خراسان، فرهنگ شهر کهن ایران، از دیرباز، خاک عاشقان و موطن هنرمندان بوده است. دیاری چنین که نسیمش هوای کوی یار دارد و مزین به نام کیمیاگران هنر و محبت است. از این میان، موسیقی خراسان هنروران و بزرگمردان زیادی را از گذشته تا دوران معاصر به تاریخ موسیقی ایران تقدیم کرده است و هنوز هم دریای مواج موسیقی نواحی، به زنگ دوتار و کمانچه و نوای سازهای شمال و جنوب این استان پویا و نامیراست.
«کیوان ساکت» نوازنده چیره دست سه تار و تار است که زادبومش دیار خراسان و شهر مشهد است. «جامه دران»، «سبکبال»، «شرق اندوه»، «ای وطن»، «بی کاروان کولی» و «ماه بانو» از مهمترین آلبوم های وی است که نغمه سازش را در ضمیر مخاطبان و دوستدارانش ماندگار نموده است.کتابهای مهمی نیز به قلم او نوشته شده است که «بیایید تار و سه تار بنوازیم» در بیش از ده مجلد، از مهمترین تالیفات آموزشی این استاد پیشکسوت است. ساکت در سال ۱۳۶۹ به دعوت پرویز مشکاتیان به عنوان نوازنده و تکنواز به گروه عارف دعوت شد و حاصل این همکاری آثاری است نظیر «افشاری مرکب»، «افق مهر»، «وطن من» با صدای ایرج بسطامی، و «مقام صبر» از ساخته‌های استاد پرویز مشکاتیان با تکنوازی تار و سه تار اوست. حضور در کنسرتهای متعدد در داخل و خارج از ایراناز دیگر فعالیتهای این نوازنده است. وی اکنون ارکستر بزرگ کیوان ساکت را تاسیس کرده با بیش از ۶۰ نوازنده و خواننده که در سالهای اخیر کنسرت‌های متعددی را در تهران با موفقیت اجرا کرده است.
با استاد کیوان ساکت، به بهانه خراسان، زادبوم پُرگوهرش درباب موسیقی این منطقه به گفتگو نشستیم؛


*از تاریخچه و پیشینه فرهنگ و هنر به خصوص موسیقی در استان خراسان بگویید.
خراسان قدیم،اقلیمی بوده است که وسعت بسیارزیادی داشته و شهرهای بزرگی را چون نیشابور، مرو، هرات، سمرقند، بلخ و خوارزم را شامل بوده است که امروزه برخی از ان ها شهرهای کشورهای همسایه محسوب می شوند. خراسان از دیر باز یکی از مراکز فرهنگی و کانون شعر و ادب و موسیقی بوده است؛ وقتی به تاریخ موسیقی مراجعه می کنیم می بینیم که هر گاه صحبت از پرده بندی عود یا تنبور به میان آمده است، ابتدا از پرده بندی عود یا تنبور خراسانی و سپس بغداد مطرح می شود زیرا که خراسان در این وادی صاحب طرز خاص پرده بندی بوده است.
در زمینه ادب فارسی نیز کسی نیست که نداند که شالوده و شاکله زبان فارسی را بزرگمرد خراسانی توسی حکیم ابوالقاسم فردوسی با شاهکار بزرگش به نام شاهنامه بنا نهاده است؛ این خاک و این اقلیم هنرمندان بزرگی همچون عطار نیشابوری، عمر خیام، مولانا جلال الدین بلخی( که به دلیل حمله مغول به قونیه مهاجرت نمود) را در دامن خود پرورانده است. همینطور بزرگان معاصر همچون ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا،دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث،عماد خراسانی،ادیب نیشابوری،محمد قهرمان یزدان بخش قهرمان و... از این خطه هنر پرور هستند.چنان که ایرج میرزا در باره مردم خراسان گفته است:
برادر جان خراسان است اینجا سخن گفتن نه آسان است اینجا
خراسان مردم با هوش دارد خراسانی دو لب ده گوش دارد
در زمینه هنر شریف موسیقی هم بزرگانی چون استاد محمدرضا شجریان، استاد فقید پرویز مشکاتیان، استاد حمید متبسم و بسیاری دیگر از این اقلیم و دیارند؛ و در موسیقی فولکلور یا محلی کیست که استاد حسین سمندری، اساتید ذوالفقار عسگریان،غلامعلی پورعطایی، عبدالله سرور احمدی،محمد حسین یگانه ودرپورو عثمان محمد پرست و... را به عنوان هنرمندانی صاحب نام و سرمایه های معنوی ایران نشناسد؟ همان گونه که ملاحظه می شود در این اقلیم هنرمندان فراوانی در حوزه های ادب و موسیقی و فرهنگ در دامن این خاک پروده شدندو البته بسیارند کسان دیگر که ذکر نام شریف آن ها مستلزم رساله ای جداگانه است. اما با تاسف فراوان اغلب آن ها به دلیل نبود شرایط رشد و بی مهری ها در زادبوم خودشان ماندگار نشدند،درست برخلاف استان اصفهان که استاد حسن کسایی، جلیل شهناز و امیر علیشیر نوایی تا آخر عمرشان در اصفهان ماندند.
استان خراسان با توجه به این پیشینه موجی تپنده و بسیار کم نظیر از هنرمندان را پرورش داده است و تعداد علاقه مندان به موسیقی که استان خراسان فعالیت می کنند کم نیست به ویژه اینکه خراسان هنرمندانی را پروش داده که مستقیما بر روی روند رشد موسیقی و هنر و ادب ایران تاثیرگذار بودند ولی متاسفانه به دلیل پاره ای برداشت های نادرست کار موسیقی و اجراهای آن در برخی شهرها و توابع با مشکلاتی روبه رو است؛ امیدوارم با یک چرخش درست فرهنگی این مشکلات جای خودش را به اجراهای خوب و تاثیر گذار بدهد و در مسیر اشاعه فرهنگ اصیل ایرانی و فرهنگ شامخ و موسیقی فاخر اتفاقات بهتری بیفتد.

*فکر می کنید مهمترین دلایل مهاجرت هنرمندان عرصه موسیقی از استان خراسان چه بوده است؟
به نظر می رسد محدودیت های بسیار زیادی است که در حوزه موسیقی در استان خراسان از سوی برخی متولیان فرهنگی و غیر فرهنگی اتفاق می افتد و حرمت شکنی هایی که گاه و بیگاه نسبت به اهالی موسیقی می شود بیشترین تاثیر را در بحث مهاجرت هنرمندان دارد.

*آیا در بحث موسیقی مقامی نیز مهاجرت هنرمندان این حوزه وجود دارد؟
در گذشته کسانیکه در حوزه موسیقی مقامی فعالیت می کردند معمولا چند شغله بودند و موسیقی بیشتر برایشان جنبه حاشیه ای داشت. در واقع از طریق موسیقی امرار معاشی نداشتند که بتواند تکاپوی زندگی کند. برای مثال شغل استاد محمد یگانه آرایشگری بود و لذا ضرورتی نداشت شغلشان را ترک کنند و به کار دیگری بپردازند ولی امروز که موسیقی یک ضرورت اجتماعی شده است و استقبال مردم برای یاد گیری این فن رو به فزونی گذاشته است،میل به فعالیت در عرصه های بزرگتر و بالطبع باز تر هنری هنرمندان را به مهاجرت تشویق می کند.در گذشته نقش وسایل ارتباط جمعی به گستردگی و وسعت امروز نبود. چرا این عرصه ها را در شهر های دیگر ایجاد نکنیم وبا ایجاد انگیزه برای هنرمندان از مهاجرت آنها به شهرها بکاهیم؟ زیرا تهران اکنون با معضل اشباع روبرو شده است.

*امروزه وضعیت موسیقی در استان خراسان به چه صورت است؟
متاسفانه در خراسان، موسیقی متاسفانه مورد بی مهری متولیان هنری وغیرهنری است. تعداد علاقه مندان و هنرجویان رو به فزونی است. ولی عملا راه رشد بر آنها بسته است و بسته بودن راه رشد جای دریغ و افسوس فراوان دارد. هنرمند باید برای بیان و مطرح کردن هنرش نیازمند کار و فعالیت صحنه ای است. وقتی این فرصت ها از وی سلب شود نمی توان انتظار هنر فاخر را داشت.

*با توجه به اینکه شما از اساتید بنام موسیقی ایران هستید درباره مهاجرت خودتان به پایتخت بگویید و اینکه چه عواملی سبب ساز این مهاجرت شد؟
من از دیرباز چون می دانستم که تهران برای کار جدی و حرفه ای مناسب است و باید به پایتخت مراجعه کرد به دنبال فرصتی بودم که این مجال فراهم شود که بتوانم به پایتخت بیایم؛ چنین شرایطی با حضور دوست عزیزم استاد فقید پرویز مشکاتیان برای من رقم خورد. برای پیوستن به گروه عارف که در سال ۱۳۶۹ این اتفاق افتاد.در حال حاضر عرصه فعالیت برای کسانی که به موسیقی جدی می پردازند در مشهد مناسب نیست.

*چقدر نگاه شما به زادبومتان در آثار موسیقایی شما آیینه شده است؟
«سرود خراسان» را با همین رویکرد ساختم و با اینکه شعر بسیار خوبی داشت و شاعر آن محمد خسروی شاعر مشهدی بود به دلیل برخی دلایل که اینجا شاید جای آن نباشد شورای شعر ارشاد مشهد متاسفانه شعررا تایید نکرد و و من نمی دانم چه دستی پشت پرده بود. و این اثر مسکوت ماند ولی ما اجراهایی داشتیم کردیم و آلبوم را با صدای اقای سالار عقیلی و پیشکوستان موسیقی مقامی همچون استاد ذوالفقار عسگریان و غلامعلی پور عطایی در تالار وحدت اجرا کردیم و البوم تصویری ان به زودی منتشر خواهد شد.

هنر نیوز