هنر نیوز - دعوای تکراری در جشنواره فیلم فجر

جشنواره سی و چهارم هنوز از راه نرسیده، حواشی آن آغاز شده است. یکی از حواشی جشنواره سی و چهارم فجر که هنوز هم ادامه دارد، دعوا بر سر صاحب طراحی پوستر جشنواره است که ظاهراً هنوز این ماجرا به نتیجه نرسیده است.

به گزارش هنرنیوز؛ روزنامه قانون در ادامه آورده است: تقریباً در بیشتر دوره‌ها، پوستر جشنواره‌های فجر از جمله فیلم فجر، با حاشیه‌هایی مواجه شده است که اصلی‌ترین حاشیه پوستر جشنواره فیلم فجر این دوره، دعوا بر سر صاحب اصلی پوستر جشنواره سی و چهارم است که بالاخره چه کسی طراح اصلی آن است؟

پوستر جشنواره سی وچهارم با طرحی از زنده‌یاد خسرو شکیبایی رونمایی شد و این برای اولین‌بار بود که پوستر جشنواره فیلم فجر با تصویر یک چهره سینمایی طراحی و پس از ۳۴ سال کلمه بین‌المللی از عنوان جشنواره در پوستر اصلی حذف شد.

زنده‌یاد خسرو شکیبایی تنها بازیگری است که سال‌ها قبل هم در تیزر جشنواره حضور داشته و در جشنواره بیست و ششم مقابل دوربین مهدی کرم‌پور برای حضور در این تیزر رفت. در این دوره از جشنواره فیلم فجر با الگو گرفتن از پوستر جشنواره فیلم «کن» طراحی شده که در سال‌های اخیر منقش به سینماگران فقید و مطرح جهان است.

شروع حاشیه‌ها از کجا بود؟

حاشیه‌های پوستر جشنواره فیلم فجر سی و چهارم تقریبا از همان دقایق ابتدایی انتشارش آغاز شد. پوستر جشنواره فیلم فجر سی و چهارم که با نقشی از زنده‌یاد خسرو شکیبایی مزین شده، به دلیل روی دادن چند اشتباه در آن حسابی سروصدا کرد و کابران شبکه‌های مجازی حسابی به آن پرداختند و همچنین کانال‌های تلگرامی با انتقاد از این موضوع حسابی بحث درباره آن را داغ کردند.

اشتباهات از این قرار بود که روی این پوستر به طور اشتباه تاریخ میلادی به جای سال ۲۰۱۶، سال ۲۰۱۵ درج شده و تاریخ شمسی نیز، به طور نادرست ثبت شده است. از دیگر انتقادهایی که به این پوستر شد، نحوه پرداخت آن بود و عده‌ای به جزئیات طرح از جمله لباس‌های مرحوم شکیبایی پرداخته و به آن اعتراض کردند. به طور مثال آن‌ها با گفتن این نکته که در طراحی این پوستر از ملحفه به جای شال در گردن خسرو شکیبایی استفاده شده است اعتراض خود را نسبت به آن بیان کردند.

ایراد اصلی کار چه بوده است؟

روند طراحی پوستر با توجه به کاربرد و ماهیت آن متفاوت است. پوسترهای هنری، پوسترهایی هستند که تمام مراحل آن از طراحی تا اجرای نهایی کار به عهده شخص هنرمند است و در نهایت با خوردن امضای هنری آن هنرمند پای اثر به نام او ثبت می‌شود اما پوسترهای تجاری و تبلیغاتی روند متفاوتی از پوسترهای شخصی و هنری را طی می‌کنند. این پوسترها توسط یک تیم هنری طراحی و اجرا می‌شوند که تمام مراحل کار از ابتدایی‌ترین مراحل تا خروجی، به صورت کار گروهی یا به اصطلاح (Team‌Work) انجام می‌شود. این تیم شامل یک طراح اصلی و مدیر هنری است که با یک تیم طراح تصویرساز یا خطاط، پروسه‌ طراحی آن را به اجرا درمی‌آورند. در این صورت ایده‌پرداز اصلی و مدیر هنری به‌عنوان طراح پوستر معرفی می‌شود. در این موارد مرسوم است که در امضای پوستر و معرفی عوامل آن، علاوه بر نام طراح اصلی و مدیر هنری، نام تصویرساز و خطاط یا حتی عکاس هم ذکر شود. اما در نهایت صاحب پوستر، مدیر هنری است و مسئولیت کار آن بر عهده اوست.

در ایران اما شرایط طراحی پوستر با آنچه در تمام دنیا مرسوم و متداول است، تفاوت دارد و علت آن هم مشخص است؛ در ایران برای تیم طراحی پوستر سمتی به عنوان «مدیر‌هنری » تعریف نشده است و به نظر می‌رسد تمام اختلافات صاحب اثر پوستر جشنواره سی‌و‌چهارم را باید در فقدان این سمت در تیم طراحی پوسترهای ایرانی دانست و از آن به عنوان حلقه مفقوده این ماجرا نام برد.

اینجا به علت آنکه مدیر هنری وجود ندارد، بنابراین ایده‌پرداز، ایده اصلی پوستر را می‌دهد و اجراکننده‌ طرح، آن را پیش می‌برد. در این موارد معمولاً از قبل، توافق‌هایی صورت می‌گیرد تا مشخص شود که در نهایت، پوستر به نام چه کسی بوده و امضای چه کسانی پای آن باشد.

اما حقیقت این است که وقتی پوستری به این شکل طراحی می‌شود نمی‌توان برای آن صاحبی تعیین کرد و نباید به بهانۀ نبودِ مدیر هنری، یکی از اعضای تیم طراحی یا اجرا به عنوان صاحب اثر معرفی شود زیرا وقتی تمام کار به این صورت پیش می‌رود کسانی که ایده می‌دهند، اجرا می‌کنند یا از عکس گرفته‌شده توسط آن‌ها در پوستر استفاده می‌شود، در آن پوستر سهیم هستند و ادعایشان مبنی بر صاحب اثری به‌حق است.

صاحب پوستر جشنواره سی و چهارم کیست؟

بزرگمهر حسین‌پور با بیان این ادعا که "طراح اصلی پوستر سی‌وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر من هستم"، در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها گفت: «هنگام رونمایی از پوستر سی‌وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر نام «مجید برزگر» به‌عنوان طراح اعلام شد که دلیل آن، کم‌دانشی و شیطنت دبیر این جشنواره بود. برزگر ایده‌پرداز این طرح بود و این کار را به من سفارش داد؛ اما طراح و نقاش اصلی پوستر، من هستم زیرا آن را طراحی کرده‌ام. آقای برزگر هم حرف من را قبول دارد.»

مجید برزگر، ایده‌پرداز پوستر جشنواره سی و چهارم هم در جواب این صحبت‌های بزرگمهر حسین‌پور به «میزان» گفته بود: «بنده مطلقاً موضع بزرگمهر حسین‌پور را نمی‌فهمم، ایده طراحی پوستر جشنواره برای سه - چهار ماه گذشته است که به من پیشنهاد داده شد تا پوستر جشنواره فجر را طراحی کنم و من تصمیم گرفتم پوستر جشنواره، تصویری از مرحوم خسرو شکیبایی باشد و طبیعتاً دنبال کسی بودم که کشیدن نقاشی خسرو شکیبایی را به آن سفارش بدهم و من نقاشی را به حسین‌پور سفارش دادم و وی به بهترین شکل نقاشی را کشید. حتی پوزیشن ایستادن مرحوم خسرو شکیبایی را خود من به حسین‌پور دادم و یادم می‌آید شال گردنم را انداختم و حالت دستمانم را نشان دادم و سرانجام ایده نقاشی را به حسین‌پور دادم و وی به من نقاشی را به صورت یک فایل تحویل داد. برای من جای سوال است که اگر کسی خطی را سفارش داده و یکی خطاطی کرده است و آن خط در یک پوستر به کار برده شده باشد، آن پوستر به اسم خطاط است یا طراح پوستر؟»

البته به نظر قریب به اکثریت کارشناسان، جواب این سوال خیلی هم دور از ذهن و البته به نفع شخص خاصی نیست. حقیقت آن است که به دلیل همان نکته ذکر شده در این گزارش مبنی بر عدم وجود سمتی به عنوان «مدیر هنری» در طراحی پوستر سی وچهارم این پوستر متعلق به شخص خاصی نیست و حق معنوی آن در اختیار تمام اعضای تیم طراحی است نه فقط یک شخص خاص.

واکنش دبیرخانه جشنواره سی‌و‌چهارم فیلم فجر به حواشی

پس از حواشی به وجود آمده برای پوستر جشنواره سی‌و‌چهارم، روابط عمومی جشنواره فیلم فجر در پاسخ به این مشکل اعلام کرد که: «با توجه به اینکه ایده اصلی طراحی پوستر جشنواره امسال از سوی محمد حیدری دبیر جشنواره و مجید برزگر مطرح شد، جشنواره مسئولیت به سرانجام رساندن پوستر این رویداد سینمایی را به شخص مجید برزگر واگذار و در نهایت پوستر نهایی از سوی وی به جشنواره ارائه شد. بنابراین جشنواره فیلم فجر بر اساس قرارداد منعقد شده با مجید برزگر و در مراسم رونمایی از پوستر جشنواره این سینماگر را به عنوان طراح پوستر معرفی کرده است.»

حال بحثی که مطرح می‌شود این است که با توجه به وجود داشتن استودیوهای گرافیکی در ایران که صاحب تیم اجرا و طراحی هستند، چرا باید پوستر چنین جشنواره‌ای به شخصی خاص واگذار شود که سبب بروز چنین اختلافاتی شود؟

سی‌وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر ۱۲ تا ۲۲ بهمن به دبیری محمد حیدری برگزار می‌شود و به نظر می‌رسد با توجه به شروع حواشی این دوره که از پوستر جشنواره شروع و فعلاً به استعفای شهاب حسینی از سمت مشاور جشنواره سی و چهارم که دلیل آن را انتقاد از موضع‌گیریِ دبیر جشنواره سی‌وچهارم فیلم فجر در قبال فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» اعلام کرده بود، امسال هم شاهد جشنواره پرحاشیه‌ای باشیم.