هنر نیوز - کتاب «سیمای عرب جاهلی» و بررسی آن از منظر قرآن و روایات

کتاب «سیمای عرب جاهلی» و بررسی آن از منظر قرآن و روایات

کتاب «سیمای عرب جاهلی، از زبان قرآن و روایات» به کوشش «قاسم فائز» توسط انتشارات علمی فرهنگی منتشر شد.

به گزارش هنرنیوز، فائز در این کتاب تمامی ابعاد زندگی عرب جاهلی را از دیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار داده و تلاش کرده، تصویری روشن از زندگی طبیعی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دینی اعراب دوره جاهلیت را به مخاطب ارائه ‌دهد.
مؤلف در مقدمه ابتدا به تعریف «سیما» و «جاهلیت» پرداخته و چهار آیه‌‌ قرآن که جاهلیت در آن‌ها تکرار شده است را مورد تفسیر قرار داده و با استناد بر قسمتی از نهج‌البلاغه آورده است: «ای قوم عرب، شما بدترین آیین را داشتید و در سنگستان‌های ناهموار با مارهای سمی زندگی می‌کردید، آب‌های تیره می‌نوشیدید و غذایتان گلوگیر بود، خون یکدیگر را می‌ریختید و بت می‌پرستیدید.»
فصل اول کتاب توصیف سیمای طبیعی عرب جاهلی است و نویسنده اوضاع طبیعی جزیرةالعرب را از نظر وسعت و عرض جغرافیایی، پوشش گیاهی منطقه، حیوانات و حشرات مورد بررسی قرار داده است، در ادامه‌ فصل تمامی اماکنی که در قرآن آمده و غالبأ در جزیرةالعرب بودند و یا اعراب با آن‌ها آشنا بودند معرفی شده است؛ شهرهایی چون مکه، بکه، یثرب،رقیم و سینا از این دسته‌اند.
سیمای تاریخی عرب جاهلی در فصل دوم به گونه ای دیگر مورد بررسی قرار گرفته و نویسنده اقوامی از عرب جاهلی را که در قرآن ذکر شده‌اند را همراه با ابعادی از زندگی آنان را بیان می دارد.
در این فصل پس از شرح مختصری درباره‌ تولد و زندگی اسماعیل (ع) می‌خوانیم: « زبان عربی و قوم عرب با اسماعیل(ع) شروع می‌شود و همه‌ عرب‌های اصیل از نسل اسماعیل(ع) هستند. پیامبر(ص) فرموده است: «کل‌العرب من ولد اسماعیل، همه‌ عرب‌ها فرزندان اسماعیل هستند» (محمد ری‌شهری، ج ۱۱۹:۶).» قوم‌های عاد، سبأ، تُبع، ثمود، اصحاب رس، اصحاب مدین و اصحاب ایکه اقوام و اصحابی هستند که در این فصل مرور شده‌اند.
اوضاع سیاست خارجی و سیاست داخلی اعراب جاهلی و اشاراتی به پیمان‌های سیاسی آنان و دولت‌هایی که در جنوب و شمال شبه‌جزیره از چندین قرن قبل ازمیلاد حکومت را در دست داشتند، مباحثی هستند که در فصل سوم گنجانده شده‌اند.
سیمای اجتماعی عرب جاهلیت در فصل چهارم مورد بررسی است و خصوصیات اجتماعی و آداب و شئون زندگانی آنان در این فصل تشریح شده‌ است؛ خصوصیاتی چون تفاخر، بلند صحبت کردن، دزدی زنان از شوهران، شراب‌خواری و تطیر. همچنین زبان عربی، زبان رسمی و علل پیدایش آن، شعر، خط، پوشاک و قبیله‌ی قریش از مباحث این فصل هستند و نیز در بخش مقام و مقعیت زن جاهلی، مباحث زنده به گور کردن دختران و علل آن، ارث نبردن زن، انواع ازدواج در جاهلیت و ... مورد بحث قرار گرفته‌اند.
مولف در فصل پنجم، در توصیف کشاورزی عرب جاهلی آورده است: « قسمت جنوبی جزیره به ویژه یمن نسبت به سایر مناطق آن از کشاورزی خوبی برخوردار بود. به همین دلیل، این منطقه به «الغربیة السعیده» معروف بود. ولی خشکی هوا و شوری خاک در بیشتر مناطق این شبه جزیره مانع کشاورزی بوده‌اند. و در آن‌ها جز علف و درختچه نمی‌رویید که آن هم خوراک دام بود.» همچنین دامپروری، تجارت، پول و صنعنت و دیگر مسائل اقتصادی در همین فصل که به سیمای اقتصادی عرب جاهلی اختصاص یافته، مطرح شده‌اند.
در فصل ششم دین عرب جاهلی مورد بحث است و سیر تاریخی و تحول دین در منطقه‌ عرب جاهلی در این فصل تشریح شده است که طولانی‌ترین فصل کتاب است.در این فصل برخی ادیان همچون حنیفیت، یهودیت، مسیحیت و شرک که پیش از اسلام در شبه زیره وجود داشته اند اشاره شده است، نیز آیین بت پرستی در جامعیت مبحث مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین به اعتقاد اعراب جاهلیت به جن پرستی، فرشته و شیطان پرستی،ستاره پرستی، توتمیسم اشاراتی شده و در این راستا مولف به کهانت، دهریه و مجوس به عنوان آیین های اعتقادی موجود، نظر افکنده است.
کتاب «سیمای عرب جاهلی. از زبان قرآن و روایات» نوشته‌ی «قاسم فائز» توسط انتشارات علمی و فرهنگی در ۳۲۰ صفحه و شمارگان ۲۰۰۰ نسخه منتشر شده و در دسترس علاقمندان تاریخ عرب قرار گرفته است.