هنر نیوز - فیلم های مستند و رسالت واکاوی حقایق

نگاهی به فیلم مستند «یزدان تفنگ ندارد» ساخته حسین شمقدری؛

مستند سیاسی «یزدان تفنگ ندارد» ساخته حسین شمقدری تاملی بر فضای پر ابهام جریانات پس از انتخابات است. این مستند با بهره‌گیری از دلالت‌های عینی و شفاهی حاضر در بستر وقوع جریانات، به طرح پرسش‌های اساسی چند مسئله درون‌محور در چند چون واکاوی‌های اجتماعی - سیاسی فکت‌های اخیر می‌پردازد. به طور محرز، پرداخت به نشانه‌های تصویری که در بافت خود با همانند سازی نمادین همگن شده‌اند در این پروژه مستند قابل تحلیل است.
در این پرداخت چینش لایه‌های پنهان متن نوشتاری که به‌صورت یک ایده‌ی بالقوه سیاسی در متن تصویری اسنادی که به مستند تعبیر می‌شود تعبیه شده، محوری از چندگانگی بیان را در کانون اصلی متمرکز کرده است.
«یزدان تفنگ ندارد» ارجاع زوایای در پستو نشسته‌ی وقایعی است که کمتر به چرایی تطبیقی آن با فضای اجتماعی و فضاسازی کذایی پس از آن توجه شده است. در این حال، تکنیک ساختاری بیان این جریانات با استناد بر طرح تعارض موجود در پرداخت به آن‌هاست. در این تکنیک به طور همزمان گرایش‌های حاصل را که بخشی در تعمد تکرار از رسانه‌های ناهمسو به طرز دیگری بازگو شده‌اند در مجرای حقیقت کاوی امر قرار می‌دهد. در استناد تصویری حاصل از این کنکاش، درونه ی پاره‌ای حوادث مرتبط نیز چون حادثه بمب‌گذاری در لفافه ارتباط با آن، به نگاه و قضاوت مخاطب موکول می‌شود.
در واقع سازنده این فیلم مستند، با چهره‌شناسی آسیب‌های تعمدی حاصل از ماوقع جریانات اخیر و با صرف باز‌گویی آن، محکمه را به مخاطب مستند واگذار می‌کند. این تعامل هم‌بافت، در قالب بازگویی روایات شفاهی است که بخشی به استناد میدانی و مصاحبه و بخش دیگر آن فرانمایی وقایعی است که قرابت کارکردی عمیقی با عنوان فیلم، پیدا می‌کند.«یزدان تقنگ ندارد» موجودیت عنوانی استناد به فضاسازی ها نیز هست. گفتمان حاصل از آن، پیوندی متعارف با محقق این اثر و مردم است. مردمی که ساکن پایتخت نیستند و از گستره ابعاد ماوقع ناخشنودند. به همین طریق دیگر مردمان مرکز نشین که دچار رفتارهای کج‌دار مریض سیاسی شده‌اند. بنابراین افق دیگری از «‌یزدان تفنگ ندارد» تطبیق اجتماعی پژوهشی تصویریست. به دیگر معنا، این مستند مشابهت زیادی با یک پروژه تحقیقی دارد که تلاش برای کنه‌نمایی در آن، مخاطب را به سمت و سوی لایه‌برداری از نشانه‌ها سوق می‌دهد. این تلاش فی نفسه از تشکل گروه سازنده آن که دارای ماهیت دانشجویی ست نیز پیداست.در واقع تنها یک پروژه دانشجویی‌ست که توانایی به تصویر کشیدن فرض محکمات و مجهولات حاصل از نتایج پیرامونی را در بطن خود داراست و از اندیشمندی اذهان کنجکاو بر می‌خیزد؛ نیز آنکه این تفکر دانشجویی با فراغت از هر نوع دغدغه سیاسی و جهت‌گیری قادر است رخدادهای بیرونی را به دایره طرح و تصویر در آورد.
«یزدان تفنگ ندارد» با برخورداری از جمع‌بندی نتایج به چنین دستاوردی از این تحقیق تصویری رسیده است. این فیلم که به روایت سید طه رضا نیرهدی دانشجوی المپیادی دانشگاه صنعتی شریف است بازگشایش و تورقی دوباره در دفتر وقایع نیمه خاموش پس از انتخابات با نگاهی تازه است. منولوگ یا معارفه کلامی او از خود در ابتدای فیلم عبارات «من طه رضا هستم.دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف. سال85 برنده مدال نقره المپیاد فیزیک شدم. سال 86 وارد دانشگاه شدم.تحصیلم را شروع کردم.آمدن به دانشگاه شریف برای هر کسی در زندگیشیک تحول بزرگ است.اما این بزرگترین اتفاق زندگی من نبود...» است. این معارفه موجز خود ریشه‌یابی بستر وقوع اندیشه پرداخت به این مسائل است. وانگهی المانت‌های وجوه تمایز یک باز پرداخت دانشجویی با دیگر نگاه‌های عمومی پیرامون آن است.
در پایان این فیلم گریز زیرکانه‌ای به دلالت های پنهان توطئه‌گران شده است که در یک انعکاس محتوایی بسیار قابل تامل است؛ نیز آنکه گاه چینش منظم کانون نگاه این اثر به ظاهر جدا و در عین حال مرتبط به نظر می آید. «یزدان تفنگ ندارد» بیش از هر چیز تلفیق دیدگاه عمومی فضا با نشانه‌های تصویری ساده ایست که در نهایت به موشکافی کوتاهی بر مسائل در قالبی بسیار ساده و سربسته پرداخته است. این فیلم مستند می‌تواند آغازگر جریان‌های تازه‌ای در پروژه‌های مستندسازی فضاهای سیاسی باشد.