هنر نیوز - مسوولین شهری و هنری ضرورت احداث انجمن‌های هنری را احساس نمی‌کنند

نشست آسیب شناسی سفال و سرامیک با حضور انجمن سفال در هنرنیوز(2)؛

مسوولین شهری و هنری ضرورت احداث انجمن‌های هنری را احساس نمی‌کنند

مسئولین شهری و هنری از هنر سفال و سرامیک به عنوان بخشی از هنرمتعالی که ریشه در اصالتها دارد، حمایت نمی‌کنند.

هنرنیوز با دعوت از اعضای انجمن سفال به آسیب شناسی سفال ایران پرداخت . در این جلسه بهزاد اژدری رییس انجمن سفال، فرزاد فرجی معاون انجمن، فریده تطهیری مقدم مسئول کمیته نمایشگاه در انجمن سفال و رجحانه حسینی مسئول کمیته پژوهش انجمن حضور داشتند.

هنرنیوز :امروزه چرا سفال و سرامیک در حوزه معماری این کاربرد را ندارد؟
اژدری: به دلیل اینکه فرهنگ رسیدگی و توجه مردم به اصالت‌ها از بین رفته، ضمن اینکه مسئولینی که باید کارشناس محور باشند اصلاً اهمیت این موضوع را نمی‌دانند. الان به جای کاشی و سرامیک معمولی، کاشی‌هایی تولید می‌شود که از جنس پلی استر است. کاشی مساجد را چینی‌ها تولید نمی‌کردند که حالا بگوییم ارزانش را آورده‌ایم. اینجا این بیماری در حال رشد است. به معمار دستمزد کم می‌دهند و او برای کاشی‌کاری اگر بخواهد به یک کاشی‌کار معرق‌کار حرفه‌ای پول بدهد، قیمتش 20 برابر قیمتی است که به یک کاشی‌کار معمولی پرداخت می‌کند، بنابراین ترجیح می‌دهد این کار را با قیمت ارزان‌تر انجام دهد. در انتها می‌بینید کاری که بر روی دیوارها رفته فرسنگ‌ها با استانداردهای هنری و فنی فاصله دارد.
مصداق این قضیه مترو تهران است. وقتی کارفرما به کسی که کارش نصب نقش برجسته روی دیوار مترو است، هیچ پولی پرداخت نمی‌کند می‌گوید در مقابل کاری که انجام می‌دهی فقط شماره تلفنت را زیر کار بنویس، خیلی طبیعی است کیفیتی کاری که می‌رود روی دیوار، فاجعه است.

هنرنیوز : و این امر به چه عواملی باز می‌گردد؟
یک بخش را می‌توان به رقابت‌های خارج از کشور و بین‌المللی ارتباط داد ولی قسمت عمده‌اش به این بحث باز می‌گردد که به هر حال دولت به عنوان یک نهاد قدرتمند وظیفه‌اش این است که این فضا و فاصله‌ها را با توان مالی خودش حداقل برای بخش هنری سفال و سرامیک حفظ کند،تا آسیبی است که از این طریق وارد می‌شود را کاهش دهد.

هنرنیوز: در آمریکا تعداد زیادی سفالگر (حدود 2میلیون نفر) با علاقه فراوان کار می‌کنند. اگر سفال و سرامیک گران است، آنجا هم یک صنعت گران و لوکس به حساب می‌آید، اگر در زندگی روزمره کاربرد ندارد که در آن کشورها هم کاربرد ندارد، پس چرا جایی مثل ایران که مهد این هنر است، سفال اینچنین از جامعه کنده می‌شود ولی یک جای دیگر مثل آمریکا که فکر نمی‌کنم زادگاه سفال باشد با چنین سرعتی این هنر رو به پیشرفت است؟
فرزاد فرجی : این قضیه را می‌توان از چند بخش نگاه کرد، مسئولین هنری، مردم و جامعه و بخش دانشگاه هر کدام می‌توانند عواملی باشند در آموزش و پرورش و ترغیب مردم به این سمت. حتی در اسپانیا و فرانسه یا کشورهای دیگر انجمن‌های تخصصی هست که از این سفالگران حمایت می‌کنند و این حمایت‌ها از طرف مسئولین صورت می‌گیرد. آنجا هزینه بالا است، پس چرا آنها پیشرفت می‌کنند و اما ایران نه، در پاسخ باید گفت آیا مثلا مسئولین صنایع دستی ما به عنوان یک مسئول می‌توانند در مورد همین هنر پاسخگو باشند، نه ، زیرا با توجه به عدم شناخت و پایین بودن سطح اطلاعات این مسئولین هنرمند از جانب آنها هیچ حمایتی را احساس نمی‌کند. از سوی دیگر مرکز هنرهای تجسمی قول‌هایی می‌دهد که عملی نمی‌شود یا در مورد خانه سفال باز می‌بینید یکی از عوامل تأثیرگذار دولتی، بیرنگ است. وقتی وارد مقوله شهری مثل زیباسازی شهری می‌شوید که باید این نیاز را در این جامعه به وجود بیاورد ، باز درمی‌یابید این مسئولین هم پاسخگو نیستند .در واقع اصلاً برای مسئولین شهری یا هنری لزوم شکل و رونق گرفتن چنین گروهی در جامعه احساس نمی‌شود.
حالا باز می‌گردیم به بخش آموزش در این بخش نگوییم همه، خیلی از اساتید دانشگاهی ما اطلاعاتشان در این حد است که مثل دانش‌آموزی که خودش را برای فردا سر کلاس رفتن آماده می‌کند، در همان اندازه به این مقوله نگاه می‌کنند، خودشان چیزی بلد نیستند و مسلماً دانشجویی که از زیر دست چنین استادی بیرون می‌آید، خیلی سطحی و گذرا نگاه می‌کند. همه این عوامل باعث می‌شود که انگیزه و جاذبه این هنر در کشوری که خودش می‌توانست از این هنر غنی باشد، بیرنگ، کمرنگ و ازیاد رفتنی می‌شود.

هنرنیوز : سهم سازمان‌های غیردولتی در این میان چیست؟
ریحانه حسینی :‌ در خارج از کشور هر منطقه کوچکی برای خودش یک انجمن دارد. فضای کوچکی مثل کتابخانه عمومی که افراد می‌توانند از امکانات آن استفاده کنند. شاید یکی از تفاوت‌های ما با آنها در این است که ما افراد خیّر زیاد داریم اما متأسفانه بیشتر چیزهایی که وقف می‌شود برای کارهای مذهبی و مدرسه سازی است اما آنجا هم این خیریه‌ها وجود دارد اما فقط باب مذهبی برای آنها مهم نیست و به کارهای دیگر ازجمله تشکیل محلی برای انجمن سفال هم اختصاص می‌یابد . متأسفانه خیریه‌های ما فقط بعد مذهبی را نگاه می‌کنند در صورتی‌ که ما الان مساجدی را داریم که بدون هیچ پوشش زیبایی ساخته شده، یعنی بدون اینکه حداقل روی دیواره‌های آن کاشی یا سرامیکی قرارگیرد. اگر افرادی که کارخیرمی‌کنند، همه ابعاد را نگاه و درک کنند، هنر هم واقعاً نیاز به کمک دارد. باید توجه داشت هنرهایی که مال این سرزمین است در حال از بین رفتن است و واقعاً نیاز به کمک دارد و کمک خیرین می‌تواند خیلی ازمشکلات را حل کند.

هنرنیوز: در میان مباحث به اساتید و دانشگاه‌ها اشاره شد اولاً به نظر می‌رسد نه صرفاً در سفال بلکه در بقیه حوزه‌های هنرهای تجسمی اساتید آنچه در چنته دارند (اسرار مگو) را به دانشجویانشان نمی‌گویند و یا اینکه سلسه مراتب در کشور ما رعایت نمی‌شود مثلاً این طور نیست که یک لیسانس برود زیر نظر یک کارشناس ارشد و کارشناس ارشد زیر نظر یک دکترا قرار گیرد و این زمینه پرورش ایجاد شود تا روزی این هنرجو خود به استادی متخصص و پژوهشگر تبدیل شود؟
بهزاد اژدری: فرهنگ قرار ندادن اطلاعات در اختیار مشتاقان به مسائل اقتصادی و یا اعتبار بازمی‌گردد. وقتی که جامعه و مسئولین جامعه امنیت شغلی، مالی و اجتماعی برای کسی که چیزی را می‌داند قائل نشوند ،طبیعی است که فرد باید همانقدری را که می‌داند ،بچسبد تا بتواند از این راه ارتزاق کند. حتی اگر آن فرد این دغدغه را نباشد بازهم این امر به صورت یک فرهنگ جا باز کرده یعنی مثل یک اصل شده، طبیعی است که کسی که می‌خواهد زیر نظر چنین استادی رشد پیدا کند این را به عنوان یکی از اصول حرفه‌ای کارش می‌بیند که اگر چیزی را به دست آوردی ، آن از دست نده. در صورتی که در امروزه در دنیا این مسائل محلی از اعراب ندارند و این یک تفکر عقب مانده است ولی به هر حال به عنوان یک حقیقت از جامعه باید آن را بپذیریم که در جامعه اساتید هستند که یا اطلاعات چندانی ندارند ،یا اگر اطلاعاتی قابل اعتنا دارند ،به این دلیل که فکر می‌کنند تنها راه امرار معاش آنها است، این اطلاعات را در اختیار کسی نمی‌گذارند. به هر حال این فرهنگی است که از گذشته آمده ،امروز هم تشدید پیدا کرده است.

هنرنیوز: انجمن چه کاری در این زمینه انجام می‌دهد؟ بحث دیگر مبحث پژوهشی و اینکه آیا به صورت تخصصی روی سفال پژوهش انجام می‌شود و با چه مشکلاتی رو به رو است؟اینکه انجمن امروز دارد چه کاری انجام می‌دهد ؟
بهزاد اژدری : انجمن، انجمن نوپایی است. در این دو سال انجمن فقط توانسته خودش را سامان بدهد، آن هم با توجه به شرایط موجود و عدم پشتیبانی‌ها که این به نظرم کار خیلی بزرگی است یعنی اینکه اولاً توانسته خودش را اثبات کند و دوم ساماندهی کند، حالا بازده آن در بخش آموزش و پژوهش چه خواهد بود ، احتیاج به زمان دارد.
البته در این فرصت کوتاه انجمن کلاس‌های آموزشی‌اش را بر پا کرده و کار فرهنگی مهمی که انجام داده ، فرهنگ اشتباه رمز یا کد بار کردن اطلاعات را از بین برده کما اینکه در ورک‌شاپ گذشته دیدید که حداقل چهار ورک‌شاپ، شامل اطلاعاتی بود که جز اسرار مگو سفال و سرامیک ایران بود که به بچه‌ها آموزش داده شده است. در موزه امام علی (ع) تکنیک راکا، خرمهره، زرین فام و خشت‌های مشبک برای اولین بار به صورت ورک‌شاپ آموزش داده شد. در بخش خشت‌های مشبک اگر استاد نوری می‌خواست آن اطلاعات را برای خودش حفظ کند منبع درآمد و اعتبار بسیار خوبی کسب می‌کرد ولی به دلیل فرهنگی که باب شده ما داریم به سمتی می‌رویم تا کار را به جایی برسانیم که بعد از این بچه‌ها از اینکه نخواهد چیزی را بگویند، احساس خجالت کنند نه اینکه بخواهند آن را برای خودشان نگه دارند و به آن مباهات کنند. ما سعی می‌کنیم حفظ اطلاعات برای خود را یک عیب فرهنگی معرفی کنیم تا دوستان بدانند اگر تکنیک بدانی ،فقط به عنوان تکنسین مطرح هستی اما شأن آنها شأن هنرمند بودن است نه تکنسین.

مریم اطیابی