هنر نیوز - «مهر» یاری رسانی روشنایی در نبرد با تاریکی

واتیکان بر روی مهرابه‌ای کهن بنا شده که هنوز هم نشانه‌های فراوانی از آیین مهر در آن به چشم می‌خورد.

به گزارش هنرنیوز، در روزگاران کهن، «آیین مهر ایرانی» به دست ایرانیان در ایران زمین، و آن گاه چندین هزاره دورتر در اروپا گسترش یافت. سپس به دست رومیان در اروپای غربی و شمال آفریقا پراکنده شد، و ایشان نیز ایزد مهر را با باورهای خویش درباره‌ی خدایان و به ویژه «خدای آفتاب» درآمیختند. نام مهر (میترا) در وِداهای هندی نیز به چشم می‌خورد. در فرهنگ ایرانی، از مهر با نام «داور بزرگ» یاد شده و نگاه بان پیمان در میان مردم است. هم چنین، ایزد جنگ و پیروزی به شمار آمده و پشتیبان سپاهی است که بر پایه‌ی نیکی و راستی می‌جنگد.

این آیین در زمان اشکانیان توسط تیرداد پادشاه ارمنستان از ایران به اروپا رفت و سده‌های پیاپی در آن سرزمین‌ها جایگاه والایی داشت. و آن گاه در سده چهارم (پس از ۴۰۰ سال) بود که «کنستانتین» آیین نو (مسیحیت= نجات دهنده) گرفت و در جایگزینی آن به جای مهر ایرانی، کوشید. اما از آن جا که کشیشان نتوانستند، این آیین نو را جایگزین آیین مهر کنند، بنابراین به ناچار همه دانسته‌های آن را پذیرفتند و در آیین خویش جای دادند.

اکنون گوشه‌ای از آیین مهر ایرانی و فرهنگ سرزمین‌مان
۳۸۹ سال پیش، کشیش‌های انگلیسی نشستی را برگزار نموده و بر آن شدند تا آغاز سال اروپاییان را که ۲۵ مارس و برابر با نوروز ایرانی بود به ماه ژانویه برده و سالی جدا برای خود بنیان نهند. اما از آن جا که دست مایه‌ای در خور فرهنگ خویش نیافتند بنابراین باز به ناچار شب چله‌ی ایرانی را که اینک در گاه شمار ایشان برابر با ۲۵ دسامبر (۴ دی) بود، کریسمس و آغاز سال میلادی نامیدند. و بدین گونه امروزه سال مسیحیان (میلادی) نامیده می‌شود. میلاد واژه‌ایست سُریانی و برگرفته از خانواده‌ی زبان‌های کهن ایرانی در میان رودان (بین النهرین) این واژه به زبان تازی (عربی) نیز راه یافت و واژگان تولد، مولود، ولد، یلدا و... از ریشه آن است. به معنای زایش و زادآوری که باز هم پیوند دارد بازایش مهر ایرانی در باور ایرانی. ماه‌های نهم، دهم و یازدهم میلادی امروزه سپتامبر، اکتبر و نوامبر (به معنای هفتم، هشتم، و نهم!) نامیده می‌شوند.

*(آناهیتا- آناهید- ناهید) ایزد آب‌های روان و ایستا و نماد پاکی در باورهای کهن ایرانیست. و چنین آمده که آناهیتا در بلندترین شب سال (چهله، شب آغاز زمستان) ایزد مهر را به زاد برمی‌آورد. بدین گونه از فردای آن روز، رفته رفته روزها بلندتر شده و پرتوهای خورشید (مهر) درخشندگی بیشتری می‌گیرند.

«مهر»، رهایی‌بخش جهان از نمایه‌های اهریمنی و یاری‌رسان روشنایی در نبرد با سیاهی و تاریکی بوده و بدین روی، ایرانیان در «شب چله» چراغ افروخته و تا پگاه بیدار می‌مانند. بدین‌سان، ایشان مهر را یاری رسانده و آن‌گاه با زایش اوست که جهان رو به فروزندگی و روشنایی می‌گذارد. این باور اینک در آیین صلیبیون نیز دیده می‌شود.

«۲۵ دسامبر» که عیسویان آن را روز زایش پیام‌آور خویش می‌دانند! نخست برابر بوده با ۲۱ دسامبر و این روز به فراخور زایش مهر در آیین‌های ایرانی (یکم دی) در آن سامان نیز گرامی داشته می‌شد. در این باره کشیش‌ها نتوانستند در ۴ گردش ۴ ساله، سال را کبیسه کنند، تا آن که سه مُغ ایرانی به اور شلیم رفته و کبیسه کردن را به ایشان آموختند. و چنین بود که این روز پس از چهار بار جابه‌جایی، سرانجام در روز ۲۵ دسامبر (۴ دی) آرام گرفت و آن روز را روز زایش عیسا و کریسمس خواندند. تا آن هنگام روز ششم ژانویه برابر با روز زایش وی شمرده می‌شد، اگر چه در همان زمان نیز آیین بیشتر مردم باختر زمین آیین مهر ایرانی بود. (نیاز به یادآوری است که «مُغ»ها جایگاه بلندی در فرهنگ ایرانی داشته و آموزش‌های گسترده‌ای درباره‌ی دانش و فرهنگ سترگ ایران زمین فرا می‌گرفتند. آموخته‌های آنان برای مردمان اَنیران (غیر ایرانی‌ها) شگرف بوده و چون از آن چیزی نمی‌فهمیدند بدین رو باختریان (غرب) ایشان را (جادوگر!) می‌خواندند. بنابراین این واژه در لاتین به گونه‌ی (مُگوس) (ماژوس) و سرانجام (ماژیک) درآمد و به معنای (جادویی) به کار رفت. همین واژه از یونانی به عربی راه یافت و تازیان چون (ژ- گ- پ- چ) نداشتند، ما ایرانیان را (مَجوس!) نامیدند.

(ایزد مهر) برگردونه‌ای شتابان و زیبا که چهار اسب سپید آن را می‌کشند سوار است. و خوشبختانه هنوز هم نگاره‌های بسیاری از آن در کوه‌ها و کوهستان‌های ایران برجاست. این ایزد بزرگ، جامه‌ای سرخ رنگ به تن داشته و ریش بلند و انبوه چهره‌اش را پوشانده است. و اما، اینک بیاییم و یک تن با همین ویژگی‌ها را یک کلاه بوقی سرخ با منگوله‌ای آویخته به آن، بر سرش نهاده و سپس او را برگردونه ای که به جای چرخ، دو تیغه‌ی آهنی دارد (سورتمه) و نیز به جای چهار اسب، اینک چهار گوزن شمالی آن را به دنبال می‌کشند، بنشانیم. یاد چه چیزی می‌افتیم؟ نیازی نیست بگوییم که این همان «بابا نوئل!» است با رو گرفتی ناشیانه از «مهر ایرانی».

(گردونه ی مهر) نمادی است برگرفته از گردونه‌ی گردون یا همان آسمان که راست گَرد می‌باشد. بدین گونه که این نماد (+) همانند دو z بر هم است (نماد نازی ها نیز برگرفته از همین نماد ایرانی بوده، اما چپ گَردو به مانند دو s بر هم می‌باشند)

نگاره گردونه‌ی مهر، هنوز هم بر روی بسیاری از مهر آذین (معماری)های ایرانی به چشم می‌خورد.

و از آن گونه، پرستش‌گاه کهن چغازنبیل و هم چنین سازه‌های نوین‌تری هم چون مناره‌ی مسجد نایین و نیز درب‌های چوبی پرستش‌گاه‌ها و بسیاری از سازه‌های دیگر در پهنه‌ی ایران زمین که تا کنون بر جای مانده است. این نماد هم چنین در آیین عیسویان (صلیبیون) نیز دیده می‌شود و این گردونه که در زبان‌های ایرانی (چهار پیل) یا چلیپا نامیده می‌شود. نام‌های چلیپ، چلیب و سرانجام «صلیب!» به خود گرفت، و ایشان چنان ادعا کردند که پیام آورشان نیز بر آن آویخته شده است!!!

زهاک ستمگر به هنگام دست یابی بر ایران، به روزبانان خویش چنین فرمان داد تا ایرانیان نافرمان و سرپیچ از فرمان او را، بر همان گردونه‌ای که می‌ستایند (مهر) بیاویزند. (بسیاری بر آن باورند که کیش مهر نخستین بار به فرمان فریدون شاه پیشدادی بنیاد گذارده شده است. (فریدون جنیدی)

(مهرابه‌ها) جایگاه ویژه ی پرستش (مهر- میترا) بوده و نشانه‌هایی از این ویژگی هنوز هم در زورخانه‌ها و آیین درویشان به چشم می‌خورد. هم چنین خوب است بدانیم بیشتر کلیساهای اروپا بر ویرانه‌های مهرابه‌ها بنا گردیده است؟ برای نمونه، واتیکان بر روی مهرابه‌ای کهن بنا شده که هنوز هم نشانه‌های فراوانی از آیین مهر در آن به چشم می‌خورد. اما هیچ کس نمی‌تواند و اجازه ندارد؟ به زیرزمین آن جا راه یابد. اگر چه با شگفتی بسیار زنده یاد دکتر محمود حسابی تنها ایرانی‌ای بود که توانست آن جا را از نزدیک ببیند.
یاری نامه ها: مهرداد ایران مهر ،دکتر تورج دریایی، ایران نامه، سیاوش آریا