگردانی تلویزیون را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من معتقدم کارگردانی تلویزیونی در تلویزیون انگار فراموش شده است و گویا بچه‌های این رشته در تلویزیون فقط می‌نشینند و برنامه‌های زنده را سویچ می‌کنند. ما در آن سال‌ها، دوربین‌های واحد سیار را به داخل بیابان‌ها می‌بردیم و با چند دوربین کار می‌کردیم اما هجوم کارگردانان سینما به تلویزیون باعث شد که شغلی مثل کارگردانی تلویزیون به فراموشی سپرده شود و منتهی شد به اینکه کارگردان تلویزیون بنشیند و کارهای زنده را سویچ بکند بدون اینکه بتواند خلاقیت و آفرینش هنری داشته باشد. در این برنامه‌ها گاهی دوربین فقط حرکت می‌کند صرفا به این خاطر که یک حرکت دوربین داشته باشند دلیلی برای آن حرکت وجود ندارد. کارگردانان سینما که وارد کارهای تلویزیون شدند سعی کردند مثل سینما با تک دوربین کار کنند فقط به این دلیل که محتاج کارگردانان تلویزیون نباشند و این اشکالی است که امروز یقه سریال‌های ما را گرفته است و این موضوع موجب شده که شغل کارگردانی تلویزیون در کارهای نمایشی و سریال‌ها از بین برود. گاهی اوقات برخی کارگردانان با سه دوربین یک صحنه را ضبط می‌کنند تا بعد در مرحله مونتاژ آنان را تدوین کنند درحالی که قبلا کارگردانان تلویزیونی در لحظه، تصاویر سه دوربین را مونتاژ می‌کردند. یک کارگردان تلویزیونی به اندازه انگشتان دستشش باید چشم داشته باشد. مثلا وقتی صحنه گل زدن در فوتبال را می‌بینیم فقط دیدن گل نیست بلکه ما در‌‌ همان لحظه، عکس العمل تماشاگران، مربی و بازیکنان و دیگر زاویه‌ها را هم می‌بینیم که همه این زوایا از زاویه دید کارگردان تلویزیون نشات می‌گیرد. ولی الان برنامه‌های خاصی تولید نمی‌شود که کسی بخواهد خلاقیتی نشان دهد. امکان رشد را از این شغل گرفتند. آن سالهایی که تولیدات سیما فیلم به دست کارگردانان سینما افتاد و سریال ساختند به دلیل اینکه آشنایی با کارگردانی تلویزیون نداشتند با تک دوربین مثل فیلم سینمایی شروع به ضبط کردن صحنه کردند و روی میز مونتاژ نما‌ها را به هم می‌چسباندند از‌‌ همان زمان حرفه کارگردانی تلویزیون دچار آسیب شد و موجب گردید که حرفه کارگردانی تلویزیون بتدریج از بین برود. مثل نویسنده‌ای که بخواهد جلوی دادگستری نامه بنویسد. کارگردان تلویزیونی به آدمی تبدیل شد که فقط می‌نشیند تا پخش زنده را سویچ کند.

برخی از کارگردانان عنوان می‌کنند ما برای ساخت فلان کار از ۱۵ دوربین استفاده می‌کنیم این کار نشان از بالا بودن تکنولوژی برای ضبط آن برنامه است یا مسائل دیگری مطرح است؟

من هم در مطبوعات خواندم که یکی از کارگردانانی که معمولا مجموعه‌های طنز می‌سازد گفته است که برای ضبط فلان کار از ۱۵ دوربین استفاده می‌کند. این ۱۵ دوربین یعنی چه؟! مگر با این حجم از دوربین چه کاری می‌شود انجام داد؟ حتما ۱۵ بازیگر در یک صحنه حضور دارند و او بر روی چهره هر کدام از بازیگران یک دوربین کاشته است تا او را در کادر خودش داشته باشد! در حالی که آنان با ۱۵ دوربین صحنه را ضبط می‌کنند و بعد در مونتاژ می‌گردند ببینند که در این صحنه، بازیگران مختلف چه عکس العملی داشتند تا از آن استفاده کنند! این کار نه تنها خلاقیت و استفاده درست از امکانات نیست و نه تنها نشان از تکنیک بالای کارگردان نیست بلکه نشان از ندانم کاری یک کارگردان است. واقعا چرا باید از ۱۵ دوربین استفاده کرد درحالی که یک کارگردان تلویزیونی می‌تواند با ۶ دوربین تلویزیون استفاده کند اما این دوربین‌ها را در لحظه‌های مختلف جایشان را تغییر دهد و مونتاژ باید در لحظه انجام بگیرد نه اینکه روی میز مونتاژ، تصاویر را جلو و عقب بکنیم تا بلاخره یک تصویر را انتخاب کنیم. من چند وقت قبل، به عنوان مه‌مان در جایی حضور داشتم که همزمان ۱۴ دوربین تصویر را ضبط می‌کردند. در حالی که ضبط اینگونه برنامه‌ها، بعدا در مونتاژ قرار است تکمیل شود. این نوع کار‌ها وابسته به مونتاژ هستند. الان مونتور‌ها در برنامه تلویزیونی حکومت می‌کنند. معتقدم در اینگونه برنامه‌ها بهتر است اسم کارگردان تلویزیونی را در تیتراژ قید نکنند و عنوانی مثل چسباندن تصاویر به همدیگر! قید کنند.

شما در تلویزیون کارهای زیادی را کارگردانی کردید. آیا حالا که به گذشته نگاه می‌کنید کاری بوده که از انجام آن راضی نباشید؟

من هر کاری را که انجام دادم واقعا با عشق و علاقه بوده است و نمی‌توان چنین تصور کرد که من کاری را که کردم دوست نداشته باشم. من برای اینکه شغل خودم، جامعه و مملکتم را دوست دارم و به این دلیل که می‌دانم مردم کار من را می‌بینند و برای مردم ارزش زیادی قائل هستم لذا همه کارهایی را که انجام دادم را دوست دارم و هیچ کاری را‌‌ همان طوری نپذیرفتم که حالا نسبت به آن احساس پشیمانی کنم.