هنر نیوز - متخصص نسخه شناسی نداریم

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: ما متخصص نسخه شناسی نداریم اما به طور کلی قرار است در حوزه‌های مختلف همچون باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، حفاظت و مرمت که در حوزه میراث فرهنگی است پژوهشگاه با کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان وارد رایزنی و همکاری شود.

به گزارش هنرنیوز، چندی پیش بی بی سی فارسی گزارشی ارائه کرد که محتوی آن به این موضوع اشاره داشت که :« کتب قدیمه و نسخه‌های خطی زیادی در کتابخانه‌ها و مراکز علمی تاجیکستان محفوظند. چنین کتابها در زمان شوروی از طرف فهرست‌نگاران و نسخه شناسان تاجیک و روس تحقیق می‌شدند. در دو دهه اخیر دستنویسهای زیادی از مردم گرد آورده شده‌اند که به تحقیق و آموزش همه‌جانبه آنها نیاز هست. اما کمبود متخصصان نسخه شناس و فهرست‌نگار در تاجیکستان باعث سختی پیشرفت کار در این زمینه شده است.»
سرزمین سغد باستان که سرزمین کنونی تاجیکستان را دربر می‌گیرد، در زمان داریوش یکم به جزئی از امپراتوری هخامنشی تبدیل شد. پس از یورش اسکندر مقدونی، تاجیکستان به ترتیب جزئی از پادشاهی‌های سلوکی، دولت یونانی باختر، تخارستان، کوشانیان، ساسانیان، هفتالیان و خیونان بود.
(در زمان امویان)، این سرزمین به تصرف عرب‌ها درآمد و مردم تاجیک دین اسلام را پذیرفتند. پس از اسلام تاجیکستان تبدیل به مهد زبان فارسی دری و فرهنگ و علوم گوناگون شد.

با توجه به این که تاجیکستان بخشی از گستره سرزمین ایران بزرگ است و بسیاری از نسخ خطی آن به زبان پارسی است این پرسش مطرح می‌شود که آیا پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی که خود پژوهشکده‌ای به نام زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون دارد اقداماتی برای همکاری با تاجیکستان در این حوزه انجام داده است؟

نسخه شناسی وظیفه سازمان میراث فرهنگی نیست!

جلیل گلشن- رییس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی- در این باره به خبرنگار هنرنیوز می‌گوید:« نسخه شناسی طبیعتاً وظیفه سازمان میراث فرهنگی نیست. نسخه شناسی باید زیر نظر کتابخانه ملی یا مجلس باشد. اما به خاطر دارم زمانی که آقای موسوی گرمارودی سفیر ایران در تاجیکستان بودند و همچنین سفیر بعدی ایران در این کشور اقداماتی شده و تعداد زیادی از نسخ خطی تاجیکستان شاید منتشر هم شده باشد. از سویی به نظرم دستگاه‌هایی که در امر کتابت متخصص‌اند مثل کتابخانه مجلس، کتابخانه آقای نجفی مرعشی یا کتابخانه ملی باید وارد عمل شوند و به کشورهای هم‌زبان و هم فرهنگ در این زمینه کمک کنند که فکر می‌کنم تا حدودی این اقدامات توسط این نهادها صورت گرفته است.»

متخصص نسخه شناسی نداریم

او در پاسخ به این پرسش که چرا در حالی که پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون در سازمان میراث فرهنگی وجود دارد معتقدید نباید وارد چنین حوزه‌ای شد؟! اظهار می‌کند:« ما متخصص نسخه شناسی نداریم اما به طور کلی قرار است در حوزه‌های مختلف همچون باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، حفاظت و مرمت که در حوزه میراث فرهنگی است پژوهشگاه با کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان وارد رایزنی و همکاری شود که البته این جزو برنامه‌های آتی پژوهشگاه است البته می‌توان پیشهاداتی در زمینه نسخه شناسی نیز ارائه کرد.»

همکاری‌های مشترک چشم‌انداز پژوهشگاه

از سویی چندی پیش محمد طالبویف، رییس نمایشگاه بین المللی هوافضایی مسکو و از فضانوردان طرح نافرجام کیهان پیمای بوران در گفت و گو با رسانه های ایران اظهار کرده بود:«من در سفر اولم به ایران که حدود ۲۰ سال پیش انجام شد در مشهد و طی مصاحبه ای با مجله ای که فکر می کنم اسمش زائر بود از ایرانیان خواهش کردم به داغستان بیایند و مسجد و خانه شیخ شامیل را بازسازی کنند اما به این خواهش من توجه نشد. شاید اگر این کار در آن زمان اتفاق افتاده بود بعضی مشکلات در داغستان را نداشتیم. این بی مهری تا امروز هم ادامه دارد.»

گلشن در این باره نیز توضیح می دهد: « همکاریهای مشترک با سایر کشورها یکی از چشم اندازهای مهم پژوهشگاه است مخصوصاً همکاری با کشورهای همسایه و آسیای مرکزی. قطعاً این همکارها منجر به تبادل اطلاعات علمی و کمک به گسترش فرهنگ، شناسایی و مطالعه بخشی از جغرافیای ایران بزرگ و تمدنهای نزدیک به ایران می‌کند.»

هر چند رییس پژوهشگاه زمان دقیقی برای این همکاریها عنوان نمی‌کند اما روابط علمی بین المللی پژوهشگاه در زمینه های مختلف را ضروری می‌داند و تحقق این مهم را به بررسی های دقیق تر و دریافت بودجه موکول می‌کند.

به گزارش هنرنیوز،در سدهٔ دهم میلادی، سامانیان اولین حکومت مستقل ایرانی پس از اسلام در این منطقه تشکیل شد. پس از سقوط سامانیان با اتحاد غزنویان و قراخانیان پس از تاجیکستان به ترتیب جزئی از حکومتهای قراخانیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان مغول و تیموریان شد. پس از سقوط تیموریان تا سدهٔ نوزدهم میلادی حکومت‌های مختلف ازبک کنترل این سرزمین را در دست داشتند، البته نادر شاه افشار پادشاه ایران برای دورهٔ کوتاهی آن را به تصرف خود درآورد. در سدهٔ نوزدهم شمال تاجیکستان (خجند) جزئی از خانات خوقند، و جنوب تاجیکستان جزئی از خانات بخارا بود. خانات بخارا در سال ۱۲۴۵ خورشیدی (۱۸۶۶ میلادی)، و خانات خوقند در سال ۱۲۴۷ (۱۸۶۸ میلادی)، زیر سلطهٔ روسیه تزاری درآمدند.

پس از انقلاب اکتبر، تاجیکستان ابتدا بخشی از جمهوری ازبکستان در اتحاد جماهیر شوروی بود تا اینکه در سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸ م)، جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، تاجیکستان به استقلال دست یافت.