هنر نیوز - چرا «زیر آسمان شهر» و «جُنگ 77» ماندگار شدند؟

چرا «زیر آسمان شهر» و «جُنگ 77» ماندگار شدند؟

تهیه کننده مجموعه های تلویزیونی «زیر آسمان شهر» و «جُنگ 77» از دلیل های موفقیت و ماندگاری سریال های طنز تلویزیون در دهه 70 و 80 سخن گفت.

به گزارش هنرنیوز ؛ با یک حساب سر انگشتی می توان بهترین مجموعه های تلویزیونی ایران را برای دهه ۷۰ و ۸۰ دانست. سریال هایی که یکی پس از دیگری می آمدند و با معرفی بازیگرانی تازه کار هنر آنها را به رخ مخاطبانی می کشیدند که تا آن زمان با واژه سریال سازی در حیطه طنز خیلی هم آشنا نبودند. از طنزهای آیتمی «ساعت خوش» گرفته و معرفی مهران مدیری، رضا شفیعی جم و نصرالله رادش،‌ رضا عطاران و ... تا «جُنگ ۷۷» و سریال «زیر آسمان شهر» که اولین سریال طنز تلویزیونی به شمار می رفت، همه و همه از ماندگارترین های حوزه طنز تلویزیونی بودند. طوری که الان و با گذشت بیست و اندی سال هنوز هم وقتی در یک نظرسنجی عمومی صحبت از سریال های موفق طنز می شود، نام این چند سریال خودنمایی می کند. در این میان اما نباید نقش تهیه کننده را در شکل گیری اینگونه سریال ها نادیده گرفت و «امیرحسین طالبی کاشانی» یکی از همین تهیه کننده ها است که در سال های ابتدایی ورود طنز به تلویزیون آثار شاخص و البته موفقی را تهیه کرده است. با «طالبی کاشانی» درباره سریال هایی که آن سالها ساخته، دلیل موفقیت شان، انتخاب کارگردان، ایده پردازی در سریال های طنز، سختی کار در این حوزه و ... به گفت و گو نشستیم: ** شما یکی از افرادی بودید که سریال های طنز را به تلویزیون آوردید و در قامت تهیه کننده، پشت کارهای پرمخاطبی مثل جنگ ۷۷، زیر آسمان شهر، نود شب و ... بودید. -من به همراه محمد طالبی کاشانی (پسرعمویم) از سال ۷۶ «جُنگ ۷۷» را به عنوان اولین کار طنز تلویزیون بعد از پخش «ساعت خوش» ساختیم که قصه های رامین و مریم محوریت این سریال بود و البته جذابیت زیادی نیز برای مردم داشت. «ساعت خوش» به تهیه کنندگی مرحوم سمنانی اولین سریال طنز تلویزیون بعد از انقلاب بود و بعد از چند سال با فاصله «جنگ ۷۷» ساخته و پخش شد. ** بعد از «جُنگ ۷۷» چه کارهایی ساختید؟ -پلاک ۱۴، نود شب، ببخشید شما و ... را ساختیم. این کارها به فاصله زمانی چند سال از هم ساخته شدند. ** این سریال ها از جمله آثار شاخص تلویزیون بودند که دیگر تکرار هم نشدند. برایمان می فرمائید که چطور شد تلویزیون در آن سالها به سمت ساخت کارهای طنز رفت؟ -معتقدم همیشه مردم به طنز نیاز دارند و لازمه زندگیشان است. اگر حالشان خوب باشد با همکارها رفتارهای خوبی دارند و با خانواده هایشان نیز مهربان ترند. ما هم در همین مسیر دوست داشتیم با ساختن این کارها بخشی از حال مردم کشورمان را خوب کنیم. در آن سالها به همراه پسرعمویم کار تهیه می کردیم و در اغلب کارها نیز با هم همراه بودیم. ** شما با مهران مدیری هم چند کار مشترک داشتید؟ -بله و همیشه این را می گویم که مدیری نخبه طنز و آدمی است که می توانیم نام خاص بودن را روی او بگذاریم. او از سالهای ابتدایی که کار می کرد تا همین الان هر کاری ساخت خوب بود و مردم دوست داشتند و استقبال کردند. همان زمان که مدیری طرح اولیه این سریال را ارائه داد، همه بازیگرهایی که برای بازی در این کار به ما معرفی کرد از جمله سروش صحت و ... اولین کارهایی بود که می خواستند بازی کنند و همین الان هم خیلی از این افراد جایگاه خیلی خوبی در طنز دارند. با جرات می توانم بگویم پایه گذار طنز در تلویزیون ایران مهران مدیری است. ** چه اتفاقی افتاد که همکاری شما با مدیری شکل گرفت و آیا شما او را به عنوان کارگردان این مجموعه تلویزیونی انتخاب کردید؟ -آن زمان یعنی سال ۷۶ آقای پورمحمدی مدیر گروه اجتماعی شبکه سه بود و پیشنهاد ساخت یک برنامه طنز دادند و خودشان با مدیری صحبت کرده بودند که می خواست بعد از سه سال کار کند و من بعد از کارگردان به گروه اضافه شدم. بعد از این کار نوروز ۷۷ را در ۱۳ قسمت ساختیم و بعد از آن پلاک ۱۴ و ببخشید شما. همچنین مجموعه تلویزیونی گل های ۷۹ را نیز با مهران غفوریان ساختیم. آن زمان و در سالهای ۷۰ به بعد کارگردان طنز خیلی نداشتیم و مدیری هم بهترین آنها بود و در نهایت اینکه با خرد جمعی به این نتیجه رسیدیم که او را انتخاب کنیم. ** همان زمان که می خواستید با مهران مدیری همکاری کنید فکر می کردید که او یک روزی به عنوان یکی از کارگردان های خوب طنز کشور شاخته شود؟ -مدیری از همان اول شناخته شده بود و همه روی موفقیت او صحه می گذاشتند. او ساعت خوش را برای شبکه دو کار کرد و وقتی «جنگ ۷۷» را خواست بسازد به شبکه سه آمد. شبکه سه هم در آن زمان شبکه ای نوپا بود و اگر اشتباه نکنم یکی دو سال از تاسیسش می گذشت. ** خاطره خوب یا بدی از این همکاری دارید؟ -خاطره بد که نداریم و هر چه بوده خوب و لذت بخش بوده است فقط یادم هست سر یکی از کارهایمان مهران بیمار شد و این موضوع کل گروه را ناراحت کرد. آنقدر گروه و جو حاکم بر مجموعه «جُنگ ۷۷» صمیمی بود که بعد از پایان کار هم عوامل تا یکی دو ساعت در لوکیشن می ماندند و نمی رفتند و مجبور می شدیم بگوییم کار تمام شده و بروید خانه هایتان. قطعا انرژی مثبتی که در پشت دوربین حاکم بود، باعث شده بود تا مخاطبان هم با دیدن این سریال احساس رضایت داشته باشند. ** چرا دیگر با مدیری کار مشترک انجام ندادید؟ -ما حدود ۵ سال با هم کار کردیم و بعد از آن مدیری کارهای دیگری انجام داد و ما هم رفتیم سر ساخت زیر آسمان شهر. به هر حال هیچ کس نمی تواند همه عمرش را با یک گروه تولیدی کار کند و مهران مدیری هم همینطور است و ما باید در جمع و گروه ها بگردیم و کسب تجربه کنیم. ** داستان این مجموعه های تلویزیونی طنز چقدر برای شما در قامت تهیه کننده اولویت داشت؟ اغلب این کارها هم به شکل آیتمی بود. -آن زمان دوره اینها بود و برای مردم هم تازگی داشت. اما الان که از آن دوره فاصله گرفتیم دیگر آن شکل کار طنز جواب نمی دهد و بیشتر تمایل مردم به سمت سریال طنز است تا طنزهای آیتمی. شاهد این صحبتم را هم باید در همین دهه اخیر و در مورد برخی کارها دیده باشید که موفقیت آن زمان را نداشت. در هرحال در ساخت اینگونه کارها نوآوری جواب می دهد. ** شما بعد از آیتم سازی های موفقی که در دهه ۷۰ تجربه کردید، سریال «زیر آسمان شهر» را ساختید. -بله و این سریال اولین سریال طنز هر شبی تلویزیون بود که مهران غفوریان نیز کارگردانی آن را به عهده داشت. این کار هم پروسه تولیدی سخت و زمان بری داشت و روزها تولید می کردیم و همان شب از تلویزیون پخش می شد و همین سختی کارمان را دوچندان کرده بود. اما در هر صورت مردم دوستش داشتند و یکی از سریال هایی بود که به عنوان یادگاری از ما و گروه تولید برای مردم باقی ماند به این دلیل که اولین بود. این موضوع نشان دهنده این است که نوآوری حرف اول را در تلویزیون ما می زند و اگر آدم بتواند به هر موضوعی به موقع و در زمان مناسب بپردازد، می تواند نیاز مردم را نیز به سرعت پاسخ دهد. طنز دوره ندارد و هر زمان که مردم به آن نیاز داشته باشند باید سریال طنز ساخته شود. ژانر طنز هم ژانری همه گیر است و همه مردم آن را دوست دارند. این بزرگترین حفره ای است که در این میان افتاد. اگر نگاه کنید فیلم های سینمایی طنز که عطاران بازی یا کارگردانی می کند،‌ خوب می شود و اغلب فیلم های سینمایی فروش بسیار خوبی دارد. ** «زیر آسمان شهر» روز پخش بود؟ -بله همان روزی که متن به دستمان می رسید ضبط می کردیم و بلافاصله برای پخش می فرستادیم. ** انتخاب «مهران غفوریان» به عنوان کارگردان توسط چه کسی صورت گرفت؟ -طراح زیر آسمان شهر غفوریان و عطاران بود و زمانیکه طرح به شبکه ارائه شد فکر می کنم آقای پورمحمدی و صافی از مدیران وقت گفتند که این سریال را تولید کنید. بعد از اینکه چند قسمت اولیه را ساختیم و تحویل شبکه دادیم و پخش هم شد، با بازخوردهای خیلی خوبی مواجه شدیم. ** فکر می کنید دلیل بازخوردهای خوب مردم از این سریال چه بود؟ -زیر آسمان شهر اولین سریال طنز تلویزیون بود و سریال کمدی ۹۰ قسمتی هر شبی تا آن زمان در تلویزیون دیده نشده بود. همه عناصر در آن سریال جای درست خود قرار گرفته بود. خدا رحمت کند آقای ملک مطیعی و خانم رنجبر را و هنوز هم می گویم یکی از شاهکارهای مهران غفوریان این سریال بود. ** اما خب ادامه دادن این سریال کار درستی نبود؟ -فصل یک و دو سریال خوب بود و در فصل سه با اینکه تغییراتی هم دادیم اما خیلی رضایت بخش نبود. من این را تجربه کردم که وقتی سریالی در قسمت های ابتدایی خوب در می آید دیگر نباید آن را خیلی ادامه داد و باید طرح را تغییر داد. کمتر سریالی ساخته شده که همه فصل های آن موفق باشد حالا پایتخت نمونه استثنایی است. البته ناگفته نماند مردم فصل سه را هم دیدند اما به اندازه فصل های قبلی از آن استقبال نکردند. ** خاطره ای از «زیر آسمان شهر» دارید؟ -خانه ای که لوکیشن اصلی سریال بود در خیابان کارگر شمالی قرار داشت. آنقدر مردم این سریال را دوست داشتند که لوکیشن ما را پیدا کرده بودند و مشکل بزرگ ما تجمع مردم پشت در خانه بود. شاید باور نکنید اما روزانه نزدیک به صد نفر پشت در خانه می آمدند که با بازیگرها عکس و امضا بگیرند. یعنی هم برایمان خوشحال کننده بود و هم اینکه با این ازدحام ها سرعت ضبط مان کند می شد و بچه ها نمی توانستند به راحتی از خانه خارج شوند. ** و شخصیت هایی که هر کدام از بازیگران اصلی در این سریل بازی کردند،‌ماندگار شد. مثل خشایار مستوفی، فولاد، بهروز پیرپکاجکی، آقا غلام و ... -بله یکسری کارها جاودانه می شود و زیر آسمان شهر هم جزو همان کارها بود. حمید لولایی و غفوریان با آن شخصیت ها شناخته شده و ماندگار شدند. ** ماندگار شدن این شخصیت ها به ایده پردازی توسط نویسنده برمی گردد یا اینکه دست خود بازیگران است؟ -قطعا هر دو. حمید لولایی در قسمت های ابتدایی نقشش زیاد پررنگ نبود و کم کم نویسنده ها نقشش را بیشتر کردند که دیگر بنده خدا فکش درد گرفته بود و برای اینکه کمکش کنیم گریمور با ترفندی فکش را کج کرد که به بدن او آسیبی نرسد و بعد از اینکه کار تمام شد ورزش فک انجام می داد. حتی لرزش دست هایش که خیلی سخت بود. خدا بیامرزد ملکه رنجبر را که در پشت صحنه مادر همه گروه بود و برای ما زحمت می کشید و حتی برای غذای ما سبزی پاک می کرد آنقدر که مهربان بود و همه دور هم یک خانواده بودیم. **انتخاب بازیگرهای طنزی که در این کارها حضور داشتند به چه صورت بود؟ -محدودیت هایی داشتیم اما خب خیلی از این بازیگران آن زمان دیده نشده بودند و انتخاب ها نیز در جمع گروهی ما انجام شد. برای مثال آقای ملک مطیعی قرار بود در یک قسمت بازی کند اما بعد از بازخوردهای خوبی که گرفتیم نقشش را بیشتر کردیم. البته از فاصله بین فصل یک تا دو تعدادی از بازیگران نیز تغییر کردند. ** در «جُنگ ۷۷» چطور؟ -تعداد زیادی از بازیگران را مدیری معرفی کرد که با او همکاری های مشترکی از قبل داشتند و افرادی مثل سروش صحت برای اولین بار بود که در یک سریال بازی می کرد و بعد از آن بیشتر در نویسندگی و کارگردانی دیده شد و کارگردان خوبی است. ** چه اتفاقی می افتد که یک کاراکتر تا این اندازه ماندگار می شود؟ -بالاخره حس مردم و بازیگرها هم در این موضوع دخیل است. اگر ارتباط بین بازیگر و مخاطب برقرار شود دیگر نصف راه را رفتیم. ** طنزهای آیتمی با حضور مهران مدیری و شما در تلویزیون پایه گذاری شد و بعد از چند سال به طور کل کنار گذاشته شد؟ چرا این اتفاق افتاد؟ -آن زمان دسترسی های مردم به فضای مجازی و ماهواره و اینترنت محدود بود و فقط می توانستند تلویزیون تماشا کنند. اما الان همه وسایل ارتباط جمعی در دست مخاطبان ما است و نمی توانیم جلویشان را هم بگیریم. آن زمان این گوشی های همراه نبود و مردم بهترین برنامه تلویزیونی شان را به راحتی انتخاب می کردند و به جرات می توانم بگویم در‌ آن زمان ما بهترین بودیم. اما الان با این شرایط کرونا درس خواندن بچه ها هم متکی به شبکه شاد شده است و باید از طریق این اپلیکیشن درس بخواند. آن زمان اینطور نبود که مردم بخواهند درگیر این گوشی ها باشند و پیگیر اخبار و اطلاعات! و وقتشان را تلف کنند. به همان نسبت نیز توقع مردم هم از ما بالا رفته است و اگر مردم کوچکترین گافی از شما ببینند متوجه می شوند. به این خاطر که این فضا کاملا رقابتی است و اگر آدم بخواهد خودش را نشان دهد باید حتما کار خوب انجام دهد و اگر این کار را نکنی دیده نمی شوی. آن زمان آیتم بود اما الان با ایده و فکر جدید و ... کار طنز را جلو می برند. کما اینکه در این سالهای اخیر بارها دیدیم برخی ها که در کارشان هم موفق بودند، در ساخت آثار طنز شکست خوردند. ** با توجه به اینکه در گذشته سریال های طنز بسیاری ساخته می شد و یکی از پایه گذاران آن نیز شما بودید، چرا دیگر این روزها سریال های کمدی به آن کیفیت ساخته نمی شود که ماندگار شود؟ -شاید به خاطر سلیقه های مردم است که عوض شده است و به خاطر سطح فرهنگ، اطلاعات و دانایی آنها است. کارهای طنز ایده نو می خواهد و ما هم در هر کاری که انجام دادیم مدام دنبال ایده نو و جدید هستیم و با اینکه ماتمام تلاشمان را می کنیم، اما توقع مردم از ما بالا رفته است و با این شرایط باز هم در جهت رضایت مردم کار می کنیم و سعی می کنیم سطح توقعاتشان را برآورده کنیم. ** موضوع مهمی که در سریال های کمدی قدیمی تلویزیون به شدت مورد توجه بود، ایده پردازی و نگارش داستان های آنها بود. شما به عنوان تهیه کننده چقدر در این بخش دخیل بودید؟ -هر فردی در جایگاه خودش می تواند تصمیم گیرنده باشد اما نویسنده هایی که ما داشتیم خداروشکر نویسنده های خوبی بودند. نویسنده ای مثل سروش صحت یا پیمان قاسم خانی خودشان ایده پردازی می کنند و با مدیری رشد کردند و بالا آمدند. یا رضا عطاران که زیر آسمان شهر را نوشت و آنقدر دقیق می نوشت که اگر زمان هر قسمت ۴۲ دقیقه بود، متنی که می نوشت بین ۴۲ تا ۴۵ دقیقه در تصویر در می آمد و این را می خواهم بگویم که کارش بسیار دقیق و منظم بود. البته همین الان هم سازندگان خوبی داریم اما خب کارشان نسبت به زمان قبل سخت تر شده است. در نهایت اینکه کارگردان باید نظر اصلی را روی متن بدهد و اگر او موافقت کند از نظر ما که تهیه کننده هستیم، تولید شدنی است. ** از دهه ۷۰ تا الان که اواخر دهه ۹۰ هستیم، چقدر شرایط برای کار کردن راحت تر شده است و چقدر به مشکلات تان افزوده شده است؟ -در تولید کار طنز محدودیت زیاد است. در صورتیکه اگر بخواهید سریال درام یا جدی بسازید می توانید هر بازیگری را انتخاب کنید اما اگر بخواهید سریال طنز بسازید خواهید دید که در بخش انتخاب بازیگران دچار چه محدودیت هایی می شوید. چون طنز خیلی سخت است و کمی این طرف و آن طرف شود به لودگی می رسد و مخاطب آن را پس می زند. به همین خاطر چون ماهیت ساختن کار طنز سخت است، روز به روز هم بر این سختی افزوده می شود. یعنی به نظرم بهتر است که بازیگران خوب طنز ما بیایند و کلاس هایی برگزار کرده و بازیگری طنز را به نسل های بعدی آموزش دهند. برای مثال حمید لولایی، اکبر عبدی، مهران غفوریان و ... یکی هستند و دیگر تکرار نمی شوند. ** و اتفاق تلخی که در پایان این سریال افتاد، فوت آقای ژیان بود. -بله و واقعا همه ما را اندوهگین کرد. آن زمان در شمال بودیم و داشتیم کار می کردیم که این اتفاق برایش افتاد. ** جدای از این چقدر مشکلات تان از سمت تلویزیون بیشتر و چقدر کمتر شده است؟ -دیگر بعد از اینهمه سال کار کردن می دانیم که تلویزیون از ما چه می خواهد. البته ما هم در سالهای ابتدایی کارمان آزمون و خطاهایی کردیم تا به اینجا رسیدیم. اما الان رضایت تلویزیون و مردم برایمان اولویت دارد و در جهت این مهم گام برمی داریم. ** مشکلات مالی دست و پای شما را نمی بندد؟ -مشکلات مالی الان در همه صنف ها وجود دارد و نمی توان این را کتمان کرد. اما کسی که وارد این حیطه ها می شود با علم به اینکه ممکن است به مشکل مالی بخورد این کار را شروع می کند. همیشه می گویم کار یعنی مشکل داشتن و مگر می شود کاری با راحتی توام باشد؟ همین که مردم از ما راضی باشند برایمان کافی است. ** شما در همین سالهای اخیر تهیه کنندگی برنامه «دستپخت» را هم داشتید. -بله، دست پخت در سال ۹۴و ۹۵ برای من بود و کار سنگینی بود و هزینه های زیادی کردیم اما شرکت هایی که با ما کار می کردند به تعهدات شان عمل نکردند و همین باعث شد تا من دیگر در ادامه همراه گروه نباشم. ** شما مدیر تیم والیبال هنرمندان هم هستید؟ -بله و به واسطه تیم والیبال به شهرهای مختلفی می رویم و عوایدی ک از فروش بلیط های این بازی ها جمع می شود را به مراکز خیریه و بهزیستی و ... اهدا می کنیم. به بچه ها همیشه گفتم اگر یک نفر از این بچه های بهزیستی و محک و ... با کاری که می کنیم خوشحال شوند،‌ ما دستمزدمان را گرفتیم. ** بازتابش را در زندگی شخصی تان هم دیدید؟ -بله بارها در کار به عبارتی به مو رسیده اما پاره نشده است و این از بازتاب های کارهای خیز و انسان دوستانه است. ** از بین کارهایی که در این سالها ساختید کدام یک از آنها را بیشتر دوست دارید؟ -از زمانی که مدیر تولید بودم تا الان که تهیه کننده هستیم، به این خاطر که به همه کارهایم عقیده دارم همه شان را دوست دارم اما «جُنگ ۷۷» و «زیر آسمان شهر» تافته جدا بافته بودند. ** جمله پایانی. -چند تشکر ویژه دارم از آقایان صافی، ‌پورمحمدی، محمد طالبی کاشانی و مهران مدیری.