حجت الله سیفی کارگردانی است که با ساخت فیلم سینمایی «کیلومتر ۵» نخستین فیلم جنگی – غیر تجاری – را در سال ۶۰ به نام خودش ثبت کرد. این فیلم جایزه بهترین فیلم بلند سینمایی دفاع مقدس را در اولین جشنواره فیلم های جنگی از آن سیفی کرد. اگرچه او دیگر فیلمی با این مضامین نساخت اما فیلمنامه های زیادی را در ژانر دفاع مقدس نوشت که هیچ کدام آنان به دلیل غیر تجاری بودن به مرحله تولید نرسید. خبرنگار سینمایی هنرنیوز گفتگویی با این فیلمساز پیشکسوت انجام داده است که می خوانید:

شما یکی از اولین فیلم های دفاع مقدس به نام«کیلومتر۵» را درسال ۱۳۶۰ ساختید. این فیلم چگونه شکل گرفت؟

فیلم کیلومتر۵، سومین فیلم من در موضوع جنگ بود. اولین فیلم من یک فیلم کوتاه به نام«آخرین نگاه» بود که برای تلویزیون ساختم که در مورد زندگی کودکی بود که نامه ای می نویسد و آن را روی طاقچه خانه خود می گذارد و آنگاه سفری را برای رفتن به جبهه آغاز می کند. این فیلم براساس یک واقعیت ساخته شده بود. فیلم دوم من به نام«فصل رویش لاله ها» بود که با فاصله چند ماهه، از شروع جنگ ساخته شد که برای جشنواره ای در ایتالیا هم ارسال شد. هنگامی که من مشغول ساخت فصل رویش لاله ها بودم در اطاقک سوزنبانی نشسته بودم و پلانی را فیلمبرداری می کردمY همانجا موضوع فیلم کیلومتر۵ به ذهنم خطور کرد و به فیلمبردارم گفتم من می خواهم با استفاده از فضای همین اطاقک سوزنبانی؛ یک فیلم سینمایی در مورد جنگ بسازم که بعدا فیلمنامه ای به نام«لبیک» را نوشتم و به ارشاد فرستادم تا با سرمایه گذاری وزارت ارشاد آن را بسازم. فیلم در۱۱۰ دقیقه ساخته شد اما ارشاد اعلام کرد که این فیلم باید کوتاه شود. بنابراین زمان آن به ۹۵ دقیقه کاهش یافت و نام لبیک هم به « کیلومتر۵» تغییر یافت. بعد از ساخت این فیلم، من مشغول ساخت مجموعه ای مستندی به نام« چاه های نوروز» در آبهای خلیج فارس بودم که به من خبر دادند فیلم کیلومتر ۵ در نخستین جشنواره فیلم های جنگی، برنده بهترین فیلم بلند سینمایی شده است. 

خاطراتی از این فیلم به یاد دارید؟ 

این فیلم حکایت های شیرین زیادی دارد.هنگامی که ما در ۵ کیلومتری خرمشهر مشغول فیلمبرداری فیلم کیلومتر ۵ بودیم. هر وقت که کرین فیلمبرداری ما به بالا می رفت، نیروهای عراقی با دیدن آن شروع به بمباران منطقه می کردند چرا که کرین فیلمبرداری را همچون لوله توپ تصور می کردند و بلافاصله منطقه را به زیر آتش گلوله می گرفتند و همین امر موجب می شد که ما فیلمبرداری را قطع کنیم و به داخل سنگرها پناه ببریم.از سوی دیگر،همه صحنه های جنگی فیلم واقعی است یعنی آرپچی ها همه واقعی بودند، فشنگ ها همه واقعی بودند. زمانی که ما فشنگ کم می آوردیم بچه ها در خاکریزها می گشتند تا فشنگ پیدا کنند تا مبادا فیلمبرداری به خاطر نبود فشنگ متوقف شود. صحنه ای در فیلم وجود دارد که ما شاهد حمله تانگ ها هستیم و باید در جلوی این تانگ ها، تعدادی نارنجک منفجر می شد که همه این نارنجک ها، واقعی بودند. ما ماشین وانتی از مین های ضد تانگ و ضد نفر در اختیار داشتیم که توسط گروه تخریب المهدی شیراز که بعدا به لشگر المهدی تبدیل شد مدیریت می شد و هر جایی که لازم بود تخریب شود از مین های ضد نفر و ضد تانگ واقعی استفاده می کردیم.

 لوکیشن فیلم دقیقا کجا بود؟

 پشت قرارگاه کربلا در ۵ کیلومتری خرمشهر

پس، جنگ همچنان درکنار عوامل ساخت فیلم، بی امان ادامه داشت؟ 
بله، ما شب ها که می خواستیم نقل مکان کنیم باید با چراغ خاموش با ماشین حرکت می کردیم وگرنه مورد حمله عراقی قرار می گرفتیم. یکبار هم ماشین های ما توسط عراقی ها مورد شناسایی و حمله قرارگرفت.لذا کیلومتر۵ در منطقه کاملا جنگی ساخته شد.

ساخت فیلم «کیلومتر۵» چقدر طول کشید؟ 
 حدود ۴۵ روزفیلمبرداری این فیلم طول کشید. البته یک وقفه ای هم به دلیل کمبود بودجه در فیلم ایجاد شد که مجبور شدیم حدود یکماهی فیلمبرداری را متوقف کنیم.

بازیگران این فیلم،بازیگر بودند یا نابازیگر؟
سیفی: بازیگران این فیلم آقایان هدایت الله نوید ومحمد حاج حسینی بودند که هردوی آنان قبلا کارهای تاترانجام داده بودند وآقای حاج حسینی البته گوینده رادیوهم بودند. 

 قصه یک خطی کیلومتر۵ چه بود؟ 
 قصه فیلم کیلومتر۵، تقابل اندیشه دو سوزنبان بود. یکی مخالف جنگ و دیگری موافق جنگ بود و چون سوزنبان بودند هر روز شاهد عبور قطار حامل شهدا یا نیروها و ادوات لجستکی بودند. پسر یکی ازسوزنبانان در جبهه شهید می شود و پدر او تصمیم می گیرد به جبهه برود و هنگامی که می خواهد با قطار به جبهه برود می بیند سوزنبانی که با جنگ مخالف است قرآنی را در دست گرفته و قطار حامل او را از زیر قرآن رد می کند.

 این فیلم اکران هم شد؟ 
بله، این فیلم؛ مدت کوتاهی اکران شد وبعدا به فیلم ۱۶میلیمتری تبدیل شد وحدود۵۰ تا ۶۰ کپی ازآن زدند ودرجبهه ها ومساجد نمایش دادند.البته تلویزیون هم این فیلم را پخش کرد. 

 آیا فیلم«کلیومتر۵» اولین فیلم جنگی در ایران محسوب می شود؟ 

بله، این اولین فیلم جنگی بود.البته به موازات آن یک فیلم جنگی به نام «مرز» ساخته آقای جمشید حیدری در حال ساختن بود. اما او یک فیلم تجاری در مورد جنگ بود درحالی که کیلومتر۵ یک فیلم هنری با نگاه ارزشی در خصوص جنگ بود.

آن دوره چقدر مسئولین از ساخت فیلم های جنگی حمایت می کردند؟ 
آن موقع حمایت بیشتری از فیلم های جنگی از سوی وزارت ارشاد و حوزه هنری می شد چرا که دغدغه فیلمسازان، مدیران و همچنین نهادهای مسئول در امر سینما؛ بیشتر دغدغه تولید فیلم های جنگی بود تا ژانرهای دیگر. 

چرا دیگر بعد ازکیلومتر۵، فیلم دیگری با مضمون دفاع مقدس نساختید؟ 

 البته من بعد از فیلم کیلومتر۵ می خواستم فیلم های دیگری مثل فیلم «مونا» را بسازم. به یاد دارم که آن زمان درست زمانی بود که فارابی تازه می خواست شکل بگیرد. بنابراین آقای اقدامی و اسفندیاری که به فاربی منتقل شدند با ساخت این فیلم مخالفت کردند و به من گفتند یک فیلم تجاری بساز؛ من هم گفتم این فیلم یک فیلم هنری است که نگاه انسانی دارد. این فیلم زندگی یک تعزیه گردانی بود که به جبهه می رفت و بعد برایش اتفاقاتی می افتد و در آخر سر هم،اسب او باقی می ماند. من دراین فیلم به دنبال ذهنیت خاصی ازجبهه بودم که متاسفانه این آقایان به دلیل اینکه این فیلم تجاری نبود از آن حمایت نکردند. من فیلمنامه های زیادی مثل «رقص آفتاب» و« سرباز وظیفه » را هم برای ساخت ارائه دادم که چون نگاه هنری به جنگ داشت باز هم تصویب نشد. 

بعد از کسب جایزه برای ساخت فیلم«کیلومتر۵ »آیا از شما برای ساخت فیلم های بعدی حمایت نشد؟

 نه خیر حمایت نشد. درحالی که باید از فیلم بعدی من حمایت می کردند. حتی من هنوز که هنوز است از ارشاد بابت دستمزد فیلم کیلومتر۵، طلبکار هستم. هر چه هم تا کنون دویدم فایده ای نداشته است. آخرین بار هم در زمان آقای شمقدری بود که قول دادند به مبلغ۱۰میلیون تومان به تازه ترین فیلمی که می سازم کمک کنند که این اتفاق هم رخ نداد. الان هم که مسئولین تغییر کردند. 

 از تولید فیلم«کیلومتر۵» حدود ۳۲ سال می گذرد الان فیلم جنگی ساختن سخت تر است یا آن زمان؟ 

 الان مشکلات بیشتر سخت افزاری است و دوندگی زیادی می طلبد. درحالی که آن زمان، اگر راغب ساختن فیلم جنگی بودید. می شد رفت جبهه و صحنه های مورد نظر را ضبط کرد. درحال حاضر، نرم افزار در خدمت سینما است و می شود از کامپیوتر استفاده های زیادی کرد که آن زمان این امکان وجود نداشت.البته مهم؛ سختی و آسانی یک فیلم نیست.مهم این است که فیلمساز بخواهد فیلم تولید کند. چرا که چه بخواهیم و چه نخواهیم، فیلمسازی کار سختی است. 

 شما معتقدید سینمای دفاع مقدس در طول این سالها توانسته است جریان سازی کند؟

متاسفانه نه، سینمای دفاع مقدس بسیار مهجور است.سالی یک یا دو فیلم جنگی –شاید- ساخته شود درحالی که این نوع سینما نیاز به سالی ۱۰ فیلم تازه با نگاه نو دارد.باید تلویزیون سالی دو تا سه سریال جنگی روی آنتن بفرستد آن هم نه سریال هایی با مضامین تخیلی در مورد جنگ بلکه با موضوعات واقعی جنگ. متاسفانه باید عرض کنم«فیلمنامه های ضعیف» و بدون پژوهش و همچنین «سانسور» در عرصه فیلم های دفاع مقدس باعث شده که این سینما تک بعدی و مهجور باقی بمانند.

مجید معافی

هنر نیوز